Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (NS: 11.2007(2008))

4. Strona tytułowa Conciones habitae Lovanii Roberta Bellarmina,

Coloniae Agrippinae 1620, z wpisem proweniencyjnym
klasztoru Benedyktynów na Świętym Krzyżu. Biblioteka
Instytutu Historii Sztuki UJ w Krakowie (fot. M. Kurzej)

zawarte w Disputationum de controversiis christianae
fidei (Ingolstadt 1586—1593; zob. il. 2), wielkiej apo-
logii doktryny katolickiej, mają właściwie charakter
dwu dużych autonomicznych rozpraw6, ujmujących
to zagadnienie w gruntownie przemyślany, komplek-
sowy sposób, a De ascensione mentis in Deum (Roma,
1615; il. 3)7 ukazuje interesującą koncepcję poznania
Boga nie tylko poprzez piękno stworzonego przezeń
świata, ale także poprzez piękno dzieł sztuki, wyko-
nanych przez ludzi ku czci Stwórcy. Sporo uwag na
tematy artystyczne, a zwłaszcza obszerne rozważania
o potrzebie bogatego wystroju kościołów, a także
o funkcjach i symbolice tych gmachów, znajduje-
my w erudycyjnych kazaniach wygłoszonych przez
Bellarmina w uniwersyteckim Lowanium (Conciones

6 De reliąuiis et imaginibus sanctorum i De iis rebus, ąiiibus su-
perna Hierusalem ab Ecclesia in terris peregrinante collitur (dotyczy

kształtowania i wystroju kościołów) — w niniejszej pracy cyt.
wg: R. Bellarminus, Disputationes de controversiis christianae
fidei, t. III, Venetiis 1603, szp. 692—764. Drobniejsze wzmian-

ki na temat sztuki sakralnej znajdują się ponadto w tomie



i

t

i Ja u /^y.-r.f.


PIĘTNAŚCIE

STOPNI

Po których csfowiek^wfafcsaKrse-

śaańfld, vpatruiac Pana jBoga w {two-
rzeniu rozmaitym, przychodzi do
wielkiey znaiomosci iego.

Opijane prseś

ROBERTA KARDINAŁA.BEL
larmina SocietatisI.E S y.

jajnie Osmecenegs y WteCcSneg* HardynaU

PIOTRA ALDOBRANDINA

Sfomrct jpdjedswJhescwta iR.tjmJhepc,

podojone $ £«cmjttego na polffte

Pi3t5 ^.Kaspra Sawickiego Socie-
tatis 1 e s v.

W KRAKOWIE, j

V0 ŚDuit.a-iii JcancifiU CcjAccęo / Aofu p.-.iijt; i 01 e. j


5. Strona tytułowa Piętnastu stopni, po któ-rych człowiek, ziułaszcza
krześciański, upatrując Pana Boga iv stworzeniu rozmaitym,
przychodzi do wielkiej znajomości Jego Roberta Bellarmina,
Kraków 1616. Biblioteka Jagiellońska w Krakowie
(fot. Pracownia Fotograficzna BJ)

habitae Lovanii, Cambrai 1617; il. 4)8. Wszystkie
teoretyczno-artystyczne koncepcje św. Roberta
układają się w koherentny system, uzasadniony licz-
nymi cytatami z Biblii i literatury patrystycznej, co
pozwala na rozwinięcie na ich podstawie badań nad
osadzeniem kontrreformacyjnej wizji sztuki sakralnej
w teologicznej tradycji Kościoła.

Wszystkie przytoczone tu racje uzasadniają — jak
sądzę — wystarczająco potrzebę rozwinięcia badań
nad „doktryną artystyczną” Bellarmina. Wydaje
się jednak, że można wskazać jeszcze dodatkowe,
ważkie argumenty na rzecz podjęcia takich działań
na gruncie polskim. Mimo nieustannego przywo-
ływania terminu „kontrreformacja” w publikacjach
dotyczących sztuki barokowej w Rzeczypospolitej,

drugim Disputationes (cyt. także wg wydania weneckiego z r.

1603).

7 Tenże, De ascensione mentis in Deum per scalas rerum cre-
atarum, Romae 1615.

8 W niniejszej pracy cytowane wydanie: R. Bellarmi-
nus, Conciones habitae Louanii, Coloniae Agrippinae 1620.

45