DOI Heft:
Recenzje
DOI Artikel:Olszewska, Anna: Joanna Walewska „Portret artysty jako inżyniera. Twórczość Edwarda Ihnatowicza”: [Rezension]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.32786#0127
127
prezentuje dziedziny techniczne, doktorat otrzymał za
pracę dotyczącą robotyki. W odniesieniu do Ihnatowicza
interesowała go przede wszystkim technologia wykonania
prac. W roku 2001 stworzył stronę internetową, na której
publikuje część zgromadzonych przez siebie archiwaliów,
opracowania i doniesienia prasowe dotyczące twórczo-
ści Ihnatowicza 10. Zivanovic starał się odtworzyć kod,
w oparciu o który funkcjonowało główne dzieło artysty
- Senster. Jego internetowe publikacje, choć nie zostały
przedstawione w formie monografii, mają duże znaczenie
dla utrwalenia osiągnięć rzeźbiarza, stanowiąc doskonały
punkt wyjścia dla badań nad działalnością artystyczną
Ihnatowiczem.
Joanna Walewska korzysta z kompletu opracowań na
temat twórcy, szczególną wagę przywiązując do tekstów
powstałych w związku z wystawą „Cybernetic Serdipi-
ty”. Jej przewodnikami po sztuce cybernetycznej są Jack
Burnham, Catherine Mason i Andrew Pickering * 11.
Autorce udało się dotrzeć do archiwum rodzinnego
artysty, włączyła do studiów również niezwykle cenne
materiały z archiwum Jamesa Gardnera - kuratora, który
prowadził realizację Senstera. Część informacji czerpie
także z wywiadów przeprowadzonych z Olgą Ihnatowicz -
żoną artysty - oraz jego synem Richardem Ihnatowiczem.
Wykaz archiwów dołączono do bibliografii zamieszczonej
na końcu tomu. Nie wszystkie zachowane archiwalia cy-
towane są in extenso. Zamieszczone w przypisach odnoś-
niki pozwalają jedynie na lokalizacje zespołów. Dłuższe
passusy z korespondencji cytowane są we fragmentach
książki poświęconych historii realizacji głównych prac
(s. 128-147). Uzupełnieniem źródeł jest bogaty materiał
ilustracyjny, który w znacznej części publikowany jest po
raz pierwszy.
W kolejnych rozdziałach Autorka ustala historię po-
wstania oraz pierwotny kontekst funkcjonowania kolej-
nych dzieł artysty. Konstrukcja poszczególnych rozdzia-
łów monografii jest zróżnicowana.
W pierwszym rozdziale („Związki pomiędzy sztuką
a technologią”) Autorka stara się przekonać o celowości
stosowania archeologii mediów do badań nad sztuką
cybernetyczną. Rozpoczyna od rekapitulacji najważ-
niejszych założeń tej perspektywy badawczej. Odnosi
się przede wszystkim do studiów powstających w latach
dziewięćdziesiątych, autorów klasycznych dla tej dziedzi-
ny, takich jak Erkki Huhtamo (s. 13-18). Przyjęte stano-
wisko uzasadnia następnie odnosząc się do wypowiedzi
samego Ihnatowicza na temat relacji nauki i sztuki oraz
do jego spojrzenia na rolę artysty działającego na granicy
tych obszarów. W tym miejscu czytelnik poznaje go jako
autora tekstów teoretycznych, który równolegle do dzia-
łań artystycznych prowadził usystematyzowaną refleksję
10 http://www.senster.com (dostęp 19.08.2015).
11 C. Mason, A Computer in the Art Room: The Origins of British
Computer Arts 1950-80, Norfolk 2008; A. Pickering, The Cyber-
neticBrain: Sketches ofAnother Future, University of Chicago Press
2010; J. Burnham, Beyond Modern Sculpture (jak w przyp. 5).
nad statusem sztuki. Interesujące w tym kontekście jest
zestawienie figur uczonego i artysty, wyartykułowane
przez Ihnatowicza w jednym z jego późnych tekstów,
gdzie pierwszy prezentowany jest jako ten, który dąży do
obiektywnego poznania natury, podczas gdy drugi świa-
domie przyjmuje siebie za punkt wyjścia, nie tłumacząc
świata, ale pokazując jakim on mu się jawi 12. Argumen-
tując za przyjęciem perspektywy archeologii mediów,
Autorka relacjonuje następnie historię wystawy „Event
One”, zorganizowanej we wnętrzach The Royal College of
Art w Londynie w marcu 1969 r. oraz pierwszych wydań
biuletynu „PAGE”, zwracając uwagę na ówczesne dysku-
sje, które doprowadziły do sformułowania zestawu cech
konstytutywnych sztuki komputerowej, takich jak: „gene-
ratywność, procesualność, interaktywność oraz kreatyw-
ność w podejściu do technologii” (s. 30-31). Zaznacza, że
nazwisko Ihnatowicza stale było w tym kontekście przy-
woływane (s. 31-32). Omawiane przez Autorkę teksty teo-
retyczne dają wgląd w specyficzny dla lokalnego środowi-
ska sposób formułowania nowej metody tworzenia sztuki.
