DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.29895#0223
204
PRAHISTORIA SZTUKI
Rogowe dekorowane laski „szamańskie” („motyczki”) ze Szczecina-Pod-
juch (1) i Szczecina-Grabowa. Mezolit (wg Gąssowski, Galiński 2002: 52)
tam dziewięć zabytków, interpretowanych jako sche-
matyczne wyobrażenia postaci kobiecych. Istotą tych
wyobrażeń jest uproszczona figura kobieca, widziana
z profilu, bez głowy i kończyn, z wyeksponowaną częś-
cią pośladków - niewątpliwie ujawniającą steatopygię.
Zachowała się jedna figurka z kości słoniowej, dwie
z innych kości i sześć wykonanych z krzemienia. Tego
rodzaju konwencja przedstawiania postaci kobiecej,
zwanej jako „Wenus typu Gónnersdorf’, jest datowana
na 14 000-12 000 lat temu i występuje zarówno na
rytach w jaskiniach, jak i w sztuce mobilnej, zwłaszcza
na płytkach z kamienia. Rzadziej spotyka się figurki,
wykonane w tej konwencji (Fiedorczuk 2002: 34—40).
Z samego schyłku paleolitu, z kultury świderskiej
(około 10000 lat p.n.e.), pochodzi fragment rogo-
wej płytki, znalezionej w miejscowości Podleszyce,
w pow. Zawiercie. Zabytek ten jest zdobiony porzecz-
nym, równoległym układem podwójnych, zygzakowa-
tych linii, czym nawiązuje do domniemanego „kalen-
darza księżycowego” z Jaskini Maszyckiej (Gąssowski
1975: 37).
Następna epoka - mezolit - przynosi nie tylko
zgeometryzowane ryty na kościach i porożach zwierzę-
cych, ale też po raz pierwszy przedstawienia figuralne
i takąż trójwymiarową plastykę. Do najwcześniejszych
okazów można zaliczyć tzw. motyczki rogowe z ot-
worami do osadzenia styliska, chociaż tak określana ich
funkcja wcale nie jest pewna. Bywają one zdobione
omamentalnie układami rytych linii ciągłych, od któ-
rych odchodzą krótkie kreski poprzeczne. Innym wy-
stępującym motywem są układy rytych kresek pod
rozmaitymi kątami, tworzące romby lub trójkąty, wy-
pełnione kreskowaniem. Również tu pojawia się dekoracja w postaci linii zyg-
zakowatych.
Szczególnie interesujące są występujące po raz pierwszy w tej epoce przed-
stawienia figuralne. Znajdujemy je na dwóch tzw. motyczkach z poroża renifera
z terenu Pomorza Zachodniego. Każda z nich ma przewiercony otwór w części
zgmbienia rogu, stąd podejrzenie, że mogły służyć do wzmszania ziemi po
osadzeniu drewnianego styliska - w co osobiście mocno wątpię. Na „motyczce”
z Podjuch (pow. szczeciński) występuje dekoracja równoległych wzdłużnych,
rytych linii z drobnymi kreskami poprzecznymi. Wśród nich widnieje schema-
PRAHISTORIA SZTUKI
Rogowe dekorowane laski „szamańskie” („motyczki”) ze Szczecina-Pod-
juch (1) i Szczecina-Grabowa. Mezolit (wg Gąssowski, Galiński 2002: 52)
tam dziewięć zabytków, interpretowanych jako sche-
matyczne wyobrażenia postaci kobiecych. Istotą tych
wyobrażeń jest uproszczona figura kobieca, widziana
z profilu, bez głowy i kończyn, z wyeksponowaną częś-
cią pośladków - niewątpliwie ujawniającą steatopygię.
Zachowała się jedna figurka z kości słoniowej, dwie
z innych kości i sześć wykonanych z krzemienia. Tego
rodzaju konwencja przedstawiania postaci kobiecej,
zwanej jako „Wenus typu Gónnersdorf’, jest datowana
na 14 000-12 000 lat temu i występuje zarówno na
rytach w jaskiniach, jak i w sztuce mobilnej, zwłaszcza
na płytkach z kamienia. Rzadziej spotyka się figurki,
wykonane w tej konwencji (Fiedorczuk 2002: 34—40).
Z samego schyłku paleolitu, z kultury świderskiej
(około 10000 lat p.n.e.), pochodzi fragment rogo-
wej płytki, znalezionej w miejscowości Podleszyce,
w pow. Zawiercie. Zabytek ten jest zdobiony porzecz-
nym, równoległym układem podwójnych, zygzakowa-
tych linii, czym nawiązuje do domniemanego „kalen-
darza księżycowego” z Jaskini Maszyckiej (Gąssowski
1975: 37).
Następna epoka - mezolit - przynosi nie tylko
zgeometryzowane ryty na kościach i porożach zwierzę-
cych, ale też po raz pierwszy przedstawienia figuralne
i takąż trójwymiarową plastykę. Do najwcześniejszych
okazów można zaliczyć tzw. motyczki rogowe z ot-
worami do osadzenia styliska, chociaż tak określana ich
funkcja wcale nie jest pewna. Bywają one zdobione
omamentalnie układami rytych linii ciągłych, od któ-
rych odchodzą krótkie kreski poprzeczne. Innym wy-
stępującym motywem są układy rytych kresek pod
rozmaitymi kątami, tworzące romby lub trójkąty, wy-
pełnione kreskowaniem. Również tu pojawia się dekoracja w postaci linii zyg-
zakowatych.
Szczególnie interesujące są występujące po raz pierwszy w tej epoce przed-
stawienia figuralne. Znajdujemy je na dwóch tzw. motyczkach z poroża renifera
z terenu Pomorza Zachodniego. Każda z nich ma przewiercony otwór w części
zgmbienia rogu, stąd podejrzenie, że mogły służyć do wzmszania ziemi po
osadzeniu drewnianego styliska - w co osobiście mocno wątpię. Na „motyczce”
z Podjuch (pow. szczeciński) występuje dekoracja równoległych wzdłużnych,
rytych linii z drobnymi kreskami poprzecznymi. Wśród nich widnieje schema-