DOI issue:
Recenzje
DOI article:Walczak, Marek: O przykrych skutkach braku kompetencji w historii sztuki: [Rezension]; uwagi na temat książki Katarzyny Bogackiej „Insygnia biskupie w Polsce. Pierścień, pektorał, infuła XI-XVIII w.”
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.32786#0109
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 14: 2016/PL ISSN 0071-6723
MAREK WALCZAK
Uniwersytet Jagielloński, Instytut Historii Sztuki
RECENZJA
O PRZYKRYCH SKUTKACH BRAKU KOMPETENCJI
W HISTORII SZTUKI
UWAGI NA TEMAT KSIĄŻKI KATARZYNY BOGACKIEJ
INSYGNIA BISKUPIE W POLSCE. PIERŚCIEŃ, PEKTORAŁ, INFUŁA XI-XVIII W,
INSTYTUT WYDAWNICZY PAX, WARSZAWA 2008, SS. 406, IL. 190
Minęło już kilka lat od ukazania się książki Katarzyny Bo-
gackiej poświęconej insygniom biskupim w Polsce. Ranga
tematu oraz unikatowy na polskim rynku wydawniczym
charakter publikacji, skłaniają jednak do nieco spóźnionej
recenzji.
Paramentyką zajmuje się niewielu badaczy i to nie
tylko w skali Polski, a przyczyna takiego stanu rzeczy
jest złożona. Po pierwsze, specjalizacja ta wymaga opa-
nowania warsztatu kilku dyscyplin naukowych, na czele
z krytyką źródeł pisanych, liturgiką historyczną i histo-
rią sztuki. Po drugie, potrzebne znawstwo w dziedzinie
historii rzemiosła artystycznego można zbudować tylko
w wyniku żmudnych i długotrwałych kwerend w zbio-
rach, które z zasady są trudno dostępne. Po trzecie, pa-
ramentyka historyczna wymaga znajomości ceremoniału,
a także lokalnych tradycji i obyczajów Kościoła, które dziś
są niełatwe do zrozumienia. Bardzo poważną przeszkodą
natury psychologicznej jest też konieczność zmierzenia
się z pomnikowymi kompendiami stworzonymi przez
„polihistorów” z XIX i początków XX w., takich jak Char-
les Rohault de Fleury, Fernand Cabrol OSB, Henri Leclerq
OSB, a przede wszystkim Joseph Braun SJ. Tym bardziej
inicjatywę kompleksowego zajęcia się polskimi pontyfika-
liami należy powitać z uznaniem, a nawet entuzjazmem.
Temat jest świetny, słabo przebadany i od lat czeka na
kompetentnego badacza.
Na początku trzeba przypomnieć, że Katarzyna Boga-
cka już w 2005 r. wydała bardzo obszerne studium Pasto-
rały w Polsce XI-XVIII w., które dwukrotnie zostało pod-
dane recenzji przez specjalistów najwyższej klasy. Elżbieta
Dąbrowska i Genevieve Franęois przygotowały długi tekst,
w którym sprostowały całą litanię błędów popełnionych
przez monografistkę 1. Także Michał Woźniak podjął się
recenzji, której konkluzję chciałbym przytoczyć. Za-
rzucił on Bogackiej i jej książce m.in. niedopracowanie,
pobieżność, pośpiech i liczne niedostatki warsztatowe,
w tym: „wyprowadzanie wątłych, niesprawdzonych lub
nieprawdziwych przesłanek, pochopne wnioskowanie,
traktowanie hipotez jako udowodnionych i zweryfikowa-
nych ustaleń i prawd, powierzchowność analiz, złe rozpo-
znanie formy i stylu, dowolność spostrzeżeń odnoszących
się do ikonografii i symboliki”. Według Woźniaka, książka
Bogackiej to: „zebranie wyników mniej lub bardziej za-
awansowanych badań i rozważań nad poszczególnymi
zabytkami, nie mające żadnej myśli przewodniej, pozba-
wione - pomimo zapowiedzi wynikającej ze spisu treści
- właściwego zakończenia, co jest równie kuriozalne, jak
znaczące; tekst książki po prostu się urywa” 2.
Choć w pełni zgadzam się z przywołanymi recenzjami,
to jednak do lektury nowej książki Katarzyny Bogackiej
przystąpiłem z ciekawością i bez uprzedzeń, wspierany
wiarą w rozwój nauki i wszechpotężną siłę dążenia do
prawdy. W pierwszym rzędzie chciałem zorientować się,
czy Autorka skorzystała ze wspomnianych recenzji i jakie
wnioski z nich wyciągnęła. Niestety, Katarzyna Bogacka
1 E. D^browska, G. FRANęois, Pastorały średniowieczne w Pol-
sce - uwagi na marginesie pracy Katarzyny Bogackiej „Pastorały
w Polsce XI-XVIII w.’\ „Biuletyn Historii Sztuki”, 67, 2005, z. 3-4,
s. 347-364-
2 M. Woźniak, [rec.:] Katarzyna Bogacka, Pastorały w Polsce, XI-
-XVIII w., Warszawa-Marki: Michalineum 2004, ss. 554, fig. 94
i tabł. LXXVI, „Biuletyn Historii Sztuki”, 67, 2005, z. 3-4, s. 365-
-382, cyt. fragment na s. 381-382.