Dla polskiego czytelnika opisywane postawy są interesu-
jące w kontekście projektów łączenia sztuki i nauki, roz-
wijanych w tym samym czasie w krajach Bloku Wschod-
niego. Stanowić one mogą interesujący kontrapunkt dla
idei Tadeusza Kantora i Mieczysława Porębskiego, rea-
lizowanych w warstwie ikonicznej pierwszej Wystawy
Sztuki Nowoczesnej, zorganizowanej w Pałacu Sztuki na
przełomie 1948 i 1949 r. Warto je zestawiać z metodami
realizacji prac takich jak Instrument Osobisty Krzysztofa
Wodiczki z 1969 r., czy obrazami Ryszarda Winiarskiego,
projektowanymi na podstawie wyników losowania.
Najistotniejszą częścią pracy są kolejne trzy rozdzia-
ły, których osią jest biografia artystyczna Ihnatowicza.
Rozdział drugi („Artysta i komputer”) poświęcono me-
tamorfozie artysty, który wychodząc od tradycyjnie defi-
niowanej rzeźby, odkrył potencjał tkwiący w kreowaniu
ruchomych, interaktywych konstrukcji. Rozdział ten
otwiera szereg informacji biograficznych dotyczących
losów wojennych rodziny Ihatowiczów i pierwszych lat
spędzonych w Londynie. Zebrane informacje dają pojęcie
o społecznym kontekście funkcjonowania młodego arty-
sty, zwracają uwagę na intelektualne i kulturowe podłoże
jego prac. Wprowadzenie biograficzne dowodzi, jak nie-
zależna od początkowo obranej drogi i wykształcenia była
jego dojrzała twórczość.
Rozwinięciem rozdziału są fragmenty poświęcone
rzeźbie kinetycznej. Podążając za uwagami Jacka Burn-
hama, Autorka charakteryzuje ten nurt, opisując go jako
12 “The scientists [...] tend to view the world as a vast, natural
system, operating according to absolute and immutable laws
which they try to discover by measurement and deduction [... ] In
contrast, the essence of the artistic approach is to accept oneself
as the only reference point and instead of explaining the world, to
demonstrate the way in which it appears to one”. E. Ihnatowicz,
Towards a thinking machine, [w:] R. Leavitt, Artist & Computer,
New York 1976, s. 33.
prezentuje dziedziny techniczne, doktorat otrzymał za
pracę dotyczącą robotyki. W odniesieniu do Ihnatowicza
interesowała go przede wszystkim technologia wykonania
prac. W roku 2001 stworzył stronę internetową, na której
publikuje część zgromadzonych przez siebie archiwaliów,
opracowania i doniesienia prasowe dotyczące twórczo-
ści Ihnatowicza 10. Zivanovic starał się odtworzyć kod,
w oparciu o który funkcjonowało główne dzieło artysty
- Senster. Jego internetowe publikacje, choć nie zostały
przedstawione w formie monografii, mają duże znaczenie
dla utrwalenia osiągnięć rzeźbiarza, stanowiąc doskonały
punkt wyjścia dla badań nad działalnością artystyczną
Ihnatowiczem.
Joanna Walewska korzysta z kompletu opracowań na
temat twórcy, szczególną wagę przywiązując do tekstów
powstałych w związku z wystawą „Cybernetic Serdipi-
ty”. Jej przewodnikami po sztuce cybernetycznej są Jack
Burnham, Catherine Mason i Andrew Pickering * 11.
Autorce udało się dotrzeć do archiwum rodzinnego
artysty, włączyła do studiów również niezwykle cenne
materiały z archiwum Jamesa Gardnera - kuratora, który
prowadził realizację Senstera. Część informacji czerpie
także z wywiadów przeprowadzonych z Olgą Ihnatowicz -
żoną artysty - oraz jego synem Richardem Ihnatowiczem.
Wykaz archiwów dołączono do bibliografii zamieszczonej
na końcu tomu. Nie wszystkie zachowane archiwalia cy-
towane są in extenso. Zamieszczone w przypisach odnoś-
niki pozwalają jedynie na lokalizacje zespołów. Dłuższe
passusy z korespondencji cytowane są we fragmentach
książki poświęconych historii realizacji głównych prac
(s. 128-147). Uzupełnieniem źródeł jest bogaty materiał
ilustracyjny, który w znacznej części publikowany jest po
raz pierwszy.
W kolejnych rozdziałach Autorka ustala historię po-
wstania oraz pierwotny kontekst funkcjonowania kolej-
nych dzieł artysty. Konstrukcja poszczególnych rozdzia-
łów monografii jest zróżnicowana.
