DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Kto budował kryptę pod prezbiterium bazyliki Św. Gereon. (Św. Marii Egipcjanki) na Wawelu?
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20622#0030
8. Krypty: a - kościół Św. Hadelina w Celles, b — Kraków-Waweł, kościół Św. Gereona (Św. Marii Egipcjanki)
krypt zróżnicowane wgłębionymi niszami występują
w Europie dosyć powszechnie.
Ad 6.
Motyw baz toskańskich ze sznurami jest nie-
zwykle rzadki. Bez wątpienia również wywodzi się
on z architektury antycznej. W ruinach starożytnej
Ostii czy Tivoli można oglądać przykłady takich baz
z potrójnym lub jednym sznurem. Z okresu sztuki
romańskiej znany jest jeden tylko przykład, dosko-
nale jednak zachowany. Jest to piękna baza attycka
z dwoma sznurami (wałkami) umieszczonymi w czę-
ści wklęsłej, znaleziona w Trewirze na terenie dworu
biskupiego (Bischofshof)50- Jej datowanie jest bardzo
trudne. Hans Erich Kubach sądzi, że być może po-
chodzi ona z początku wieku XII51. Jednakże oma-
wiana baza mogła być wzorowana na przykładzie
istniejącym pośród pozostałości antycznego Trewiru
lub na modelu „przyniesionym” z Italii przez któryś
z warsztatów północnowłoskich.
Ad 7.
Plecionka na trzonie jednej z kolumn krypty,
wraz z zespołem pozostałych detali kamiennych
pokrytych dekoracją, pochodzących z Wawelu, były
przedmiotem kilku opracowań. Ich autorzy: Ewa
Nogieć-Czepielowa, Zbigniew Wolski czy Barbara
Malik łączą ich genezę z reliefami kręgu karolińsko-
51 Kubach, Verbeek, o.c., t. II, s. 1146—1147.
52 E. Nogieć-Czepielowa, Pozostałości dekoracji rzeź-
biarskiej I katedry loawelskiej, Folia Historiae Artium, 10: 1974,
s. 5—37; Z. Wo 1 s k i, Plecionka geometryczna w kamiennej i cegla-
nej dekoracji architektonicznej z obszaru Polski od XI do XII w.,
mpis pracy magisterskiej, 1988, Archiwum Instytutu Historii
Sztuki UJ, s. 33; B. Malik, Relikty przedromańskiej rzeźbiar-
włoskiego i motywami dekoracyjnymi, występujący-
mi niejednokrotnie w Italii w I tysiącleciu52.
Kapitel kostkowy półkolumny południowej
należy do klasycznego repertuaru form ottońskich
i postottońskich. W wieku XI i XII ten typ kapi-
tela rozpowszechnił się w wielu rejonach cesarstwa.
Jego obecność w krypcie krakowskiej jest całkowicie
zrozumiała. Natomiast odsłonięty w fundamencie
gotyckich schodów kapitel z narożnymi wolutami,
z użytym motywem podwójnego wałka i trzech
eliptycznych medalionów jest, jak sądzi Teresa
Rodzińska-Chorąży, średniowieczną interpretacją
wzoru antycznego53.
Już w dotychczasowej literaturze dotyczącej
kościoła Św. Gereona wyrażano opinie, że łączy
on architekturę o tradycjach ottońskich z reliefem
wywodzącym się z północnej Italii54. Obecnie nowe
odkrycia i dokładniejsza analiza form poszczególnych
elementów omawianego kościoła, zawarta w poda-
nych powyżej punktach, dostarczają interesującego
materiału do dalszych wniosków.
Przęsła krakowskiej krypty, ewidentnie prosto-
kątne, wskazują na bezpośrednie relacje warsztatowe
z kościołem nadmozańskiego Celles (il. 8). Trzeba
tu od razu przypomnieć, że kościół w Celles, w swej
ogólnej koncepcji, został skopiowany przez kościół
opacki w Mogilnie, który był fundacją Kazimierza
Odnowiciela, podobnie jak kościół Św. Gereona
skiej dekoracji plecionkowej na Wawelu, Studia Waweliana, 9/10:
2000/2001, s. 195-204.
53 T. Rodzińska-Chorąży, Kapitel z krypty bazyliki pod
zachodnim skrzydłem zamku królewskiego na Wawelu [w:] Artifex
doctus. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Jerzemu Ga-
domskiemu, red. W. Bałus i in., t. I, Kraków 2007, s. 235—242.
