DOI Artikel:
Fabiański, Marcin: Spór w sprawie funkcjonowania kilku wnętrz wawelskich w czasach ostatnich Jagiellonów i metody badań źródłowych: Dyskusja ze Stanisławem Mossakowskim
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.54670#0041
40
2. Elewacja zachodnia wielkiej sieni-komnaty królowej w skrzydle zachodnim (119), stan obecny Nad trzema oknami widoczne trzy regularnie
rozmieszczone łęki; bezpośrednio przy oknie południowym (prawym) czwarty łuk odciążający oraz ślad po zamurowaniu lewego segmentu
otworu, a także wtórne wejście na schody kręcone
blacharskie, stolarskie i kamieniarskie26. Wszystko to ra-
zem sugeruje, że ową nader kłopotliwą przebudowę izby
(120) przeprowadzono nie na raty, tylko jednorazowo. Wy-
musiła ją nadbudowa łaźni o dwie najwyższe kondygna-
cje w połowie lat trzydziestych XVI wieku. Nowym wnę-
trzom trzeba bowiem było zapewnić komunikację piono-
wą bez konieczności wędrowania przez cały apartament
aż do schodów (117) przy bramie. Zatem zejście z intere-
sującej nas izby do łaźni zostało wykonane najpewniej do-
piero wtedy, a nie już około 1511 roku a przed rokiem 1524.
Tak więc konstatacja Stanisława Mossakowskiego, ja-
koby w roku 1515 wnętrze (120) należało do apartamen-
tu królowej, a nie króla, ani nie wykorzystuje powyż-
szych wniosków, ani nie wynika z ich rzeczowej krytyki.
Zamiast tego czytelnika repliki ma przekonać emocjo-
nalny znak interpunkcyjny na końcu stwierdzenia o ist-
nieniu schodów do łaźni królowej. Jedyną zaś przesłan-
ką na poparcie domysłu na temat ich wczesnej budowy
mogłoby być natomiast przeświadczenie Autora, że były
potrzebne, bo już wtedy izbę użytkowała Barbara, która
korzystała w pobliżu z udogodnień higienicznych. Takie
26 M. Fabiański, Zamek króla Zygmunta I, s. 123, przyp. 464 (jak
w przyp. 2). Rachunki budowy, s. 18 (12 VI1535) (jak w przyp. 24):
„ab affixione 28 laminum supra gradum rotundum penes balne-
um Reginalis s. 62 (19 IX): „fecit podnyebyenye ex suis as-
seribus in gradu rotundo penes eundem balneum”; s. 49 (18 IX):
„ad ostium gradus, ubi itur a Reginale Mte ad balneum [...] ostia
gradus supra balneum”; s. 63 (19 IX): „ad gradum rotundum, ubi
itur ex stuba Reginalis Mtls ad balneum”.
uzasadnienie tezy przy pomocy jej samej byłoby wszela-
ko nie do zaakceptowania, bo urągałoby zasadom logiki.
Skoro zatem analizowany argument okazuje się co
najwyżej mało prawdopodobną ewentualnością, pozo-
staje odwołać się do kontekstu. Ten zaś - podobnie jak
w sprawie sali letniej - może wprawdzie wskazać, jak być
powinno, ale nie jak w tym przypadku na pewno było.
„W świetle tego co powszechnie wiadomo o tradycyjnie
amfiladowym rozkładzie apartamentów w ówczesnych
rezydencjach monarszych - wykrzykuje Recenzent prze-
ciw mojej hipotezie o tymczasowym mieszkaniu Zygmun-
ta Starego - dziwny to byłby apartament, złożony z pary
reprezentacyjnych wielo okiennych sali (sic/) przedzielo-
nych sienią klatki schodowej!”27 (mowa o sieni schodów
Senatorskich (123)).
Od takiej prowizorycznej aranżacji jeszcze trudniej
uzasadnić postulowaną przez Stanisława Mossakowskie-
go kilkuletnią eksploatację sali Senatorskiej (124) jako sa-
motnego fragmentu przyszłego apartamentu monarszego.
Pozostawienie sobie przez króla na czas budowy jednej
tylko sali paradnej kontrastowałoby bowiem z przydziele-
niem królowej aż czteropokojowego mieszkania reprezen-
tacyjnego. Co gorsza, znacznie utrudniałoby roztaczanie
przez monarchę splendoru, pożądanego ze względu na
interes państwa, poczynając od uroczystości weselnych
w roku 1512, które zapewne wymagały okolicznościowego
mieszkania, a nie jednej sali lub wyeksploatowanych po-
koi w średniowiecznej części rezydencji.
