DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.25716#0281
modyfikacji. Z trzech instytucji średniowiecznych, impe-
rium, sacerdotium, studium, każde o zamiarze uniwersali-
stycznym, tylko to ostatnie przeniosło w nowożytność swoją
formułę działania. Rozprzestrzeniła się ona na inne kon-
tynenty.
Wielowiekowe stopnie uniwersyteckie, jak wiadomo, ist-
nieją nadał w głównym zrębie lub całości. Dawne wydzia-
ły artes wyłoniły osobne fakultety w różnych gałęziach hu-
manistyki, przyrodoznawstwa, matematyki, fizyki i chemii.
Zakładano osobne uczelnie akademickie lub zawodowe
w studiach technicznych. Spotykało to i prawo, medycynę
i teologię. Pozostała świadomość, że poziom akademicki
wymaga, obok nauczania fundamentalnego i wyspecjali-
zowanego, także uprawiania badań naukowych, oraz prze-
konanie, że wielowydziałowość niesie istotne wartości po-
znawcze i dydaktyczne.
[...] Dochodzenie prawdy, celu absolutnego, ma reguły
ustalone przez scholastyków. Obok żywienia szacunku dla
człowieka, mikrokosmosu stworzonego na obraz Boży, obok
zachowywania takich praw, jak wolność nauczania i bada-
nia, innych też uprawnień w społeczeństwie, wysuwano
obowiązek uznawania przez uczonych dowiedzionej już
wiedzy. Stąd przytaczanie autorytetów w pełnej świadomo-
ści, że wiedza rośnie w akumulacji tego, co dawne, i tego,
co nowe. To, co nowe, ma podlegać rygorom powszechnie
uznawanych reguł logicznego myślenia. Otwarcie się na
krytykę to jawnie publiczny dowód z argumentów wraz
z ich dysputą.
Wiedza, zwłaszcza naukowa, jest w ostatecznej instan-
cji darem Bożym; jest nim prawda, której służy nauka.
A więc nauka jest dobrem publicznym. Powinno to bronić
jej ludzi przed pokusą nazywaną inuidia pecuniae, przed
zawiścią pieniądza, czyli przed uprawianiem nauki i na-
uczania dla zysku. Nie przeszkadzało to od początków uni-
wersytetu ani zapłacie za naukę, ani nadziei na zarobek po
studiach. Ale w porównaniu z innymi zawodami występu-
jącymi w podziale pracy zakładało to ograniczenie ceny
nauki jako towaru na rynku, stawianie wymogu godziwo-
ści wynagrodzenia.
Ten z etycznych przesłanek wysnuty limit sprzedaży
wiedzy naukowej miał się stać wartością aksjomatyczną
uniwersytetu. Wspierano je pojęciem powołania do zawodu
278
rium, sacerdotium, studium, każde o zamiarze uniwersali-
stycznym, tylko to ostatnie przeniosło w nowożytność swoją
formułę działania. Rozprzestrzeniła się ona na inne kon-
tynenty.
Wielowiekowe stopnie uniwersyteckie, jak wiadomo, ist-
nieją nadał w głównym zrębie lub całości. Dawne wydzia-
ły artes wyłoniły osobne fakultety w różnych gałęziach hu-
manistyki, przyrodoznawstwa, matematyki, fizyki i chemii.
Zakładano osobne uczelnie akademickie lub zawodowe
w studiach technicznych. Spotykało to i prawo, medycynę
i teologię. Pozostała świadomość, że poziom akademicki
wymaga, obok nauczania fundamentalnego i wyspecjali-
zowanego, także uprawiania badań naukowych, oraz prze-
konanie, że wielowydziałowość niesie istotne wartości po-
znawcze i dydaktyczne.
[...] Dochodzenie prawdy, celu absolutnego, ma reguły
ustalone przez scholastyków. Obok żywienia szacunku dla
człowieka, mikrokosmosu stworzonego na obraz Boży, obok
zachowywania takich praw, jak wolność nauczania i bada-
nia, innych też uprawnień w społeczeństwie, wysuwano
obowiązek uznawania przez uczonych dowiedzionej już
wiedzy. Stąd przytaczanie autorytetów w pełnej świadomo-
ści, że wiedza rośnie w akumulacji tego, co dawne, i tego,
co nowe. To, co nowe, ma podlegać rygorom powszechnie
uznawanych reguł logicznego myślenia. Otwarcie się na
krytykę to jawnie publiczny dowód z argumentów wraz
z ich dysputą.
Wiedza, zwłaszcza naukowa, jest w ostatecznej instan-
cji darem Bożym; jest nim prawda, której służy nauka.
A więc nauka jest dobrem publicznym. Powinno to bronić
jej ludzi przed pokusą nazywaną inuidia pecuniae, przed
zawiścią pieniądza, czyli przed uprawianiem nauki i na-
uczania dla zysku. Nie przeszkadzało to od początków uni-
wersytetu ani zapłacie za naukę, ani nadziei na zarobek po
studiach. Ale w porównaniu z innymi zawodami występu-
jącymi w podziale pracy zakładało to ograniczenie ceny
nauki jako towaru na rynku, stawianie wymogu godziwo-
ści wynagrodzenia.
Ten z etycznych przesłanek wysnuty limit sprzedaży
wiedzy naukowej miał się stać wartością aksjomatyczną
uniwersytetu. Wspierano je pojęciem powołania do zawodu
278