DOI issue:
Artykuły
DOI article:Smolińska, Marta: (Przeciw)pomnik nomadyczny w konstelacji metafor: „Biała penetracja” przestrzeni (pamięci)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.32786#0100
100
7. Horst Hoheisel & Andreas Knitz, Klinker-Schiff, symulacja cumowania. Fot. dzięki uprzejmości Artystów
Hoheisel&Knitz, jako jeden z zespołów zaproszonych
wiosną 2014 r. przez Stiftung Brandenburgische Geden-
kstatten do wzięcia udziału w konkursie na pomnik prze-
znaczony do Gedenkort Klinkerwerk, zwrócili uwagę na
fakt, że cegielnia Oranienburg, mimo że stanowiła część
obozu Sachsenhausen, położona jest na uboczu i z powo-
du tej lokalizacji odwiedza jąbardzo niewiele osób. Trafia-
ją tam głównie rowerzyści, którzy podróżują malowniczą
trasą wiodącą wzdłuż kanału Odry i Haweli. Teren ten
jest jednak rodzajem cmentarza i wymaga specjalnego
upamiętnienia, ponieważ w trakcie budowy cegielni, pro-
dukcji cegieł i ich załadunku na płynące do Berlina barki
zginęło bardzo wielu więźniów, którzy wykonywali nie-
wolniczą pracę.
Zaproponowana przez duetu Hoheisel&Knitz koncep-
cja pomnika nawiązuje do barek transportujących cegły:
na unoszącej się na specjalnym pontonie platformie o wy-
miarach 18 x 8 m wznosi się zbudowane z cegieł niewiel-
kie niezadaszone pomieszczenie w kształcie prostopadło-
ścianu [il. 6, 7]. Jego surowa prostota przypomina stosy
cegieł, które więźniowie ładowali na barki i odsyłali do
Berlina, gdzie realizowano pompatyczną wizję Speera.
Monument ten miałby funkcjonować na dwa sposoby:
pozostawać zakotwiczony w porcie związanym z cegielną
lub pływać pomiędzy nią a Reichstagiem w Berlinie, od-
nosząc się tym samym do perfekcyjnej logistyki Trzeciej
Rzeszy. Podobnie jak Wanderboje, statek miałby włas-
ny numer rejestracyjny i spełniałby wymogi związane
z udziałem w ruchu wodnym. Odwiedzający byliby zabie-
rani na jego pokład, na którym mogliby składać wieńce.
Czas, spędzony na barce w trakcie prawie dziewięćdzie-
sięciokilometrowej trasy, byłby poświęcony oddawaniu
hołdu ofiarom pracy przymusowej w cegielni i wspomi-
naniu ich dramatycznych losów.
Na zewnętrznych ścianach ceglanego prostopadłościa-
nu artyści wyobrazili sobie natomiast napisy budowane
z cegieł i dotyczące cierpienia więźniów obozu pracy
przymusowej. Umieszczane tam słowa mogłyby być
zmieniane, by tym silniej działać na wyobraźnię odbior-
ców. Hoheisel&Knitz proponowali pojęcia takie jak np.
„apel”, „bunkier”, „bomba”, „rozstrzeliwanie”, „cegła”, „po-
piół”, „obóz”, „komando”, „więzień” czy „produkcja”. Nie
zaplanowali więc ani typowego napisu upamiętniającego,
ani opisowej narracji, lecz raczej ciągi pojedynczych słów.
Wewnątrz prostopadłościennej konstrukcji prezentowa-
ne byłyby edukacyjne wystawy, dotyczące historii cegielni
(Klinkerwerk). O ile jednak owe wystawy pozostawałyby
dostępne jedynie dla pasażerów pomnika, o tyle napisy
7. Horst Hoheisel & Andreas Knitz, Klinker-Schiff, symulacja cumowania. Fot. dzięki uprzejmości Artystów
Hoheisel&Knitz, jako jeden z zespołów zaproszonych
wiosną 2014 r. przez Stiftung Brandenburgische Geden-
kstatten do wzięcia udziału w konkursie na pomnik prze-
znaczony do Gedenkort Klinkerwerk, zwrócili uwagę na
fakt, że cegielnia Oranienburg, mimo że stanowiła część
obozu Sachsenhausen, położona jest na uboczu i z powo-
du tej lokalizacji odwiedza jąbardzo niewiele osób. Trafia-
ją tam głównie rowerzyści, którzy podróżują malowniczą
trasą wiodącą wzdłuż kanału Odry i Haweli. Teren ten
jest jednak rodzajem cmentarza i wymaga specjalnego
upamiętnienia, ponieważ w trakcie budowy cegielni, pro-
dukcji cegieł i ich załadunku na płynące do Berlina barki
zginęło bardzo wielu więźniów, którzy wykonywali nie-
wolniczą pracę.
Zaproponowana przez duetu Hoheisel&Knitz koncep-
cja pomnika nawiązuje do barek transportujących cegły:
na unoszącej się na specjalnym pontonie platformie o wy-
miarach 18 x 8 m wznosi się zbudowane z cegieł niewiel-
kie niezadaszone pomieszczenie w kształcie prostopadło-
ścianu [il. 6, 7]. Jego surowa prostota przypomina stosy
cegieł, które więźniowie ładowali na barki i odsyłali do
Berlina, gdzie realizowano pompatyczną wizję Speera.
Monument ten miałby funkcjonować na dwa sposoby:
pozostawać zakotwiczony w porcie związanym z cegielną
lub pływać pomiędzy nią a Reichstagiem w Berlinie, od-
nosząc się tym samym do perfekcyjnej logistyki Trzeciej
Rzeszy. Podobnie jak Wanderboje, statek miałby włas-
ny numer rejestracyjny i spełniałby wymogi związane
z udziałem w ruchu wodnym. Odwiedzający byliby zabie-
rani na jego pokład, na którym mogliby składać wieńce.
Czas, spędzony na barce w trakcie prawie dziewięćdzie-
sięciokilometrowej trasy, byłby poświęcony oddawaniu
hołdu ofiarom pracy przymusowej w cegielni i wspomi-
naniu ich dramatycznych losów.
Na zewnętrznych ścianach ceglanego prostopadłościa-
nu artyści wyobrazili sobie natomiast napisy budowane
z cegieł i dotyczące cierpienia więźniów obozu pracy
przymusowej. Umieszczane tam słowa mogłyby być
zmieniane, by tym silniej działać na wyobraźnię odbior-
ców. Hoheisel&Knitz proponowali pojęcia takie jak np.
„apel”, „bunkier”, „bomba”, „rozstrzeliwanie”, „cegła”, „po-
piół”, „obóz”, „komando”, „więzień” czy „produkcja”. Nie
zaplanowali więc ani typowego napisu upamiętniającego,
ani opisowej narracji, lecz raczej ciągi pojedynczych słów.
Wewnątrz prostopadłościennej konstrukcji prezentowa-
ne byłyby edukacyjne wystawy, dotyczące historii cegielni
(Klinkerwerk). O ile jednak owe wystawy pozostawałyby
dostępne jedynie dla pasażerów pomnika, o tyle napisy