27 S. Mossakowski, Żmudna droga do prawdy, s. 122 (jak w przyp. 4).
2. Elewacja zachodnia wielkiej sieni-komnaty królowej w skrzydle zachodnim (119), stan obecny Nad trzema oknami widoczne trzy regularnie
rozmieszczone łęki; bezpośrednio przy oknie południowym (prawym) czwarty łuk odciążający oraz ślad po zamurowaniu lewego segmentu
otworu, a także wtórne wejście na schody kręcone
blacharskie, stolarskie i kamieniarskie26. Wszystko to ra-
zem sugeruje, że ową nader kłopotliwą przebudowę izby
(120) przeprowadzono nie na raty, tylko jednorazowo. Wy-
musiła ją nadbudowa łaźni o dwie najwyższe kondygna-
cje w połowie lat trzydziestych XVI wieku. Nowym wnę-
trzom trzeba bowiem było zapewnić komunikację piono-
wą bez konieczności wędrowania przez cały apartament
aż do schodów (117) przy bramie. Zatem zejście z intere-
sującej nas izby do łaźni zostało wykonane najpewniej do-
piero wtedy, a nie już około 1511 roku a przed rokiem 1524.
Tak więc konstatacja Stanisława Mossakowskiego, ja-
koby w roku 1515 wnętrze (120) należało do apartamen-
tu królowej, a nie króla, ani nie wykorzystuje powyż-
szych wniosków, ani nie wynika z ich rzeczowej krytyki.
Zamiast tego czytelnika repliki ma przekonać emocjo-
nalny znak interpunkcyjny na końcu stwierdzenia o ist-
nieniu schodów do łaźni królowej. Jedyną zaś przesłan-
ką na poparcie domysłu na temat ich wczesnej budowy
mogłoby być natomiast przeświadczenie Autora, że były
potrzebne, bo już wtedy izbę użytkowała Barbara, która
korzystała w pobliżu z udogodnień higienicznych. Takie
26 M. Fabiański, Zamek króla Zygmunta I, s. 123, przyp. 464 (jak
w przyp. 2). Rachunki budowy, s. 18 (12 VI1535) (jak w przyp. 24):
„ab affixione 28 laminum supra gradum rotundum penes balne-
um Reginalis s. 62 (19 IX): „fecit podnyebyenye ex suis as-
seribus in gradu rotundo penes eundem balneum”; s. 49 (18 IX):
„ad ostium gradus, ubi itur a Reginale Mte ad balneum [...] ostia
gradus supra balneum”; s. 63 (19 IX): „ad gradum rotundum, ubi
itur ex stuba Reginalis Mtls ad balneum”.
uzasadnienie tezy przy pomocy jej samej byłoby wszela-
ko nie do zaakceptowania, bo urągałoby zasadom logiki.
Skoro zatem analizowany argument okazuje się co
najwyżej mało prawdopodobną ewentualnością, pozo-
staje odwołać się do kontekstu. Ten zaś - podobnie jak
w sprawie sali letniej - może wprawdzie wskazać, jak być
powinno, ale nie jak w tym przypadku na pewno było.
„W świetle tego co powszechnie wiadomo o tradycyjnie
amfiladowym rozkładzie apartamentów w ówczesnych
rezydencjach monarszych - wykrzykuje Recenzent prze-
ciw mojej hipotezie o tymczasowym mieszkaniu Zygmun-
ta Starego - dziwny to byłby apartament, złożony z pary
reprezentacyjnych wielo okiennych sali (sic/) przedzielo-
nych sienią klatki schodowej!”27 (mowa o sieni schodów
Senatorskich (123)).
Od takiej prowizorycznej aranżacji jeszcze trudniej
uzasadnić postulowaną przez Stanisława Mossakowskie-
go kilkuletnią eksploatację sali Senatorskiej (124) jako sa-
motnego fragmentu przyszłego apartamentu monarszego.
Pozostawienie sobie przez króla na czas budowy jednej
tylko sali paradnej kontrastowałoby bowiem z przydziele-
niem królowej aż czteropokojowego mieszkania reprezen-
tacyjnego. Co gorsza, znacznie utrudniałoby roztaczanie
przez monarchę splendoru, pożądanego ze względu na
interes państwa, poczynając od uroczystości weselnych
w roku 1512, które zapewne wymagały okolicznościowego
mieszkania, a nie jednej sali lub wyeksploatowanych po-
koi w średniowiecznej części rezydencji.
27 S. Mossakowski, Żmudna droga do prawdy, s. 122 (jak w przyp. 4).