DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Krasny, Piotr: Principes, praedecessores et praeceptores nostri: nowy wizerunek młodzieńczych świętych władców w sztuce Europy Środkowej w XVII i XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.32431#0161
155
2. Patroni Węgier: Matka Boska, św. Stefan, św. Emeryk, św. Władysław,
ilustracja w Missale Zagrebensis, drzeworyt, 1511 (fot. J. Sito)
Po inwazji tureckiej na Nizinę Węgierską i podziale Kró-
lestwa Węgier podtrzymywanie owego kultu uważano za
najważniejszy symbol ciągłości trwania państwa 12. Dobit-
nym wyrazem owego przekonania były losy hermy z głową
św. Władysława, którą z wielką troską chroniono i uwożono
przed pogańskimi najeźdźcami oraz protestantami, doko-
nującymi w Siedmiogrodzie licznych aktów obrazoburstwa.
W połowie wieku xvi wywieziono ją z katedry w Wielkim
Waradynie (Nagyvarad) do zamku Batorych w Ecsed, o pod
koniec tego stulecia umieszczono w katedrze w Alba Julia
(Gyulafehervar). Po wybuchu kolejnej wojny z Turkami
biskup Demeter Napragi przeniósł ją w roku 1600 aż do
Pragi, w której zamówił dla niej koronę w miejsce regalium,
zagubionego w trakcie dramatycznych podróży. Gdy zagro-
żenie wojenne ustało, relikwiarz powrócił natychmiast do
ojczyzny, trafiając w roku 1602 do Bratysławy (Pozsony),
a w roku 1607 do katedry w Jawarynie (Gyór). Owej łoka-
lizacji przypisano szybko propagandową wymowę, głosząc,
że prawdziwym kontynuatorem węgierskiej państwowo-
ści nie jest Siedmiogród, ale rządzone przez Habsburgów
kadłubowe Królestwo Węgierskie, na którego obszarze
in Europe, red. A. Barany, A. Gyorkós, Debrecen 2002, s. 103-iro;
G. Klaniczay, Holy Rulers, passim.
12 C. Lipka, Święty król Stefan, twórca państwa węgierskiego, [w:]
Węgry - Polska. Wspólne dziedzictwo, red. J. Zimny, Sandomierz
2007, s. 257.
3. Patroni Węgier: Matka Boska, św. Stefan, św. Emeryk, św. Władysław,
św. Elżbieta, malowidło na sklepieniu kościoła farnego w Skalicy, 1. poł.
xvii w. (fot. P. Krasny)
znalazła schronienie najważniejsza relikwia króla-patrona
ocalona z naufragii Patriae B.
Olbrzymie znaczenie tradycyjnego kultu świętych wład-
ców w legitymizacji panowania królów habsburskich, a zara-
zem w rekatolicyzacji Królestwa Węgierskiego, dostrzegał
szczególnie wyraźnie kard. Peter Pazmany, arcybiskup
ostrzyhomski i prymas Węgier, wywodzący się z Towarzy-
stwa Jezusowego. Mocarstwowa pozycja Węgier za rządów
św. Stefana i św. Władysława dowodziła jego zdaniem, że Bóg
błogosławił temu królestwu, gdy trwało ono wiernie przy
prawdziwej katolickiej religii. Masowe zwrócenie się Węgrów
ku protestanckim „nowinkom” ściągnęło zaś na nich strasz-
liwą karę Boską w postaci inwazji pogan. Pazmany głosił
więc, że jedyną szansą na podniesienie ojczyzny z upadku
jest powrót wszystkich Madziarów do Kościoła rzymskiego
i gorliwe spełnienia jego zaleceń, a także podporządkowa-
nie się katolickim Habsburgom, którzy są prawowitymi
następcami świętych Arpadów 14. Koncepcje były powtarzane
wielokrotnie w piśmiennictwie jezuitów węgierskich aż po
13 T. Kiss, B. Szabó, Z. Szekely, A Szent Laszló-Herma 400 eve Gyórótt,
Gyór 2007, s. 26, 83-84.
14 G. Galavics, A barokk muveszet kezdetei Gyórben, „Ars Hunga-
rica”, 2,1973, nr 1, s. 112-118; T. Kerny, A „magyar szentek”fogalma-
nak atalakulasa a xv. szdzad vegetol a xvii. szdzad vegeig, [w:] Szent
Imre 1000 eve. Tanulmanyok Szent Imre tiszteletere sziiletesenek
ezredik evforduloja alkalmdból, Szekesfehervar 2007, s. 109-110.
