DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.29895#0240
SZTUKA PRADZIEJOWA W POLSCE
221
naładowane emocjami i dalekie od zakończenia. Faktem jest, iż następuje
radykalna zmiana obrazu kulturowego. Krótkotrwałe władztwo huńskie na
naszych ziemiach skłania do refleksji. Pozostało po nich kilka grobów z bogato
dekorowaną bronią, a nawet z typowym okutym złotem łukiem huńskim z Ja-
kuszowic, w województwie świętokrzyskim. Wiele wskazuje, że były to groby
lokalnej arystokracji, która wybrała sojusz z Attylą.
O czasach po załamaniu potęgi huńskiej prawie nic nie da się powiedzieć,
poza stwierdzeniem wielkiego i długotrwałego zubożenia. Następni koczow-
nicy, Awarowie, którzy próbowali skutecznie przez ponad dwa wieki kontynuo-
wać dziedzictwo huńskie, nie pozostawili prawie żadnych śladów na naszych
ziemiach. Chyba iż ich zasługą jest wielkie zubożenie i brak przejawów sztuki
u tutejszej ludności.
Nieliczne zabytki sztuki awarskiej pojawiły się na naszych ziemiach sto-
sunkowo późno, gdy potęga awarska chyliła się ku upadkowi. Znane okazy
datowane są głównie na VIII wiek. Zabytkiem sztuki rodzimej, który można
datować na VI-VII wiek, jest ryt postaci jeźdźca na koniu we fragmencie
naczynia glinianego z Wyszogradu-Drwał w pow. płockim. Na tym rycie kon-
turowym do głowy jeźdźca przylega charakterystyczny omament wielokrotnej
linii falistej, typowej zresztą, dla dekoracji naczyń tego czasu.
Na jednym z naczyń z grodziska w Podebłociu, w woj. mazowieckim, wid-
nieją dwa słońca, ujęte jak gdyby w metopy. Ceramika wczesnośredniowieczna
z ziem polskich - z nielicznymi wyjątkami - zdobiona jest omamentem po-
ziomych linii rytych oraz pojedynczej lub wielokrotnej linii falistej, względnie
innymi motywami geometrycznymi, odciskanymi przed wypaleniem na wilgot-
nych ściankach naczyń.
Cechą szczególną sztuki omawianego okresu jest pojawienie się po raz
pierwszy na naszych ziemiach monumentalnej plastyki figuralnej. Zachowały się
z niej nieporadnie rzeźbione okazy kamienne i rzadziej - wykonane znacznie
bieglej - zabytki rzeźby drewnianej. Niektóre okazy opisane są obecnie w lite-
raturze, która stara się głównie ustalić choć przybliżone datowanie tych okresów.
W odniesieniu do niektórych propozycje oscylują na przestrzeni ponad tysiąc-
lecia. Najpoważniejszym problem związanym z tymi zabytkami jest w istocie ich
chronologia i prawie o żadnym z nich nie można powiedzieć z całą pewnością,
iż pochodzi z czasów wczesnego średniowiecza.
Na czoło wysuwa się tutaj - znaleziony poza granicami Polski, w nurtach
rzeki Zbmcz na Ukrainie - czworoboczny i czterotwarzowy posąg bóstwa,
potocznie, choć zapewne niesłusznie, zwany Światowitem. Figura ta ma trój-
strefową dekorację, z których najwyższa zajmuje ponad połowę wysokości
posągu. Ta właśnie najwyższa strefa przedstawia kolejno, na każdym z czterech
boków, cztery bóstwa, dwa męskie i dwa żeńskie, pod wspólnym prz.yktyciem
czapki-kołpaka (kłobuka). Jedna z postaci kobiecych dzierży w dłoni róg, inna
małe okrągłe naczyńko lub duży pierścień). Jedna z męskich postaci pozbawio-
na jest atrybutów, a dmgiej wisi u pasa miecz, pod którym widnieje przedsta-
221
naładowane emocjami i dalekie od zakończenia. Faktem jest, iż następuje
radykalna zmiana obrazu kulturowego. Krótkotrwałe władztwo huńskie na
naszych ziemiach skłania do refleksji. Pozostało po nich kilka grobów z bogato
dekorowaną bronią, a nawet z typowym okutym złotem łukiem huńskim z Ja-
kuszowic, w województwie świętokrzyskim. Wiele wskazuje, że były to groby
lokalnej arystokracji, która wybrała sojusz z Attylą.
