DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.29895#0195
176
PRAHISTORIA SZTUKI
obszar bizantyjskich Bałkanów, ale też pierwsze państwo Słowian, tzw. Państwo
Samona, powstało na Morawach w VII wieku w wyniku powstania antyawar-
skiego. W efekcie tych burzliwych wydarzeń sztuka awarska wpłynęła bardzo
silnie na utrzymanie się i dalszy rozwój stylu zwierzęcego na przestrzeni VII
i VIII wieku. Po Sarmatach i rozbitych Awarach zabrakło w Europie naturalnej
więzi z obszarami Azji środkowej — ojczyzną późnego stylu zwierzęcego — a styl
ten został pozbawiony swych naturalnych korzeni.
Świat sztuki awarskiej ujawnił się szczególnie w świetle wykopalisk na
licznych cmentarzyskach z obszaru Węgier, takich jak Szentes, Kecskemet, Hor-
tobagy, Gater, Keszthley, Gyór, Juta i Osku. Wiele grobów datowanych jest
monetami, zwłaszcza z Pusztatóti, Kunagota i Szentendre. Monety damją te
groby na lata 580-700. W jednym z grobów na cmentarzysku w Jutas, dato-
wanym monetą cesarza Fokasa (602-610), znaleziono chińskie lusterko oraz
typową frankijską sprzączkę do pasa z obszaru południowej Francji. Na cmen-
tarzysku tym występują przedmioty ozdobne zarówno z dalekiego wschodu, jak
i ówczesnego dalekiego zachodu, ale przeważają typowe zabytki awarskie.
Noszą one wyobrażenia zwierząt podobnych do smoków, z dziobami zamiast
pysków, jak na prostokątnym okuciu z grobu nr 28 w Jutas (są to typowo
awarskie okucia do pasów). Jeden z grobów na tym cmentarzysku (nr 196)
zawierał ozdoby longobardzkie w postaci dwóch fibul, typowych w VII wieku
w północnej Italii oraz naszyjnik z paciorków i złotych dętek, identycznych ze
znalezionymi na cmentarzyskach longobardzkich w Castel Trosino i Nocera
Umbra w Lombardii (Kuhn 1958: 195-196).
Zastanawiającym zjawiskiem jest fakt ogromnej chłonności środowiska ger-
mańskiego - mimo że różne plemiona często się zwalczały - na bodźce stylu
zwierzęcego. Nie wyjaśnia tego bliższe sąsiedztwo ludów koczowniczych po-
chodzenia azjatyckiego. Styl zwierzęcy dociera do zamorskiej Skandynawii czy
Brytanii, a nie jest akceptowany przez większość Słowian zachodnich (poza
Wielką Morawą). Celtowie w Brytanii, Szkocji i Irlandii kategorycznie odrzucają
zdobnictwo getmańskie. Jeśli kupują lub zdobywają na wojnie anglosaskie
ozdoby, przetapiają je i wytwarzają nowe, według własnego stylu. W zbiorowej
psychice ludów germańskich, które dawno już utraciły bliższą więź i podzieliły
się na, nieraz wrogie sobie, narodowości - istniały jakieś czynne elementy
wspólnego podłoża ideowego, estetycznego czy obyczajowego, które czyniły
dla nich wschodnioazjatycki styl zwierzęcy tak atrakcyjnym.
Elementem uniftkującym w sztuce (w sensie ponadetnicznym) była twór-
czość związana z wierzeniami chrześcijańskimi, ożywiana wpływami ze środo-
wiska bizantyjskiego, w pełnej krasie jak w ostrogockiej Italii Teodoryka Wiel-
kiego, lub barbarzyńsko zubożona, jak w wizygockiej Hiszpanii czy w Irlandii.
Sztuka drobna, zdobnictwo biżuterii, broni, przedmiotów użytkowych, tętniła
żywym pulsem pogaństwa i czerpała nadal soki z pogańskiego środowiska.
