Modus: Prace z historii sztuki (18.2018)

Traktat
Sebastiana Sierakowskiego
a problem popularyzacji
wiedzy architektonicznej
w Księstwie Warszawskim”

Napisany przez Sebastiana Sierakowskiego i wydany w Krakowie w 1812 roku
traktat Architektura obejmująca wszelki gatunek murowania i budowania, był już
wielokrotnie przedmiotem zainteresowania badaczy Jeszcze w okresie między-
wojennym jego treść została sumarycznie omówiona przez Alfreda Lauterbacha,
który zakończył na nim swoją opisową rozprawę Polscy teoretycy architektury
xvii i xviii w. Kładł w niej nacisk na historyczne znaczenie tej pierwszej polskiej
„książki, dorównującej bogactwem materiału, wszechstronnością, metodą i wyda-
niem najlepszym obcym pracom z tej dziedziny”1. Tuż po wojnie ukazał się artykuł
Janusza Powidzkiego pt. „Architektura” Sebastiana Sierakowskiego na tle prądów
epoki. Zdaniem tego badacza, krakowski traktat był „ważną pozycją w nader ubogiej
polskiej literaturze teoretycznej z zakresu architektury” ze względu na fakt, że sta-
nowił odpowiedź na „akcję budowlaną króla-mecenasa” Stanisława Augusta, która
dla Powidzkiego była „jedną z nielicznych znanych nam, a może nawet pierwszą
świadomą próbą stworzenia” na ziemiach polskich „własnego wyrazu w formie ar-
chitektonicznej”2. Publikacja traktatu Sierakowskiego mogła z tego punktu widzenia
uchodzić za ukoronowanie dziejów klasycyzmu na ziemiach polskich, nawet jeżeli
dość „zapóźnione”3 z tego względu, że bezpośrednio poprzedzające „zupełne pra-
wie bankructwo ideologii klasycystycznej w architekturze europejskiej xix wieku
na rzecz bezstylowego chaosu «stylów historycznych»”4. Kończył on więc epokę,
którą miano docenić dopiero w czasach Powidzkiego i uznać za odpowiedni wzo-
rzec dla aktualnej praktyki architektonicznej. W podobnym duchu wypowiadał się
* Niniejszy artykuł powstał w ramach stażu podoktorskiego w Instytucie Historii Sztuki Uniwer-
sytetu Jagiellońskiego, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (2016/20/s/HS 2/00053).
1 A. Lauterbach, Polscy teoretycy architektury xvii i xviii w., w: idem, Pierścień sztuki: historia
i teoria. Warszawa 1929, s.59.
2 J. Powidzki, Architektura Sebastiana Sierakowskiego na tle prądów epoki, „Sprawozdania Poznań-
skiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, 14,1947, s.55.
3 Ibidem, s.55.
4 Ibidem, s. 66.

modus
prace z historii sztuki
art history journal
xviii, 2018
0

For English - see p. 93

MIKOŁAJ
GETKA-KENIG

ARTYKUŁY

63