DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.7652#0158
LIB.IX. DE VENENIS SENSlTiVi£ NATURiE. 147
Cap. II. bis pariat, epidemici morbi, &pestilentia|dam animali, sibi vellicari tenCit, ingenti-
' sat demonstrant, de quibus cum in Scrutinio que continuo dolore se torqueri conquestus
phy/KomeMco expmfcsso egerimus, eb Lesso- est, jungens, intuslaterequidpiamvivum,
rem remitto; ubireperiet, nihilaereveneno- quod stomacho prassertim vacuo per osso-
sis impreswnibus opportunius esieposTe; cum phagum quasi exitum , non sine vomitus
quicquid ex terra virulentum, deleterium- nausea, moliretur. Medicus id, quod erat,
que exhalat, id immediate aeri communi-1'
cetur, quem cum perpetuo spirare, & respi-
rare cogamur, totneceslario in nobis diver-
samorborummalignorum genera fundan-
tur,quotdiversorumvenenatorumvaporum
^"^'jdifFerentes speciessunt. Qux verb aerem in-1 ro noverat ,serpentes latlemx omnibus aliis
ITrl siceresuo vaporesolent, ad sex fere capita re-1 nutrimentis summopere deletlari, tale con-
vocantur ; Sl suntVrimb Jqua?slagnantes,r3.. silium iniit ; Infirmum pedibus suspendi
sagaciter subolsaciens, e signis expositis,id
nilaliudesse posie, quam jerpentem, quem
exfpermate aquaz, quam biberat, commisto,
intra stomachum nativo calore exclusisTet,
felici conjeftura asTecumsest; quoniam ve-
nis, serpentibus, variisque inse&is pestiferis
scatentes. Secundo, Loca sulphureis, aut Ar-
senicalibus vaporibus, casterisque noxiis mi-
neralium halitibus reserta. Tertio, Loca, quae
morticinorum, cadaverumque virulenta pu-
tredine squalent. Quartd, quae noxiis vento-
rumflatibus expofita sunt. Quintb,ubi copio-
sa venesicarum plantarum,vx\ Napelli, cicutae,
hyoscyami, veratri ,solani, stramonii, pro-
pago viget: hx siquidem Solis percustae ra-
diisin vaporem resolutaj, eo aerem mirifice
inficiunt,praesertim , si post occasum Solis
hujusmodi loca adeantur. Sextb, epidemica
lues , qmsubinde ,ut'm Libro d"ePejledocui-
mus, & provinciae integrae urbibus , & oppi-
da pagique incolis viduantur.
AuUmnn Tertib. Sequitur jam Elementum Aqu&>
ITgqua. <luod tanto sane atrocius in genus huma-
num saevit, quanto virulentiores tum ab hali-
tibussubterraneis, tum apropris substantias
putredinibus imprefiiones recepit, adeo ut
num illud inito cum terra conjugio, para-
nymphqSole, majorem venenatarumrerum
copiam, & varietatem, quamsalubrium ex-
cludat, merito quispiam dubitare postit,qua-
rum virulentia aqua tincta, emissione vapo-
rum uti aerem perpetuo tingit,ita aer ab ho-
minibus inspiratus, veneni paulatim femina
plantat. UndenisiDivimeprovidentias dis-
positione mare salsugine imbutum fuisset,
Geocosmumputredinum copia, & varieta-
Jguibus in te interire necesse fuisiet. Noxae verb, quas
TCMwsa8 ex aere paulo ante provenire docuimus, &
sit. Aqua; accommodari posiunt. Hinc innu-
meras insirmitates ex aquaz potu proveniunt,
prassertim iis, qui ex stagnantibus fossis eam
inconsultius hauserint. Cum enimimmotse
putredinemprotinus concipiant, ex putre-
dine verb varia nascantur venenata anima-
lia,uti ranae, serpentes, vermes virulentia
exitiales,uti hirudines, similiaque, quorum
juisit,ita ut aperto ore (quia intus latere cre-
debat animal,) vaporem lactis e vase suppo-
siti ignis calore exspirantem exciperepos-
set; mirum diflu; serpensintus stabuians,
difti vaporis cupediis alle&us, tanto impe-
tu per oesophagum erupit, ut infirmum pene
suffocaret, siquidem intra meatus gurgustia
non parum relustatus, dum praeter caput ni-
hil aliud exertum haberet, illud forcipe ap-
prehensum , & summo impetu extraclum,
jerpentem fere fejquipedalem , omnium ad-
stantium admiratione exhibuit. Infirmus
verb mox congruis medicamentis purga-
tus corroboratusque , pristinae valetudini
postliminio restitutus fuir.
