DOI Artikel:
Staniszewska, Maria Kazimiera: Vidi coelum novum et terram novam: treści ideowe i geneza form kaplicy Matki Boskiej Karmelitańskiej we Frydmanie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41992#0008
1. Kościół parafialny
i kaplica Matki Boskiej
Karmelitańskiej we Frydma-
nie. Fot. Maria Kazimiera
Staniszewska
Największe znaczenie dla obecnego kształ-
tu kościoła we Frydmanie miały lata 1751-1768,
gdy proboszczem był Michał Lorencs, pocho-
dzący z niemieckiej rodziny osiadłej w pobli-
skich Krempachach. Wykształcenie filozoficz-
ne zdobył w Koszycach, następnie studiował
teologię w krakowskim seminarium duchow-
nym na Stradomiu13. Święcenia uzyskał w die-
cezji krakowskiej w 1725 r., a dzięki staraniom
prepozyta Jana Peltza został przeniesiony na
Spisz. O kościołach administrowanych przez
niego w latach 1725-1735 źródła milczą. Wia-
domo z pewnością, że do 1752 r. był plebanem
w Niedzicy, gdzie nadzorował prace nad wy-
posażeniem kościoła i ufundował kaplicę ku
czci Matki Boskiej Bolesnej14. We Frydmanie
wykazał się jeszcze większą aktywnością: do-
prowadził do powstania przy parafii Bractwa
Szkaplerznego w 1757 r., dbał o szkołę, zało-
żył przytułek, ale jego główną zasługą było
ufundowanie nowego wyposażenia kościoła
(kończonego ok. 1771 r.) oraz budowa kaplicy
Matki Boskiej Karmelitańskiej, która stała się
później miejscem jego pochówku. Inicjowane przez proboszcza prace nad wystrojem
świątyni były wspierane finansowo przez ówczesnego dzierżawcę dóbr niedzickich,
barona Antala Mednyanszkiego de Aranyos Megyes15.
Zgodnie z protokołem wizytacji biskupa spiskiego Jozefa Belika z 1832 r., stanowią-
cym najobszerniejszy, a jednocześnie najbliższy dacie powstania budowli zachowany
materiał archiwalny, kaplica została wzniesiona przy „obejściu [... ] starego kościoła”,
wybudowana „z solidnych materiałów przez Michała Lorencsa, proboszcza frydmań-
skiego, około roku 1764” i poświęcona „Matce Bożej Opatrzności, lub raczej Matce
Boskiej Karmelitańskiej” („Bea[tissi]me Matri de Providentia, aut potius de Monte
Carmelo”)16. Podano też informacje na temat uposażenia kaplicy: z wyjściowej sumy
188 florenów 40 grajcarów (w 1786 r.), przekazanej na lokatę w funduszu publicznym,
wzrosło ono do 366 florenów 40 grajcarów w czasie wizytacji17.
13 A.J. Błachut, Problematyka artystyczna, s. 81; T.M. Trajdos, Parafia i życie religijne, s. 34.
14 A.J. Błachut, Problematyka artystyczna, s. 81. Tadeusz M. Trajdos twierdzi, że ksiądz Lorencs
otrzymał tę parafię tuż po święceniach, por. T.M. Trajdos, Kult publiczny w parafii niedzic-
kiej w ujęciu historycznym, w: Studia z dziejów kościoła św. Bartłomieja Apostoła w Niedzicy,
red. Z. Kliś, Kraków 2006, s. 21-22, 36-39.
15 T.M. Trajdos, Parafia i życie religijne, s. 34-38; T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka ziemi kra-
kowskiej, Kraków 1982, s. 406-407.
16 Spiśsky archiv v Levoći, fond Spiśska żupa, odd. Kanonicke vizitacie, inv. ć. 1793, kr. 1909,
„Canonica Visitatio Parochialis Fridmanensis in Dioecesi, Archidiaconatu et Comitatu Sce-
pusiensi, Districtu Dunaviczensi existentis per Illustrissimum, ac Reverendissimum Dominum
Iosephum Belik, Miserationem Divina Episcopum Scepusiensem Diebus 7 & 8 Anno Domini
1832 peracta”, cap. 1, par. 4, s. [6] (dalej: Canonica Visitatio). Co interesujące, tekst z 1832 r. jest
jedynym, w którym do kaplicy we Frydmanie odnoszone jest pierwsze z tych wezwań.
