DOI Artikel:
Pajor, Piotr: Kilka uwag o okolicznościach budowy i formie architektonicznej kościoła Klarysek w Starym Sączu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.44918#0012
A 6
8. Ryty na ścianach chóru,
przerys M. Korneckiego,
za: Kornecki, Ochrona
i konserwacja zabytków
ruchomych w dawnym
województwie krakowskim
w latach 1945-1975,
„Ochrona Zabytków”,
42/2,1989, s. 124.
wykonał odkrywki, zbudowano w jednolitym wątku z piaskowcowych płyt15. Mimo
to także Pencakowski i Andrzej Włodarek uznali, że korpus zawiera w sobie partie
murów starszego kościoła16. Za przyczynek do datowania murów prezbiterium na
xiii wiek niektórzy badacze, zwłaszcza autorzy monografii miasta - Zbigniew Be-
iersdorf i Bogusław Krasnowolski - uważali zespół „romańskich” rytów na ścianach
tej części budowli, odkrytych w roku 196317. Ryty przedstawiają motywy ornamen-
talne (w tym plecionkowy węzeł Salomona), postaci ludzkie i fantastyczne (chimerę
o ukoronowanej kobiecej głowie), zwieńczone piórami i rogami hełmy garnczkowe
oraz symbole i elementy trudne do rozpoznania18 (il. 8). Powstały niewątpliwe
w średniowieczu, ale precyzyjne datowanie utrudnia niski poziom artystyczny, zdra-
dzający nieprofesjonalną rękę; nie ma jednak powodów, by sądzić, że wykonano je
wcześniej niż w xiv wieku19. Za powstaniem kościoła - przynajmniej w znacznej
15 Ibidem, s. 292-296.
16 P. Pencakowski, A. Włodarek, Stary Sącz, t. 2, s. 214-215.
17 Z. Beiersdorf, B. Krasnowolski, Stary Sącz, s. 28-31; także krótko eidem, Rozwój przestrzenny,
w: Dzieje miasta, s. 209-210; T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka ziemi krakowskiej, Kraków
1982, s. 56-57; B. Krasnowolski, Kraków, Zawichost, s.185.
18 Trzeba jednak zaznaczyć, że omawiane ryty nie są dostępne, a dotychczas opublikowaną doku-
mentację trzeba uznać za dalece niewystarczającą do analizy tych skądinąd frapujących dzieł;
komplet przedstawień został opublikowany jedynie w postaci przerysu autorstwa Mikołaja
Korneckiego (M. Kornecki, Ochrona i konserwacja zabytków ruchomych w dawnym wojewódz-
twie krakowskim w latach 1945-1975, „Ochrona Zabytków”, 42/2,1989, s. 124, il. 27), poza tym
opublikowano jedynie fotografię przedstawienia chimery (Sztuka polska przedromańska i ro-
mańska do schyłku xiii wieku, 1.1, red. M. Walicki, Warszawa 1968 [= Dzieje sztuki polskiej, 1],
s.511).
19 Pewną wskazówką do datowania rytów może być kształt przedstawionych hełmów garnczko-
wych, których dzwony nie mają formy prostych walców, jak to bywało w wieku xin (np. pieczęć
sieradzka Leszka Czarnego), lecz w części czołowej mocno zwężają się ku górze, przypominając
hełmy przedstawione na pieczęci Władysława Łokietka jako księcia krakowsko-sandomierskiego
czy pieczęci pierwszego księcia oświęcimskiego, Władysława; zob. L. Kajzer, Uzbrojenie i ubiór
rycerski w średniowiecznej Małopolsce w świetle źródeł ikonograficznych, Wrocław 1976, s. 96-97,
111-115.
10
ARTYKUŁY
Piotr Pajor
8. Ryty na ścianach chóru,
przerys M. Korneckiego,
za: Kornecki, Ochrona
i konserwacja zabytków
ruchomych w dawnym
województwie krakowskim
w latach 1945-1975,
„Ochrona Zabytków”,
42/2,1989, s. 124.
wykonał odkrywki, zbudowano w jednolitym wątku z piaskowcowych płyt15. Mimo
to także Pencakowski i Andrzej Włodarek uznali, że korpus zawiera w sobie partie
murów starszego kościoła16. Za przyczynek do datowania murów prezbiterium na
xiii wiek niektórzy badacze, zwłaszcza autorzy monografii miasta - Zbigniew Be-
iersdorf i Bogusław Krasnowolski - uważali zespół „romańskich” rytów na ścianach
tej części budowli, odkrytych w roku 196317. Ryty przedstawiają motywy ornamen-
talne (w tym plecionkowy węzeł Salomona), postaci ludzkie i fantastyczne (chimerę
o ukoronowanej kobiecej głowie), zwieńczone piórami i rogami hełmy garnczkowe
oraz symbole i elementy trudne do rozpoznania18 (il. 8). Powstały niewątpliwe
w średniowieczu, ale precyzyjne datowanie utrudnia niski poziom artystyczny, zdra-
dzający nieprofesjonalną rękę; nie ma jednak powodów, by sądzić, że wykonano je
wcześniej niż w xiv wieku19. Za powstaniem kościoła - przynajmniej w znacznej
15 Ibidem, s. 292-296.
16 P. Pencakowski, A. Włodarek, Stary Sącz, t. 2, s. 214-215.
17 Z. Beiersdorf, B. Krasnowolski, Stary Sącz, s. 28-31; także krótko eidem, Rozwój przestrzenny,
w: Dzieje miasta, s. 209-210; T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka ziemi krakowskiej, Kraków
1982, s. 56-57; B. Krasnowolski, Kraków, Zawichost, s.185.
18 Trzeba jednak zaznaczyć, że omawiane ryty nie są dostępne, a dotychczas opublikowaną doku-
mentację trzeba uznać za dalece niewystarczającą do analizy tych skądinąd frapujących dzieł;
komplet przedstawień został opublikowany jedynie w postaci przerysu autorstwa Mikołaja
Korneckiego (M. Kornecki, Ochrona i konserwacja zabytków ruchomych w dawnym wojewódz-
twie krakowskim w latach 1945-1975, „Ochrona Zabytków”, 42/2,1989, s. 124, il. 27), poza tym
opublikowano jedynie fotografię przedstawienia chimery (Sztuka polska przedromańska i ro-
mańska do schyłku xiii wieku, 1.1, red. M. Walicki, Warszawa 1968 [= Dzieje sztuki polskiej, 1],
s.511).
19 Pewną wskazówką do datowania rytów może być kształt przedstawionych hełmów garnczko-
wych, których dzwony nie mają formy prostych walców, jak to bywało w wieku xin (np. pieczęć
sieradzka Leszka Czarnego), lecz w części czołowej mocno zwężają się ku górze, przypominając
hełmy przedstawione na pieczęci Władysława Łokietka jako księcia krakowsko-sandomierskiego
czy pieczęci pierwszego księcia oświęcimskiego, Władysława; zob. L. Kajzer, Uzbrojenie i ubiór
rycerski w średniowiecznej Małopolsce w świetle źródeł ikonograficznych, Wrocław 1976, s. 96-97,
111-115.
10
ARTYKUŁY
Piotr Pajor