W pierwszym rozdziale („Związki pomiędzy sztuką
a technologią”) Autorka stara się przekonać o celowości
stosowania archeologii mediów do badań nad sztuką
cybernetyczną. Rozpoczyna od rekapitulacji najważ-
niejszych założeń tej perspektywy badawczej. Odnosi
się przede wszystkim do studiów powstających w latach
dziewięćdziesiątych, autorów klasycznych dla tej dziedzi-
ny, takich jak Erkki Huhtamo (s. 13-18). Przyjęte stano-
wisko uzasadnia następnie odnosząc się do wypowiedzi
samego Ihnatowicza na temat relacji nauki i sztuki oraz
do jego spojrzenia na rolę artysty działającego na granicy
tych obszarów. W tym miejscu czytelnik poznaje go jako
autora tekstów teoretycznych, który równolegle do dzia-
łań artystycznych prowadził usystematyzowaną refleksję
10 http://www.senster.com (dostęp 19.08.2015).
11 C. Mason, A Computer in the Art Room: The Origins of British
Computer Arts 1950-80, Norfolk 2008; A. Pickering, The Cyber-
neticBrain: Sketches ofAnother Future, University of Chicago Press
2010; J. Burnham, Beyond Modern Sculpture (jak w przyp. 5).
nad statusem sztuki. Interesujące w tym kontekście jest
zestawienie figur uczonego i artysty, wyartykułowane
przez Ihnatowicza w jednym z jego późnych tekstów,
gdzie pierwszy prezentowany jest jako ten, który dąży do
obiektywnego poznania natury, podczas gdy drugi świa-
domie przyjmuje siebie za punkt wyjścia, nie tłumacząc
świata, ale pokazując jakim on mu się jawi 12. Argumen-
tując za przyjęciem perspektywy archeologii mediów,
Autorka relacjonuje następnie historię wystawy „Event
One”, zorganizowanej we wnętrzach The Royal College of
Art w Londynie w marcu 1969 r. oraz pierwszych wydań
biuletynu „PAGE”, zwracając uwagę na ówczesne dysku-
sje, które doprowadziły do sformułowania zestawu cech
konstytutywnych sztuki komputerowej, takich jak: „gene-
ratywność, procesualność, interaktywność oraz kreatyw-
ność w podejściu do technologii” (s. 30-31). Zaznacza, że
nazwisko Ihnatowicza stale było w tym kontekście przy-
woływane (s. 31-32). Omawiane przez Autorkę teksty teo-
retyczne dają wgląd w specyficzny dla lokalnego środowi-
ska sposób formułowania nowej metody tworzenia sztuki.
Dla polskiego czytelnika opisywane postawy są interesu-
jące w kontekście projektów łączenia sztuki i nauki, roz-
wijanych w tym samym czasie w krajach Bloku Wschod-
niego. Stanowić one mogą interesujący kontrapunkt dla
idei Tadeusza Kantora i Mieczysława Porębskiego, rea-
lizowanych w warstwie ikonicznej pierwszej Wystawy
Sztuki Nowoczesnej, zorganizowanej w Pałacu Sztuki na
przełomie 1948 i 1949 r. Warto je zestawiać z metodami
realizacji prac takich jak Instrument Osobisty Krzysztofa
Wodiczki z 1969 r., czy obrazami Ryszarda Winiarskiego,
projektowanymi na podstawie wyników losowania.
Najistotniejszą częścią pracy są kolejne trzy rozdzia-
ły, których osią jest biografia artystyczna Ihnatowicza.
Rozdział drugi („Artysta i komputer”) poświęcono me-
tamorfozie artysty, który wychodząc od tradycyjnie defi-
niowanej rzeźby, odkrył potencjał tkwiący w kreowaniu
ruchomych, interaktywych konstrukcji. Rozdział ten
otwiera szereg informacji biograficznych dotyczących
losów wojennych rodziny Ihatowiczów i pierwszych lat
spędzonych w Londynie. Zebrane informacje dają pojęcie
o społecznym kontekście funkcjonowania młodego arty-
sty, zwracają uwagę na intelektualne i kulturowe podłoże
jego prac. Wprowadzenie biograficzne dowodzi, jak nie-
zależna od początkowo obranej drogi i wykształcenia była
jego dojrzała twórczość.
Rozwinięciem rozdziału są fragmenty poświęcone
rzeźbie kinetycznej. Podążając za uwagami Jacka Burn-
hama, Autorka charakteryzuje ten nurt, opisując go jako
12 “The scientists [...] tend to view the world as a vast, natural
system, operating according to absolute and immutable laws
which they try to discover by measurement and deduction [... ] In
contrast, the essence of the artistic approach is to accept oneself
as the only reference point and instead of explaining the world, to
demonstrate the way in which it appears to one”. E. Ihnatowicz,
Towards a thinking machine, [w:] R. Leavitt, Artist & Computer,
New York 1976, s. 33.