O czasach po załamaniu potęgi huńskiej prawie nic nie da się powiedzieć,
poza stwierdzeniem wielkiego i długotrwałego zubożenia. Następni koczow-
nicy, Awarowie, którzy próbowali skutecznie przez ponad dwa wieki kontynuo-
wać dziedzictwo huńskie, nie pozostawili prawie żadnych śladów na naszych
ziemiach. Chyba iż ich zasługą jest wielkie zubożenie i brak przejawów sztuki
u tutejszej ludności.
Nieliczne zabytki sztuki awarskiej pojawiły się na naszych ziemiach sto-
sunkowo późno, gdy potęga awarska chyliła się ku upadkowi. Znane okazy
datowane są głównie na VIII wiek. Zabytkiem sztuki rodzimej, który można
datować na VI-VII wiek, jest ryt postaci jeźdźca na koniu we fragmencie
naczynia glinianego z Wyszogradu-Drwał w pow. płockim. Na tym rycie kon-
turowym do głowy jeźdźca przylega charakterystyczny omament wielokrotnej
linii falistej, typowej zresztą, dla dekoracji naczyń tego czasu.
Na jednym z naczyń z grodziska w Podebłociu, w woj. mazowieckim, wid-
nieją dwa słońca, ujęte jak gdyby w metopy. Ceramika wczesnośredniowieczna
z ziem polskich - z nielicznymi wyjątkami - zdobiona jest omamentem po-
ziomych linii rytych oraz pojedynczej lub wielokrotnej linii falistej, względnie
innymi motywami geometrycznymi, odciskanymi przed wypaleniem na wilgot-
nych ściankach naczyń.
Cechą szczególną sztuki omawianego okresu jest pojawienie się po raz
pierwszy na naszych ziemiach monumentalnej plastyki figuralnej. Zachowały się
z niej nieporadnie rzeźbione okazy kamienne i rzadziej - wykonane znacznie
bieglej - zabytki rzeźby drewnianej. Niektóre okazy opisane są obecnie w lite-
raturze, która stara się głównie ustalić choć przybliżone datowanie tych okresów.
W odniesieniu do niektórych propozycje oscylują na przestrzeni ponad tysiąc-
lecia. Najpoważniejszym problem związanym z tymi zabytkami jest w istocie ich
chronologia i prawie o żadnym z nich nie można powiedzieć z całą pewnością,
iż pochodzi z czasów wczesnego średniowiecza.
Na czoło wysuwa się tutaj - znaleziony poza granicami Polski, w nurtach
rzeki Zbmcz na Ukrainie - czworoboczny i czterotwarzowy posąg bóstwa,
potocznie, choć zapewne niesłusznie, zwany Światowitem. Figura ta ma trój-
strefową dekorację, z których najwyższa zajmuje ponad połowę wysokości
posągu. Ta właśnie najwyższa strefa przedstawia kolejno, na każdym z czterech
boków, cztery bóstwa, dwa męskie i dwa żeńskie, pod wspólnym prz.yktyciem
czapki-kołpaka (kłobuka). Jedna z postaci kobiecych dzierży w dłoni róg, inna
małe okrągłe naczyńko lub duży pierścień). Jedna z męskich postaci pozbawio-
na jest atrybutów, a dmgiej wisi u pasa miecz, pod którym widnieje przedsta-