Similia5c^f»^i«* in insigni Observatio-Schenkiu*
num opere recitat de iis, qui ex similibus
paludum spermate fcetis aquis potatis ranas,
rubetas,Sc diversa vermium genera intra sto-
machum excluserant,quas Medicorum praj-
fcripto postea adhibitis vomitoriis ejece-
rant. Magnum quoque iis periculum immi-
net, qui aquasvenenosis,mineralium qualitati-
bus tintlas hauriunt. Recitat Valleriola in icmlethi-
suis Observationibus, venatorem quendam ™nAt?-
r 1 r .rr n remmtert-
in lylva fontem repernle , quem cum ex mit.
acredine acidulas aquas reputasset , iis sat
liberali haustu se repleste; at tot tantisque
moxsesymptomatisaggravatum senfit, ut
vixsana mente domum reversus, intra bi-
duum lethaci fontis virulentia decesierit.
Talessuntomnes ills sossa? arfenicali vipol-
lentes, cujusmodi Pliniiu Terracinas, olimPlinim.
Anxure, fuisie, narrat,exqua quotquot bi- Fonshthi^
berent, repentina morte interirent; unde/s im^
posteasaxis,& ingentiterrestrium quisqui-f"
liarum acervis,ne cuipiam noxam imposte-
rum adferret, oppletusfuit.
Quarto; Terra, uti omnis generationis
mater statuitur,ita quoque perpetub sua no-
bis exhalatione malummachinatur, omnis
ctns.
spermatica corpuscula, uti per totius aquas ^s»i?«/,&malignantisNatursimprellionum
substantia»m difsunduntur, itaillaingentes! 0ri$o, ut non tam matrem, quam humani ge-
jntra corpus a sitibundis assumpta ruinas { neris novercam a Natura constitutam fuis-
machinantur,
tusHbA?' Novi ego olim in patria mea soznifecam,
store com- qui cum siti stimulante ex vicinae prato fosiae
tertM. aqua incautius sese ingurgitasiet, post bime-
llre spatium, primumingentiaventristor-
mina, stomachum quoque veluti vivoquo-
TOM.II.
se,dici posiit;cum virulentis mineralium ha-
litibusperpetub, &aereum,aqueumqueele-
mentum infestet, nechiscecontenta,intra 0mn{jlaK
intimasquoqueherbarumfibras, ubiseinsi- menta *n"
nuarit, totnoxiis sociata qualitatibus sxvit, i-^bemim
ut unde per alimentum conlervationem/^f.
T z iperare
Cap. II. bis pariat, epidemici morbi, &pestilentia|dam animali, sibi vellicari tenCit, ingenti-
' sat demonstrant, de quibus cum in Scrutinio que continuo dolore se torqueri conquestus
phy/KomeMco expmfcsso egerimus, eb Lesso- est, jungens, intuslaterequidpiamvivum,
rem remitto; ubireperiet, nihilaereveneno- quod stomacho prassertim vacuo per osso-
sis impreswnibus opportunius esieposTe; cum phagum quasi exitum , non sine vomitus
quicquid ex terra virulentum, deleterium- nausea, moliretur. Medicus id, quod erat,
que exhalat, id immediate aeri communi-1'
cetur, quem cum perpetuo spirare, & respi-
rare cogamur, totneceslario in nobis diver-
samorborummalignorum genera fundan-
tur,quotdiversorumvenenatorumvaporum
^"^'jdifFerentes speciessunt. Qux verb aerem in-1 ro noverat ,serpentes latlemx omnibus aliis
ITrl siceresuo vaporesolent, ad sex fere capita re-1 nutrimentis summopere deletlari, tale con-
vocantur ; Sl suntVrimb Jqua?slagnantes,r3.. silium iniit ; Infirmum pedibus suspendi
sagaciter subolsaciens, e signis expositis,id
nilaliudesse posie, quam jerpentem, quem
exfpermate aquaz, quam biberat, commisto,
intra stomachum nativo calore exclusisTet,
felici conjeftura asTecumsest; quoniam ve-
nis, serpentibus, variisque inse&is pestiferis
scatentes. Secundo, Loca sulphureis, aut Ar-
senicalibus vaporibus, casterisque noxiis mi-
neralium halitibus reserta. Tertio, Loca, quae
morticinorum, cadaverumque virulenta pu-
tredine squalent. Quartd, quae noxiis vento-
rumflatibus expofita sunt. Quintb,ubi copio-
sa venesicarum plantarum,vx\ Napelli, cicutae,
hyoscyami, veratri ,solani, stramonii, pro-
pago viget: hx siquidem Solis percustae ra-
diisin vaporem resolutaj, eo aerem mirifice
inficiunt,praesertim , si post occasum Solis
hujusmodi loca adeantur. Sextb, epidemica
lues , qmsubinde ,ut'm Libro d"ePejledocui-
mus, & provinciae integrae urbibus , & oppi-
da pagique incolis viduantur.