2. Patroni Węgier: Matka Boska, św. Stefan, św. Emeryk, św. Władysław,
ilustracja w Missale Zagrebensis, drzeworyt, 1511 (fot. J. Sito)
Po inwazji tureckiej na Nizinę Węgierską i podziale Kró-
lestwa Węgier podtrzymywanie owego kultu uważano za
najważniejszy symbol ciągłości trwania państwa 12. Dobit-
nym wyrazem owego przekonania były losy hermy z głową
św. Władysława, którą z wielką troską chroniono i uwożono
przed pogańskimi najeźdźcami oraz protestantami, doko-
nującymi w Siedmiogrodzie licznych aktów obrazoburstwa.
W połowie wieku xvi wywieziono ją z katedry w Wielkim
Waradynie (Nagyvarad) do zamku Batorych w Ecsed, o pod
koniec tego stulecia umieszczono w katedrze w Alba Julia
(Gyulafehervar). Po wybuchu kolejnej wojny z Turkami
biskup Demeter Napragi przeniósł ją w roku 1600 aż do
Pragi, w której zamówił dla niej koronę w miejsce regalium,
zagubionego w trakcie dramatycznych podróży. Gdy zagro-
żenie wojenne ustało, relikwiarz powrócił natychmiast do
ojczyzny, trafiając w roku 1602 do Bratysławy (Pozsony),
a w roku 1607 do katedry w Jawarynie (Gyór). Owej łoka-
lizacji przypisano szybko propagandową wymowę, głosząc,
że prawdziwym kontynuatorem węgierskiej państwowo-
ści nie jest Siedmiogród, ale rządzone przez Habsburgów
kadłubowe Królestwo Węgierskie, na którego obszarze
in Europe, red. A. Barany, A. Gyorkós, Debrecen 2002, s. 103-iro;
G. Klaniczay, Holy Rulers, passim.
12 C. Lipka, Święty król Stefan, twórca państwa węgierskiego, [w:]
Węgry - Polska. Wspólne dziedzictwo, red. J. Zimny, Sandomierz
2007, s. 257.
3. Patroni Węgier: Matka Boska, św. Stefan, św. Emeryk, św. Władysław,
św. Elżbieta, malowidło na sklepieniu kościoła farnego w Skalicy, 1. poł.
xvii w. (fot. P. Krasny)
znalazła schronienie najważniejsza relikwia króla-patrona
ocalona z naufragii Patriae B.
Olbrzymie znaczenie tradycyjnego kultu świętych wład-
ców w legitymizacji panowania królów habsburskich, a zara-
zem w rekatolicyzacji Królestwa Węgierskiego, dostrzegał
szczególnie wyraźnie kard. Peter Pazmany, arcybiskup
ostrzyhomski i prymas Węgier, wywodzący się z Towarzy-
stwa Jezusowego. Mocarstwowa pozycja Węgier za rządów
św. Stefana i św. Władysława dowodziła jego zdaniem, że Bóg
błogosławił temu królestwu, gdy trwało ono wiernie przy
prawdziwej katolickiej religii. Masowe zwrócenie się Węgrów
ku protestanckim „nowinkom” ściągnęło zaś na nich strasz-
liwą karę Boską w postaci inwazji pogan. Pazmany głosił
więc, że jedyną szansą na podniesienie ojczyzny z upadku
jest powrót wszystkich Madziarów do Kościoła rzymskiego
i gorliwe spełnienia jego zaleceń, a także podporządkowa-
nie się katolickim Habsburgom, którzy są prawowitymi
następcami świętych Arpadów 14. Koncepcje były powtarzane
wielokrotnie w piśmiennictwie jezuitów węgierskich aż po
13 T. Kiss, B. Szabó, Z. Szekely, A Szent Laszló-Herma 400 eve Gyórótt,
Gyór 2007, s. 26, 83-84.
14 G. Galavics, A barokk muveszet kezdetei Gyórben, „Ars Hunga-
rica”, 2,1973, nr 1, s. 112-118; T. Kerny, A „magyar szentek”fogalma-
nak atalakulasa a xv. szdzad vegetol a xvii. szdzad vegeig, [w:] Szent
Imre 1000 eve. Tanulmanyok Szent Imre tiszteletere sziiletesenek
ezredik evforduloja alkalmdból, Szekesfehervar 2007, s. 109-110.