DOI article:
Betlej, Andrzej: Nagrobek Jabłonowskich w kościele Jezuitów we Lwowie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20622#0088
syna Jana Stanisława74. Załuski poza przytoczeniem
tekstu inskrypcji opisał pomnik jako monument
z figurą Herkulesa trzymającego dwie tarcze oraz
z dwiema tablicami upamiętniającymi dokonania
hetmana. Wyobrażenie nagrobka wraz z jego opisem
zostało wydane drukiem w Warszawie w roku 1727,
dzięki pomocy Załuskiego, przez rytownika Johanna
Friedricha Myliusa75. Monument ten wspominany
jest w opisie kościoła jeszcze na początku lat siedem-
dziesiątych XIX stulecia76, jednak już na początku
XX wieku brak o nim wiadomości — i był uważany
za „wrzekomy”, który nigdy nie istniał77. Szczegó-
łowość opisu Załuskiego nie pozwala wątpić w jego
wzniesienie. Nagrobek musiał więc ulec zniszczeniu
podczas szeroko zakrojonych prac remontowych
w kościele pomiędzy łatami 1873—187978-
W latach czterdziestych wieku XVIII (przyjmując
przedstawione wyżej datowanie) powstał wspólny
nagrobek miecznika Jana i wojewody ruskiego
Jana Stanisława. Jego fundator chciał upamiętnić
twórcę znaczenia rodu, pierwszego dygnitarza oraz
swego ojca — a zarazem siebie — dumnego spadko-
biercę przodków. Nagrobek uzupełniał tę swoistą
nekropolię rodzinną i był widomym znakiem zna-
czenia Jabłonowskich w Rzeczypospolitej. Był to
kolejny etap tworzenia specjalnego, wydzielonego
miejsca — mauzoleum poświęconego jednej familii
magnackiej.
Przestrzeń kaplicy została zamknięta przez ostat-
nie epitafium (ił. 25) — pierwszej żony Stanisława
Wincentego — Joanny z Potockich (f 1728)79, zawie-
szone naprzeciw ołtarza Św. Franciszka Ksawerego,
25. Epitafium Joanny z Potockich Jabłonowskiej,
fot. sprzed r. 1939 (fot. ze zbiorów IS PAN)
74 Załuski, o. c., s. 176; Wagner, StanisłaioJabłonowski,
kasztelan..., s. 194.
75 Załuski, o. c.\ s. 175: „Hoc praesens Elogium Funebre
una cum Ichnographia mausolaei sepuchralis, Leopoli in Ecc-
lesia Patrum Societatis Jesu Illustris: Excel: Olim Palatini Rus-
siae; grati Filii, cura et sumptu erecti, votis hujus, amid mei,
tenerrima mentis veneratione etiam post cineres recolendi,
morem gerendo, clarissimi sculptoris nostri My lii caelo, exscri-
bi et excudi Varsaviae A. 1727 in folio ut aiunt patenti; et cum
caeltae inscriptionis 500. Exempla et Leopolim transmitterem,
ille qui me ingenti proseąuebatur amore, et per septennium,
nempe ab Anno 1726 usque ad Annum emortualem 1732.
commertium litterarium mecum instituerat, (forsan publici
juris quandoque faciendum); remisit mihi denuo aliqua, pra-
ecipius illius aevi Magnatibus dicta, per adiectam aliquam
Epigrahen manu propria adsciptam singulis. Casu incidi nuper
in chartulam, praedicti conceleberrimi łitterarum nostratium
fautoris manu conscriptam, ubi praedictae symbolae amicae,
transcriptae leguntur; quas hic cum B.L. lubens communico,
cum non sint piane illepidae”. Sztychowane przez Jana Fryde-
ryka Myliusa wyobrażenie nagrobka Stanisława Jabłonowskie-
go wspomniane jest w r. 1731 w liście Jana Fryderyka Sapiehy
do Józefa Andrzeja Załuskiego — zob. Korespondencja Józefa
Andrzeja Załuskiego 1724—1726, oprać. B. S. Kupść, K. Mu-
szyńska, Wrocław 1967, s. 71. Na temat rytownika zob. K.
Jackowska, MyliusJohann Friedrich, SAP. t. 5, s. 679—681.
76 Kościół jezuicki ive Lwoiuie, „Kłosy”, 12, 1871, nr 293,
s. 83: „[hetmanowi] wystawił nagrobek syn w r. 1728. Ogółem
w tym kościele znajduje się sześć nagrobków marmurowych,
mianowicie Jana Prus Jabłonowskiego zmarłego roku 1659,
Marii z Kazanowskich hetmanowej, Aleksandra Jabłonow-
skiego chorążego koronnego zm. r. 1733, Joanny z Potockich
Jabłonowskiej, wojewodziny rawskiej zmarłej w r. 1726”.
77 Sygański, Obraz Matki Boskiej..., s. 13, przyp. 1.
78 Wtenczas m.in. odnowiono obraz Matki Boskiej Boles-
nej z ołtarza d. kaplicy Dzieduszyckich. W r. 1877 przerobiono
organy. Kolejne prace wykonano pod koniec łat siedemdziesią-
tych, pod kierunkiem prof. Juliana Zachariewicza i Henryka
Rodakowskiego. W r. 1879 nieznany bliżej artysta Stopler
restaurował freski. Miano wówczas odnowić także ołtarze,
sama budowla została pokryta dachówką — zob. Załęski,
o.c., s. 600-602; Tenże, Jezuici w Polsce w dobie porozbiorowej,
Kraków 1907, s. 906; Orłowicz, o. c., s. 86.
