Modus: Prace z historii sztuki (17.2017)

ViIdi coelum novum
et terram novam.
Treści ideowe i geneza form kaplicy
Matki Boskiej Karmelitańskiej we Frydmanie1

Niepozorna mimo swej przyciągającej wzrok wielobocznej bryły kaplica Mat-
ki Boskiej Karmelitańskiej, wzniesiona przy kościele parafialnym we Frydmanie
na Spiszu, skrywa unikatowy w wyrazie, kompozycji i programie ikonograficz-
nym osiemnastowieczny wystrój, na który składa się ustawiony centralnie dwu-
stronny ołtarz i bogata dekoracja rzeźbiarska. Ta zaskakująco ambitna jak na wiejską
lokalizację fundacja, była stosunkowo rzadko omawiana w literaturze. Częściowo
wynika to zapewne z prowincjonalnego położenia zabytku, ale - co paradoksalne -
nie bez znaczenia może być też fakt zainteresowania budowlą wybitnych badaczy.
Artykuł pióra Jana Białostockiego i Adama Miłobędzkiego stanowił w momencie
publikacji ważną i innowacyjną pod względem zastosowanej metody próbę inter-
pretacji tego dzieła2. Późniejsza literatura poświęcona kaplicy zdaje się stanowić
dobry przykład, jak pierwsze szersze opracowanie dzieła może czasem wpłynąć
na zahamowanie dalszych badań i prób analizy. Mimo trafności wybranych tez
zawartych w monograficznym tekście Białostockiego i Miłobędzkiego oraz jego
doniosłego znaczenia dla polskich badań nad sztuką, interpretacja kaplicy we Fryd-
manie wymaga bowiem po latach wprowadzenia pewnych korekt i uzupełnień, co
jest głównym celem niniejszego artykułu.

1 Tekst stanowi rozszerzenie wybranych rozdziałów pracy magisterskiej „Kaplica Matki Boskiej
Karmelitańskiej przy kościele we Frydmanie. Geneza form i ikonografia wystroju wnętrza”,
obronionej w Instytucie Historii Sztuki UJ w 2013 r., napisanej pod kierunkiem prof. dr. hab.
Piotra Krasnego, któremu bardzo dziękuję za opiekę naukową, pomoc i liczne cenne uwagi tak
w trakcie przygotowania pracy, jak i niniejszego artykułu. Podziękowania należne są również
nieżyjącemu o. dr. Adamowi Janowi Błachutowi za możliwość zapoznania się z niepublikowaną
rozprawą dotyczącą kościoła we Frydmanie, dr Katarinie Chmelinovej za udostępnienie wów-
czas jeszcze niewydanego opracowania oraz dr. hab. Markowi Walczakowi za spostrzeżenia
dotyczące dekoracji stropu kaplicy
2 J. Białostocki, A. Miłobędzki, Kaplica Matki Boskiej Karmelitańskiej we Frydmanie, „Biuletyn
Historii Sztuki”, 19,1957, s. 109-120.

modus
prace z historii sztuki
xvii, 2017

MARIA
KAZIMIERA
STANISZEWSKA

ARTYKUŁY

5