DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.29895#0043
40
PRAHISTORIA SZTUKI
Macaroni z zaczątkiem
przedstawień flguralnych
z jaskini Altamira (wg Hen-
sel 1975: ryc. 20)
Pojawienie się odcisków dłoni jako pierwszego przejawu sztuki przed-
stawiającej jest równie interesujące, co tajemnicze i niejasne. Wprowadza nas
w bezpośredni związek z człowiekiem przeszłości, jest jakby zamiarem prze-
kazania uścisku dłoni ponad otchłanią dziesiątków tysięcy lat. Oczywiście, nie
to było wszakże intencją pradziejowych twórców, nie było również rodzajem
dziecinnej zabawy - jak sądzą niektórzy. Tkwił za tym jakiś dla nas dziś nie-
pojęty zamysł magiczny lub obrzędowy, którego celu ani znaczenia dziś
odgadnąć nie możemy.
Zastanawia także ogromna rozległość geograficzna takich przedstawień,
wszędzie poprzedzająca inne wyobrażenia figuralne w malarstwie lub rysunku.
Do najbardziej odległych należą (identyczne do pirenejskich) obrysy i odciski
rąk występujące w Patagonii, południowo-amerykańskiej prowincji rozciągającej
się na południe od 46 stopnia szerokości geograficznej, aż po północne wy-
brzeże Cieśniny Magellana, jak w Alto Rio Pinturas (Santa Cruz, Argentyna) czy
Canadón de las Manos Pintados (Chubut, Argentyna). Ponadto sporadycznie
występują na stanowiskach w prowincji Rioja oraz w Boliwii i Salwadorze.
Najstarsze znaleziska patagońskie datowane są na około 9800 lat p.n.e., a naj-
późniejsze rodzaje przedstawień w postaci odcisków rąk maczanych w farbie
są datowane nawet na około 500 rok n.e. Pojawiły się więc znacznie później
(ponad 20 000 lat) od europejskich, przetrwały zaś aż do progu naszego
średniowiecza, co stoi w zgodzie z tym, co powiedziano o mieszkańcach Ziemi
Ognistej w momencie odkrycia ich przez Europejczyków (Luna Pont 1979:
78-79, ryc. 45).
Można rozważać, czy - jakby chciał C.C. Jung - był to wynik identyfikacji
magicznej ręka - człowiek, a odcisk lub obrys dłoni stanowił rodzaj substytutu
przedstawienia postaci ludzkiej? 0un8 1969: 235). Czy były to zabiegi o charak-
terze apotropaicznym, z uwagi na częste występowanie owych odcisków w po-
bliżu wejść do jaskiń?
Należy wskazać na fakt, iż obrysy i (nieco późniejsze) odciski dłoni wystę-
pują najczęściej na etapie przedstawień przedfiguralnych lub wczesnofigural-
nych. W tym samym cyklu oryniacko-perigordzkim towarzyszą im niekiedy
PRAHISTORIA SZTUKI
Macaroni z zaczątkiem
przedstawień flguralnych
z jaskini Altamira (wg Hen-
sel 1975: ryc. 20)
Pojawienie się odcisków dłoni jako pierwszego przejawu sztuki przed-
stawiającej jest równie interesujące, co tajemnicze i niejasne. Wprowadza nas
w bezpośredni związek z człowiekiem przeszłości, jest jakby zamiarem prze-
kazania uścisku dłoni ponad otchłanią dziesiątków tysięcy lat. Oczywiście, nie
to było wszakże intencją pradziejowych twórców, nie było również rodzajem
dziecinnej zabawy - jak sądzą niektórzy. Tkwił za tym jakiś dla nas dziś nie-
pojęty zamysł magiczny lub obrzędowy, którego celu ani znaczenia dziś
odgadnąć nie możemy.
Zastanawia także ogromna rozległość geograficzna takich przedstawień,
wszędzie poprzedzająca inne wyobrażenia figuralne w malarstwie lub rysunku.
Do najbardziej odległych należą (identyczne do pirenejskich) obrysy i odciski
rąk występujące w Patagonii, południowo-amerykańskiej prowincji rozciągającej
się na południe od 46 stopnia szerokości geograficznej, aż po północne wy-
brzeże Cieśniny Magellana, jak w Alto Rio Pinturas (Santa Cruz, Argentyna) czy
Canadón de las Manos Pintados (Chubut, Argentyna). Ponadto sporadycznie
występują na stanowiskach w prowincji Rioja oraz w Boliwii i Salwadorze.
Najstarsze znaleziska patagońskie datowane są na około 9800 lat p.n.e., a naj-
późniejsze rodzaje przedstawień w postaci odcisków rąk maczanych w farbie
są datowane nawet na około 500 rok n.e. Pojawiły się więc znacznie później
(ponad 20 000 lat) od europejskich, przetrwały zaś aż do progu naszego
średniowiecza, co stoi w zgodzie z tym, co powiedziano o mieszkańcach Ziemi
Ognistej w momencie odkrycia ich przez Europejczyków (Luna Pont 1979:
78-79, ryc. 45).
Można rozważać, czy - jakby chciał C.C. Jung - był to wynik identyfikacji
magicznej ręka - człowiek, a odcisk lub obrys dłoni stanowił rodzaj substytutu
przedstawienia postaci ludzkiej? 0un8 1969: 235). Czy były to zabiegi o charak-
terze apotropaicznym, z uwagi na częste występowanie owych odcisków w po-
bliżu wejść do jaskiń?
Należy wskazać na fakt, iż obrysy i (nieco późniejsze) odciski dłoni wystę-
pują najczęściej na etapie przedstawień przedfiguralnych lub wczesnofigural-
nych. W tym samym cyklu oryniacko-perigordzkim towarzyszą im niekiedy