DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.43156#0077
— ;o —
sance, kwam men terug tot de ornamenten der ouden, die men met eene delicatesse vol bekoor-
lijkheid behandelde, en deze kunstperiode is tot ons gekomen, na vele en verschillende sferen
te hebben doorloopen. Wij ontwaren dus in meest alle kunststijlen een streven om de hoofdvor-
men voor het ornament aan de natuur te ontleenen ; de Celtische ornamentatie schijnt hierop eene
uitzondering te maken, ofschoon ook in eenige manuscripten vegetale vormen voorkomen. De
grootere massa der ornamenten bij dat volk bestaat uit zich ontwikkelende monsters, of, in andere
tijden, uit curieuse en samengestelde schikkingen van elkaar doorsnijdende banden. Ook in die
stijlen, waarbij het godsdienstig begrip of het daarop berustende verbod den kunstenaar afschrikt
om eenig levend wezen voor te stellen, komt de vegetale ornamentatie niet tot haar recht, of
ontbreekt zoo goed als geheel. Hieronder kunnen wij rekenen alle kunst onder Mahomedaanschen
invloed. De Perzen, in tegenstelling met de Arabieren en Mooren, waren echter bij hunne voorstel-
lingen vrij in het bezigen van levende wezens ; welke omstandigheid niet weinig invloed heeft
uitgeoefend op den stijl van hun ornament, die als zeer gemengd en alles behalve zuiver moet be-
schouwd worden.
Wanneer men dus op eene studie van het ornament naar de natuur aandringt, dan heeft men
daarbij volstrekt niets nieuws op ’t oog. Men wil alleen door eigen oogen laten zien, eene basis
vormen, waarop men kan voortbouwen en waarnaar men telkens kan terugkeeren. Men wil de
natuur als eene soort van toetssteen bezigen, die de waarde van de bekende of tot ons gekomen
vormen aanwijst, en daarbij den ornamentist een onafzienbaar veld van ideën aanbieden.
Verscheidenheid, in de natuur. Bladvormen.
De natuur kent in hare oneindige verscheidenheid grens noch perk ; zij kent geene herhaling.
Sommige bladeren zijn lang en spitstoeloopend, eenige rond, andere hartvormig, enkele zelfs driezijdig
(zie a.pl. 2). Sommige bloesems zijn zoo klein, dat alleen de microscoop ze kan leeren kennen, andere
daarentegen zeer groot, zooals de Reuzenbloem (Raffiesia Arnolcli) van Sumatra 2.50 M. in
omtrek. Wanneer wij voor ’t oogenblik slechts letten op de verschillende wijzen, waarop de bla-
deren aan de plant voorkomen, op de gedaante, die zij hebben, wat rijken schat van ornamentale
vormen kunnen wij dan reeds vergaren. Welk heerlijk motief voor den decorateur is de veran-
dering in vorm of kleur, die hij bij eene zelfde plantensoort, soms zelfs bij eene zelfde plant
ontmoet: de eerst ontwikkelde bladeren toch zijn dikwijls van eenen geheel anderen vorm dan
de opvolgende. Wij zien hiervan onderandere een zeer duidelijk voorbeeld bij de zonnebloem
{Helianthus annuus] op a.pl. 3, fig. 10 en de radijs ^Raphanus sativus) fig. 15. Vele planten
hebben hare lager staande bladeren rijker in vorm, dan die welke hooger aan de plant zitten.
