DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.25716#0279
Aneks II
Aleksander Gieysztor (il. 160)
Tradycja i znaki godności akademickiej1
Obszarem rzeczy i działań wagi szczególnej w komu-
nikacji i informacji społecznej są, jak wiadomo, przedsta-
wienia, przedmioty, postawy, ruch i gesty, słowa i dźwięki
składające się na symbolikę. Pod jej powierzchnią kryją się
przekazy spraw złożonych, ujmowane w zestawie zwię-
złych symboli; ich zrozumiałość, ich zdolność wywoływa-
nia emocji zależą od społecznej aktualności pokrywanych
przez nie desygnatów. Akademicka kultura symboliczna
niesie przez stulecia znaki żywych wartości zbiorowych.
Taką wartością naczelną pozostaje uniwersytet. Mimo
wielu mutacji to szczególna, w Europie zrodzona, postać
nauczania i uprawy nauk. Powstawał od schyłku XI wieku
przez wiek następny, aby w XIII stuleciu przybrać sobie
najwłaściwszą, na długo optymalną formę. W niej wyraził
w dobie genezy swoistą cechę europejską, jaką było łącze-
nie ducha przedsiębiorczości, inicjatywy i innowacji z po-
trzebą zrzeszania się ludzi inaczej niż w związkach krew-
niaczych, poza węzłem zwierzchności i hierarchią tych
węzłów. Powstawał w miastach, gdzie działały zgrupowania
ludzi, wyposażone w gwarancje prawne wolności osobistych
i zbiorowych, także różnego stopnia samorządności.
[...] Na przełomie XV i XVI wieku Europa łacińska li-
czyła uniwersytetów przeszło sześćdziesiąt. Praga i Kraków
sięgnęły najdalej w Europę Środkową. Wszystkie miały ze
sobą ożywione kontakty studentów i profesorów, ułatwio-
ne wspólnym językiem wykładów i pism, łaciną. Studium
generalne, jak nazywano wówczas uniwersytet, udzielało
prawa nauczania w całym obrębie chrześcijaństwa zachod-
niego. Stopnie licencjata, bakałarza, magistra, doktora
uznawano także powszechnie, a studium przyjmowało
mistrzów i studentów bez względu na pochodzenie spo-
łeczne i etniczne. Rektor krakowski w latach trzydziestych
XV wieku wołał: „Ktoby nie był, miejscowy, obcy, przybysz,
276
Aleksander Gieysztor (il. 160)
Tradycja i znaki godności akademickiej1
Obszarem rzeczy i działań wagi szczególnej w komu-
nikacji i informacji społecznej są, jak wiadomo, przedsta-
wienia, przedmioty, postawy, ruch i gesty, słowa i dźwięki
składające się na symbolikę. Pod jej powierzchnią kryją się
przekazy spraw złożonych, ujmowane w zestawie zwię-
złych symboli; ich zrozumiałość, ich zdolność wywoływa-
nia emocji zależą od społecznej aktualności pokrywanych
przez nie desygnatów. Akademicka kultura symboliczna
niesie przez stulecia znaki żywych wartości zbiorowych.
Taką wartością naczelną pozostaje uniwersytet. Mimo
wielu mutacji to szczególna, w Europie zrodzona, postać
nauczania i uprawy nauk. Powstawał od schyłku XI wieku
przez wiek następny, aby w XIII stuleciu przybrać sobie
najwłaściwszą, na długo optymalną formę. W niej wyraził
w dobie genezy swoistą cechę europejską, jaką było łącze-
nie ducha przedsiębiorczości, inicjatywy i innowacji z po-
trzebą zrzeszania się ludzi inaczej niż w związkach krew-
niaczych, poza węzłem zwierzchności i hierarchią tych
węzłów. Powstawał w miastach, gdzie działały zgrupowania
ludzi, wyposażone w gwarancje prawne wolności osobistych
i zbiorowych, także różnego stopnia samorządności.
[...] Na przełomie XV i XVI wieku Europa łacińska li-
czyła uniwersytetów przeszło sześćdziesiąt. Praga i Kraków
sięgnęły najdalej w Europę Środkową. Wszystkie miały ze
sobą ożywione kontakty studentów i profesorów, ułatwio-
ne wspólnym językiem wykładów i pism, łaciną. Studium
generalne, jak nazywano wówczas uniwersytet, udzielało
prawa nauczania w całym obrębie chrześcijaństwa zachod-
niego. Stopnie licencjata, bakałarza, magistra, doktora
uznawano także powszechnie, a studium przyjmowało
mistrzów i studentów bez względu na pochodzenie spo-
łeczne i etniczne. Rektor krakowski w latach trzydziestych
XV wieku wołał: „Ktoby nie był, miejscowy, obcy, przybysz,
276