ćocj©©©
Publikacja jest udostępniona na licencji Creative Commons (CC BY-NC-ND 3.0 PL).
Seria Nowa, t. 14: 2016/PL ISSN 0071-6723
MAREK WALCZAK
Uniwersytet Jagielloński, Instytut Historii Sztuki
RECENZJA
O PRZYKRYCH SKUTKACH BRAKU KOMPETENCJI
W HISTORII SZTUKI
UWAGI NA TEMAT KSIĄŻKI KATARZYNY BOGACKIEJ
INSYGNIA BISKUPIE W POLSCE. PIERŚCIEŃ, PEKTORAŁ, INFUŁA XI-XVIII W,
INSTYTUT WYDAWNICZY PAX, WARSZAWA 2008, SS. 406, IL. 190
Minęło już kilka lat od ukazania się książki Katarzyny Bo-
gackiej poświęconej insygniom biskupim w Polsce. Ranga
tematu oraz unikatowy na polskim rynku wydawniczym
charakter publikacji, skłaniają jednak do nieco spóźnionej
recenzji.
Paramentyką zajmuje się niewielu badaczy i to nie
tylko w skali Polski, a przyczyna takiego stanu rzeczy
jest złożona. Po pierwsze, specjalizacja ta wymaga opa-
nowania warsztatu kilku dyscyplin naukowych, na czele
z krytyką źródeł pisanych, liturgiką historyczną i histo-
rią sztuki. Po drugie, potrzebne znawstwo w dziedzinie
historii rzemiosła artystycznego można zbudować tylko
w wyniku żmudnych i długotrwałych kwerend w zbio-
rach, które z zasady są trudno dostępne. Po trzecie, pa-
ramentyka historyczna wymaga znajomości ceremoniału,
a także lokalnych tradycji i obyczajów Kościoła, które dziś
są niełatwe do zrozumienia. Bardzo poważną przeszkodą
natury psychologicznej jest też konieczność zmierzenia
się z pomnikowymi kompendiami stworzonymi przez
„polihistorów” z XIX i początków XX w., takich jak Char-
les Rohault de Fleury, Fernand Cabrol OSB, Henri Leclerq
OSB, a przede wszystkim Joseph Braun SJ. Tym bardziej
inicjatywę kompleksowego zajęcia się polskimi pontyfika-
liami należy powitać z uznaniem, a nawet entuzjazmem.
Temat jest świetny, słabo przebadany i od lat czeka na
kompetentnego badacza.
Na początku trzeba przypomnieć, że Katarzyna Boga-
cka już w 2005 r. wydała bardzo obszerne studium Pasto-
rały w Polsce XI-XVIII w., które dwukrotnie zostało pod-
dane recenzji przez specjalistów najwyższej klasy. Elżbieta
Dąbrowska i Genevieve Franęois przygotowały długi tekst,
w którym sprostowały całą litanię błędów popełnionych
przez monografistkę 1. Także Michał Woźniak podjął się
recenzji, której konkluzję chciałbym przytoczyć. Za-
rzucił on Bogackiej i jej książce m.in. niedopracowanie,
pobieżność, pośpiech i liczne niedostatki warsztatowe,
w tym: „wyprowadzanie wątłych, niesprawdzonych lub
nieprawdziwych przesłanek, pochopne wnioskowanie,
traktowanie hipotez jako udowodnionych i zweryfikowa-
nych ustaleń i prawd, powierzchowność analiz, złe rozpo-
znanie formy i stylu, dowolność spostrzeżeń odnoszących
się do ikonografii i symboliki”. Według Woźniaka, książka
Bogackiej to: „zebranie wyników mniej lub bardziej za-
awansowanych badań i rozważań nad poszczególnymi
zabytkami, nie mające żadnej myśli przewodniej, pozba-
wione - pomimo zapowiedzi wynikającej ze spisu treści
- właściwego zakończenia, co jest równie kuriozalne, jak
znaczące; tekst książki po prostu się urywa” 2.
Choć w pełni zgadzam się z przywołanymi recenzjami,
to jednak do lektury nowej książki Katarzyny Bogackiej
przystąpiłem z ciekawością i bez uprzedzeń, wspierany
wiarą w rozwój nauki i wszechpotężną siłę dążenia do
prawdy. W pierwszym rzędzie chciałem zorientować się,
czy Autorka skorzystała ze wspomnianych recenzji i jakie
wnioski z nich wyciągnęła. Niestety, Katarzyna Bogacka
1 E. D^browska, G. FRANęois, Pastorały średniowieczne w Pol-
sce - uwagi na marginesie pracy Katarzyny Bogackiej „Pastorały
w Polsce XI-XVIII w.’\ „Biuletyn Historii Sztuki”, 67, 2005, z. 3-4,
s. 347-364-
2 M. Woźniak, [rec.:] Katarzyna Bogacka, Pastorały w Polsce, XI-
-XVIII w., Warszawa-Marki: Michalineum 2004, ss. 554, fig. 94
i tabł. LXXVI, „Biuletyn Historii Sztuki”, 67, 2005, z. 3-4, s. 365-
-382, cyt. fragment na s. 381-382.
ćocj©©©
Publikacja jest udostępniona na licencji Creative Commons (CC BY-NC-ND 3.0 PL).