Dochodziło tutaj do interesujących wzajemnych koncesji. Wizygockie sprzączki
do pasa i ich okucia, awarskie w formie, prezentują ażurowe wyobrażenia
PRAHISTORIA SZTUKI
obszar bizantyjskich Bałkanów, ale też pierwsze państwo Słowian, tzw. Państwo
Samona, powstało na Morawach w VII wieku w wyniku powstania antyawar-
skiego. W efekcie tych burzliwych wydarzeń sztuka awarska wpłynęła bardzo
silnie na utrzymanie się i dalszy rozwój stylu zwierzęcego na przestrzeni VII
i VIII wieku. Po Sarmatach i rozbitych Awarach zabrakło w Europie naturalnej
więzi z obszarami Azji środkowej — ojczyzną późnego stylu zwierzęcego — a styl
ten został pozbawiony swych naturalnych korzeni.
Świat sztuki awarskiej ujawnił się szczególnie w świetle wykopalisk na
licznych cmentarzyskach z obszaru Węgier, takich jak Szentes, Kecskemet, Hor-
tobagy, Gater, Keszthley, Gyór, Juta i Osku. Wiele grobów datowanych jest
monetami, zwłaszcza z Pusztatóti, Kunagota i Szentendre. Monety damją te
groby na lata 580-700. W jednym z grobów na cmentarzysku w Jutas, dato-
wanym monetą cesarza Fokasa (602-610), znaleziono chińskie lusterko oraz
typową frankijską sprzączkę do pasa z obszaru południowej Francji. Na cmen-
tarzysku tym występują przedmioty ozdobne zarówno z dalekiego wschodu, jak
i ówczesnego dalekiego zachodu, ale przeważają typowe zabytki awarskie.
Noszą one wyobrażenia zwierząt podobnych do smoków, z dziobami zamiast
pysków, jak na prostokątnym okuciu z grobu nr 28 w Jutas (są to typowo
awarskie okucia do pasów). Jeden z grobów na tym cmentarzysku (nr 196)
zawierał ozdoby longobardzkie w postaci dwóch fibul, typowych w VII wieku
w północnej Italii oraz naszyjnik z paciorków i złotych dętek, identycznych ze
znalezionymi na cmentarzyskach longobardzkich w Castel Trosino i Nocera
Umbra w Lombardii (Kuhn 1958: 195-196).
Zastanawiającym zjawiskiem jest fakt ogromnej chłonności środowiska ger-
mańskiego - mimo że różne plemiona często się zwalczały - na bodźce stylu
zwierzęcego. Nie wyjaśnia tego bliższe sąsiedztwo ludów koczowniczych po-
chodzenia azjatyckiego. Styl zwierzęcy dociera do zamorskiej Skandynawii czy
Brytanii, a nie jest akceptowany przez większość Słowian zachodnich (poza
Wielką Morawą). Celtowie w Brytanii, Szkocji i Irlandii kategorycznie odrzucają
zdobnictwo getmańskie. Jeśli kupują lub zdobywają na wojnie anglosaskie
ozdoby, przetapiają je i wytwarzają nowe, według własnego stylu. W zbiorowej
psychice ludów germańskich, które dawno już utraciły bliższą więź i podzieliły
się na, nieraz wrogie sobie, narodowości - istniały jakieś czynne elementy
wspólnego podłoża ideowego, estetycznego czy obyczajowego, które czyniły
dla nich wschodnioazjatycki styl zwierzęcy tak atrakcyjnym.
Elementem uniftkującym w sztuce (w sensie ponadetnicznym) była twór-
czość związana z wierzeniami chrześcijańskimi, ożywiana wpływami ze środo-
wiska bizantyjskiego, w pełnej krasie jak w ostrogockiej Italii Teodoryka Wiel-
kiego, lub barbarzyńsko zubożona, jak w wizygockiej Hiszpanii czy w Irlandii.
Sztuka drobna, zdobnictwo biżuterii, broni, przedmiotów użytkowych, tętniła
żywym pulsem pogaństwa i czerpała nadal soki z pogańskiego środowiska.
Dochodziło tutaj do interesujących wzajemnych koncesji. Wizygockie sprzączki
do pasa i ich okucia, awarskie w formie, prezentują ażurowe wyobrażenia