17 Ibidem.
8
ARTYKUŁY
Maria Kazimiera Staniszewska
i kaplica Matki Boskiej
Karmelitańskiej we Frydma-
nie. Fot. Maria Kazimiera
Staniszewska
Największe znaczenie dla obecnego kształ-
tu kościoła we Frydmanie miały lata 1751-1768,
gdy proboszczem był Michał Lorencs, pocho-
dzący z niemieckiej rodziny osiadłej w pobli-
skich Krempachach. Wykształcenie filozoficz-
ne zdobył w Koszycach, następnie studiował
teologię w krakowskim seminarium duchow-
nym na Stradomiu13. Święcenia uzyskał w die-
cezji krakowskiej w 1725 r., a dzięki staraniom
prepozyta Jana Peltza został przeniesiony na
Spisz. O kościołach administrowanych przez
niego w latach 1725-1735 źródła milczą. Wia-
domo z pewnością, że do 1752 r. był plebanem
w Niedzicy, gdzie nadzorował prace nad wy-
posażeniem kościoła i ufundował kaplicę ku
czci Matki Boskiej Bolesnej14. We Frydmanie
wykazał się jeszcze większą aktywnością: do-
prowadził do powstania przy parafii Bractwa
Szkaplerznego w 1757 r., dbał o szkołę, zało-
żył przytułek, ale jego główną zasługą było
ufundowanie nowego wyposażenia kościoła
(kończonego ok. 1771 r.) oraz budowa kaplicy
Matki Boskiej Karmelitańskiej, która stała się
później miejscem jego pochówku. Inicjowane przez proboszcza prace nad wystrojem
świątyni były wspierane finansowo przez ówczesnego dzierżawcę dóbr niedzickich,
barona Antala Mednyanszkiego de Aranyos Megyes15.
Zgodnie z protokołem wizytacji biskupa spiskiego Jozefa Belika z 1832 r., stanowią-
cym najobszerniejszy, a jednocześnie najbliższy dacie powstania budowli zachowany
materiał archiwalny, kaplica została wzniesiona przy „obejściu [... ] starego kościoła”,
wybudowana „z solidnych materiałów przez Michała Lorencsa, proboszcza frydmań-
skiego, około roku 1764” i poświęcona „Matce Bożej Opatrzności, lub raczej Matce
Boskiej Karmelitańskiej” („Bea[tissi]me Matri de Providentia, aut potius de Monte
Carmelo”)16. Podano też informacje na temat uposażenia kaplicy: z wyjściowej sumy
188 florenów 40 grajcarów (w 1786 r.), przekazanej na lokatę w funduszu publicznym,
wzrosło ono do 366 florenów 40 grajcarów w czasie wizytacji17.
13 A.J. Błachut, Problematyka artystyczna, s. 81; T.M. Trajdos, Parafia i życie religijne, s. 34.
14 A.J. Błachut, Problematyka artystyczna, s. 81. Tadeusz M. Trajdos twierdzi, że ksiądz Lorencs
otrzymał tę parafię tuż po święceniach, por. T.M. Trajdos, Kult publiczny w parafii niedzic-
kiej w ujęciu historycznym, w: Studia z dziejów kościoła św. Bartłomieja Apostoła w Niedzicy,
red. Z. Kliś, Kraków 2006, s. 21-22, 36-39.
15 T.M. Trajdos, Parafia i życie religijne, s. 34-38; T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka ziemi kra-
kowskiej, Kraków 1982, s. 406-407.
16 Spiśsky archiv v Levoći, fond Spiśska żupa, odd. Kanonicke vizitacie, inv. ć. 1793, kr. 1909,
„Canonica Visitatio Parochialis Fridmanensis in Dioecesi, Archidiaconatu et Comitatu Sce-
pusiensi, Districtu Dunaviczensi existentis per Illustrissimum, ac Reverendissimum Dominum
Iosephum Belik, Miserationem Divina Episcopum Scepusiensem Diebus 7 & 8 Anno Domini
1832 peracta”, cap. 1, par. 4, s. [6] (dalej: Canonica Visitatio). Co interesujące, tekst z 1832 r. jest
jedynym, w którym do kaplicy we Frydmanie odnoszone jest pierwsze z tych wezwań.
17 Ibidem.
8
ARTYKUŁY
Maria Kazimiera Staniszewska