54 Nogieć-Czepielowa, o.c., s. 35—36.
24
krypt zróżnicowane wgłębionymi niszami występują
w Europie dosyć powszechnie.
Ad 6.
Motyw baz toskańskich ze sznurami jest nie-
zwykle rzadki. Bez wątpienia również wywodzi się
on z architektury antycznej. W ruinach starożytnej
Ostii czy Tivoli można oglądać przykłady takich baz
z potrójnym lub jednym sznurem. Z okresu sztuki
romańskiej znany jest jeden tylko przykład, dosko-
nale jednak zachowany. Jest to piękna baza attycka
z dwoma sznurami (wałkami) umieszczonymi w czę-
ści wklęsłej, znaleziona w Trewirze na terenie dworu
biskupiego (Bischofshof)50- Jej datowanie jest bardzo
trudne. Hans Erich Kubach sądzi, że być może po-
chodzi ona z początku wieku XII51. Jednakże oma-
wiana baza mogła być wzorowana na przykładzie
istniejącym pośród pozostałości antycznego Trewiru
lub na modelu „przyniesionym” z Italii przez któryś
z warsztatów północnowłoskich.
Ad 7.
Plecionka na trzonie jednej z kolumn krypty,
wraz z zespołem pozostałych detali kamiennych
pokrytych dekoracją, pochodzących z Wawelu, były
przedmiotem kilku opracowań. Ich autorzy: Ewa
Nogieć-Czepielowa, Zbigniew Wolski czy Barbara
Malik łączą ich genezę z reliefami kręgu karolińsko-
51 Kubach, Verbeek, o.c., t. II, s. 1146—1147.
52 E. Nogieć-Czepielowa, Pozostałości dekoracji rzeź-
biarskiej I katedry loawelskiej, Folia Historiae Artium, 10: 1974,
s. 5—37; Z. Wo 1 s k i, Plecionka geometryczna w kamiennej i cegla-
nej dekoracji architektonicznej z obszaru Polski od XI do XII w.,
mpis pracy magisterskiej, 1988, Archiwum Instytutu Historii
Sztuki UJ, s. 33; B. Malik, Relikty przedromańskiej rzeźbiar-
włoskiego i motywami dekoracyjnymi, występujący-
mi niejednokrotnie w Italii w I tysiącleciu52.
Kapitel kostkowy półkolumny południowej
należy do klasycznego repertuaru form ottońskich
i postottońskich. W wieku XI i XII ten typ kapi-
tela rozpowszechnił się w wielu rejonach cesarstwa.
Jego obecność w krypcie krakowskiej jest całkowicie
zrozumiała. Natomiast odsłonięty w fundamencie
gotyckich schodów kapitel z narożnymi wolutami,
z użytym motywem podwójnego wałka i trzech
eliptycznych medalionów jest, jak sądzi Teresa
Rodzińska-Chorąży, średniowieczną interpretacją
wzoru antycznego53.
Już w dotychczasowej literaturze dotyczącej
kościoła Św. Gereona wyrażano opinie, że łączy
on architekturę o tradycjach ottońskich z reliefem
wywodzącym się z północnej Italii54. Obecnie nowe
odkrycia i dokładniejsza analiza form poszczególnych
elementów omawianego kościoła, zawarta w poda-
nych powyżej punktach, dostarczają interesującego
materiału do dalszych wniosków.
Przęsła krakowskiej krypty, ewidentnie prosto-
kątne, wskazują na bezpośrednie relacje warsztatowe
z kościołem nadmozańskiego Celles (il. 8). Trzeba
tu od razu przypomnieć, że kościół w Celles, w swej
ogólnej koncepcji, został skopiowany przez kościół
opacki w Mogilnie, który był fundacją Kazimierza
Odnowiciela, podobnie jak kościół Św. Gereona
skiej dekoracji plecionkowej na Wawelu, Studia Waweliana, 9/10:
2000/2001, s. 195-204.
53 T. Rodzińska-Chorąży, Kapitel z krypty bazyliki pod
zachodnim skrzydłem zamku królewskiego na Wawelu [w:] Artifex
doctus. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Jerzemu Ga-
domskiemu, red. W. Bałus i in., t. I, Kraków 2007, s. 235—242.
54 Nogieć-Czepielowa, o.c., s. 35—36.
24