De gemeene raket (Sisymbrium officinale) bijv., die algemeen langs wegen voorkomt en van Mei—
October bloeit, a.pl. 3, fig. 13 en 14, en het niet minder algemeene tasjeskruid of herderstasje
(Capsella Bursa pastoris) a.pl. 3, fig. 11 en 12, duiden dit aan. Bij beide is de rijkere vorm het
laagst geplaatst. Een ander voorbeeld hiervoor vinden wij in de op a.pl. 10 voorgestelde waterbe-
nedict (Geum rivale). Bij andere planten is dit omgekeerd; de lager staande bladeren zijn betrek-
kelijk eenvoudig in vorm, terwijl de bovenste rijkelijk gesneden zijn, zooals bij de muskus-maluwe
Fig- s-
(Malva moschata) of de ganzendistel. Wanneer men de hop-
plant ^ffiumulus Lupulus) in Juni ziet, zal men bemerken,
dat de eerst ontwikkelde bladeren volmaakt gaaf en hart-
vormig zijn; de latere echter zijn in drie lobben gesplitst,
terwijl de nog latere vijflobbig zijn. Ook bij clen wingerd
{Vitis viniferd) zijn de bladeren aanvankelijk niet ingesne-
den, terwijl zij later drielobbig zijn. Zie de nevenstaande
fig. 8 welke een ongedeeld en een drielobbig blad van eene
sance, kwam men terug tot de ornamenten der ouden, die men met eene delicatesse vol bekoor-
lijkheid behandelde, en deze kunstperiode is tot ons gekomen, na vele en verschillende sferen
te hebben doorloopen. Wij ontwaren dus in meest alle kunststijlen een streven om de hoofdvor-
men voor het ornament aan de natuur te ontleenen ; de Celtische ornamentatie schijnt hierop eene
uitzondering te maken, ofschoon ook in eenige manuscripten vegetale vormen voorkomen. De
grootere massa der ornamenten bij dat volk bestaat uit zich ontwikkelende monsters, of, in andere
tijden, uit curieuse en samengestelde schikkingen van elkaar doorsnijdende banden. Ook in die
stijlen, waarbij het godsdienstig begrip of het daarop berustende verbod den kunstenaar afschrikt
om eenig levend wezen voor te stellen, komt de vegetale ornamentatie niet tot haar recht, of
ontbreekt zoo goed als geheel. Hieronder kunnen wij rekenen alle kunst onder Mahomedaanschen
invloed. De Perzen, in tegenstelling met de Arabieren en Mooren, waren echter bij hunne voorstel-
lingen vrij in het bezigen van levende wezens ; welke omstandigheid niet weinig invloed heeft
uitgeoefend op den stijl van hun ornament, die als zeer gemengd en alles behalve zuiver moet be-
schouwd worden.
Wanneer men dus op eene studie van het ornament naar de natuur aandringt, dan heeft men
daarbij volstrekt niets nieuws op ’t oog. Men wil alleen door eigen oogen laten zien, eene basis
vormen, waarop men kan voortbouwen en waarnaar men telkens kan terugkeeren. Men wil de
natuur als eene soort van toetssteen bezigen, die de waarde van de bekende of tot ons gekomen
vormen aanwijst, en daarbij den ornamentist een onafzienbaar veld van ideën aanbieden.
Verscheidenheid, in de natuur. Bladvormen.
De natuur kent in hare oneindige verscheidenheid grens noch perk ; zij kent geene herhaling.
Sommige bladeren zijn lang en spitstoeloopend, eenige rond, andere hartvormig, enkele zelfs driezijdig
(zie a.pl. 2). Sommige bloesems zijn zoo klein, dat alleen de microscoop ze kan leeren kennen, andere
daarentegen zeer groot, zooals de Reuzenbloem (Raffiesia Arnolcli) van Sumatra 2.50 M. in
omtrek. Wanneer wij voor ’t oogenblik slechts letten op de verschillende wijzen, waarop de bla-
deren aan de plant voorkomen, op de gedaante, die zij hebben, wat rijken schat van ornamentale
vormen kunnen wij dan reeds vergaren. Welk heerlijk motief voor den decorateur is de veran-
dering in vorm of kleur, die hij bij eene zelfde plantensoort, soms zelfs bij eene zelfde plant
ontmoet: de eerst ontwikkelde bladeren toch zijn dikwijls van eenen geheel anderen vorm dan
de opvolgende. Wij zien hiervan onderandere een zeer duidelijk voorbeeld bij de zonnebloem
{Helianthus annuus] op a.pl. 3, fig. 10 en de radijs ^Raphanus sativus) fig. 15. Vele planten
hebben hare lager staande bladeren rijker in vorm, dan die welke hooger aan de plant zitten.
De gemeene raket (Sisymbrium officinale) bijv., die algemeen langs wegen voorkomt en van Mei—
October bloeit, a.pl. 3, fig. 13 en 14, en het niet minder algemeene tasjeskruid of herderstasje
(Capsella Bursa pastoris) a.pl. 3, fig. 11 en 12, duiden dit aan. Bij beide is de rijkere vorm het
laagst geplaatst. Een ander voorbeeld hiervoor vinden wij in de op a.pl. 10 voorgestelde waterbe-
nedict (Geum rivale). Bij andere planten is dit omgekeerd; de lager staande bladeren zijn betrek-
kelijk eenvoudig in vorm, terwijl de bovenste rijkelijk gesneden zijn, zooals bij de muskus-maluwe
Fig- s-
(Malva moschata) of de ganzendistel. Wanneer men de hop-
plant ^ffiumulus Lupulus) in Juni ziet, zal men bemerken,
dat de eerst ontwikkelde bladeren volmaakt gaaf en hart-
vormig zijn; de latere echter zijn in drie lobben gesplitst,
terwijl de nog latere vijflobbig zijn. Ook bij clen wingerd
{Vitis viniferd) zijn de bladeren aanvankelijk niet ingesne-
den, terwijl zij later drielobbig zijn. Zie de nevenstaande
fig. 8 welke een ongedeeld en een drielobbig blad van eene