AuUmnn Tertib. Sequitur jam Elementum Aqu&>
ITgqua. <luod tanto sane atrocius in genus huma-
num saevit, quanto virulentiores tum ab hali-
tibussubterraneis, tum apropris substantias
putredinibus imprefiiones recepit, adeo ut
num illud inito cum terra conjugio, para-
nymphqSole, majorem venenatarumrerum
copiam, & varietatem, quamsalubrium ex-
cludat, merito quispiam dubitare postit,qua-
rum virulentia aqua tincta, emissione vapo-
rum uti aerem perpetuo tingit,ita aer ab ho-
minibus inspiratus, veneni paulatim femina
plantat. UndenisiDivimeprovidentias dis-
positione mare salsugine imbutum fuisset,
Geocosmumputredinum copia, & varieta-
Jguibus in te interire necesse fuisiet. Noxae verb, quas
TCMwsa8 ex aere paulo ante provenire docuimus, &
sit. Aqua; accommodari posiunt. Hinc innu-
meras insirmitates ex aquaz potu proveniunt,
prassertim iis, qui ex stagnantibus fossis eam
inconsultius hauserint. Cum enimimmotse
putredinemprotinus concipiant, ex putre-
dine verb varia nascantur venenata anima-
lia,uti ranae, serpentes, vermes virulentia
exitiales,uti hirudines, similiaque, quorum
juisit,ita ut aperto ore (quia intus latere cre-
debat animal,) vaporem lactis e vase suppo-
siti ignis calore exspirantem exciperepos-
set; mirum diflu; serpensintus stabuians,
difti vaporis cupediis alle&us, tanto impe-
tu per oesophagum erupit, ut infirmum pene
suffocaret, siquidem intra meatus gurgustia
non parum relustatus, dum praeter caput ni-
hil aliud exertum haberet, illud forcipe ap-
prehensum , & summo impetu extraclum,
jerpentem fere fejquipedalem , omnium ad-
stantium admiratione exhibuit. Infirmus
verb mox congruis medicamentis purga-
tus corroboratusque , pristinae valetudini
postliminio restitutus fuir.
Similia5c^f»^i«* in insigni Observatio-Schenkiu*
num opere recitat de iis, qui ex similibus
paludum spermate fcetis aquis potatis ranas,
rubetas,Sc diversa vermium genera intra sto-
machum excluserant,quas Medicorum praj-
fcripto postea adhibitis vomitoriis ejece-
rant. Magnum quoque iis periculum immi-
net, qui aquasvenenosis,mineralium qualitati-
bus tintlas hauriunt. Recitat Valleriola in icmlethi-
suis Observationibus, venatorem quendam ™nAt?-
r 1 r .rr n remmtert-
in lylva fontem repernle , quem cum ex mit.
acredine acidulas aquas reputasset , iis sat
liberali haustu se repleste; at tot tantisque
moxsesymptomatisaggravatum senfit, ut
vixsana mente domum reversus, intra bi-
duum lethaci fontis virulentia decesierit.
Talessuntomnes ills sossa? arfenicali vipol-
lentes, cujusmodi Pliniiu Terracinas, olimPlinim.
Anxure, fuisie, narrat,exqua quotquot bi- Fonshthi^
berent, repentina morte interirent; unde/s im^
posteasaxis,& ingentiterrestrium quisqui-f"
liarum acervis,ne cuipiam noxam imposte-
rum adferret, oppletusfuit.
Quarto; Terra, uti omnis generationis
mater statuitur,ita quoque perpetub sua no-
bis exhalatione malummachinatur, omnis
ctns.
spermatica corpuscula, uti per totius aquas ^s»i?«/,&malignantisNatursimprellionum
substantia»m difsunduntur, itaillaingentes! 0ri$o, ut non tam matrem, quam humani ge-
jntra corpus a sitibundis assumpta ruinas { neris novercam a Natura constitutam fuis-
machinantur,
tusHbA?' Novi ego olim in patria mea soznifecam,
store com- qui cum siti stimulante ex vicinae prato fosiae
tertM. aqua incautius sese ingurgitasiet, post bime-
llre spatium, primumingentiaventristor-
mina, stomachum quoque veluti vivoquo-
TOM.II.
se,dici posiit;cum virulentis mineralium ha-
litibusperpetub, &aereum,aqueumqueele-
mentum infestet, nechiscecontenta,intra 0mn{jlaK
intimasquoqueherbarumfibras, ubiseinsi- menta *n"
nuarit, totnoxiis sociata qualitatibus sxvit, i-^bemim
ut unde per alimentum conlervationem/^f.
T z iperare