79 Napis opublikował Załuski, o. c., s. 182—183.
82
tekstu inskrypcji opisał pomnik jako monument
z figurą Herkulesa trzymającego dwie tarcze oraz
z dwiema tablicami upamiętniającymi dokonania
hetmana. Wyobrażenie nagrobka wraz z jego opisem
zostało wydane drukiem w Warszawie w roku 1727,
dzięki pomocy Załuskiego, przez rytownika Johanna
Friedricha Myliusa75. Monument ten wspominany
jest w opisie kościoła jeszcze na początku lat siedem-
dziesiątych XIX stulecia76, jednak już na początku
XX wieku brak o nim wiadomości — i był uważany
za „wrzekomy”, który nigdy nie istniał77. Szczegó-
łowość opisu Załuskiego nie pozwala wątpić w jego
wzniesienie. Nagrobek musiał więc ulec zniszczeniu
podczas szeroko zakrojonych prac remontowych
w kościele pomiędzy łatami 1873—187978-
W latach czterdziestych wieku XVIII (przyjmując
przedstawione wyżej datowanie) powstał wspólny
nagrobek miecznika Jana i wojewody ruskiego
Jana Stanisława. Jego fundator chciał upamiętnić
twórcę znaczenia rodu, pierwszego dygnitarza oraz
swego ojca — a zarazem siebie — dumnego spadko-
biercę przodków. Nagrobek uzupełniał tę swoistą
nekropolię rodzinną i był widomym znakiem zna-
czenia Jabłonowskich w Rzeczypospolitej. Był to
kolejny etap tworzenia specjalnego, wydzielonego
miejsca — mauzoleum poświęconego jednej familii
magnackiej.
Przestrzeń kaplicy została zamknięta przez ostat-
nie epitafium (ił. 25) — pierwszej żony Stanisława
Wincentego — Joanny z Potockich (f 1728)79, zawie-
szone naprzeciw ołtarza Św. Franciszka Ksawerego,
25. Epitafium Joanny z Potockich Jabłonowskiej,
fot. sprzed r. 1939 (fot. ze zbiorów IS PAN)
74 Załuski, o. c., s. 176; Wagner, StanisłaioJabłonowski,
kasztelan..., s. 194.
75 Załuski, o. c.\ s. 175: „Hoc praesens Elogium Funebre
una cum Ichnographia mausolaei sepuchralis, Leopoli in Ecc-
lesia Patrum Societatis Jesu Illustris: Excel: Olim Palatini Rus-
siae; grati Filii, cura et sumptu erecti, votis hujus, amid mei,
tenerrima mentis veneratione etiam post cineres recolendi,
morem gerendo, clarissimi sculptoris nostri My lii caelo, exscri-
bi et excudi Varsaviae A. 1727 in folio ut aiunt patenti; et cum
caeltae inscriptionis 500. Exempla et Leopolim transmitterem,
ille qui me ingenti proseąuebatur amore, et per septennium,
nempe ab Anno 1726 usque ad Annum emortualem 1732.
commertium litterarium mecum instituerat, (forsan publici
juris quandoque faciendum); remisit mihi denuo aliqua, pra-
ecipius illius aevi Magnatibus dicta, per adiectam aliquam
Epigrahen manu propria adsciptam singulis. Casu incidi nuper
in chartulam, praedicti conceleberrimi łitterarum nostratium
fautoris manu conscriptam, ubi praedictae symbolae amicae,
transcriptae leguntur; quas hic cum B.L. lubens communico,
cum non sint piane illepidae”. Sztychowane przez Jana Fryde-
ryka Myliusa wyobrażenie nagrobka Stanisława Jabłonowskie-
go wspomniane jest w r. 1731 w liście Jana Fryderyka Sapiehy
do Józefa Andrzeja Załuskiego — zob. Korespondencja Józefa
Andrzeja Załuskiego 1724—1726, oprać. B. S. Kupść, K. Mu-
szyńska, Wrocław 1967, s. 71. Na temat rytownika zob. K.
Jackowska, MyliusJohann Friedrich, SAP. t. 5, s. 679—681.
76 Kościół jezuicki ive Lwoiuie, „Kłosy”, 12, 1871, nr 293,
s. 83: „[hetmanowi] wystawił nagrobek syn w r. 1728. Ogółem
w tym kościele znajduje się sześć nagrobków marmurowych,
mianowicie Jana Prus Jabłonowskiego zmarłego roku 1659,
Marii z Kazanowskich hetmanowej, Aleksandra Jabłonow-
skiego chorążego koronnego zm. r. 1733, Joanny z Potockich
Jabłonowskiej, wojewodziny rawskiej zmarłej w r. 1726”.
77 Sygański, Obraz Matki Boskiej..., s. 13, przyp. 1.
78 Wtenczas m.in. odnowiono obraz Matki Boskiej Boles-
nej z ołtarza d. kaplicy Dzieduszyckich. W r. 1877 przerobiono
organy. Kolejne prace wykonano pod koniec łat siedemdziesią-
tych, pod kierunkiem prof. Juliana Zachariewicza i Henryka
Rodakowskiego. W r. 1879 nieznany bliżej artysta Stopler
restaurował freski. Miano wówczas odnowić także ołtarze,
sama budowla została pokryta dachówką — zob. Załęski,
o.c., s. 600-602; Tenże, Jezuici w Polsce w dobie porozbiorowej,
Kraków 1907, s. 906; Orłowicz, o. c., s. 86.
79 Napis opublikował Załuski, o. c., s. 182—183.
82