DOI Artikel:
Demchuk, Stefaniia: Two Suppers: Illustrations by Jacob Cornelisz. van Oostsanen to Passio Domini Nostri Jesu Christi (1523) and the eucharistic controversy of the early Reformation
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.44918#0053
holenderskie zaprezentowano w 2014 roku na wystawie „Jacob Cornelisz. van Oostsa-
nen: renesans w Amsterdamie i Alkmaar”. Wystawie towarzyszył katalog pod tym
samym tytułem, pod redakcją Daantje Meuwissena, Petera van den Brinka i Yvonne
Bleyerveld8. Autorzy katalogu badają formę i styl, a także poszukują związków mię-
dzy dziełami Jacoba Cornelisza i innych artystów z jego rodziny.
W drugiej grupie opracowań znajdziemy szeroki wybór prac. Życie i twórczość
Alarda z Amsterdamu, a także jego poszczególne dzieła zostały częściowo opisane
w monografii autorstwa Alberta J. Kólkera9, który rzuca nieco światła na życie
samego Alarda oraz innego humanisty z Amsterdamu, przyjaciela Erasmusa, Cor-
neliusa Crocusa. W innych publikacjach znalazło się także kilka odniesień do De
inventione dialectica autorstwa Rudolfa Agricoli w opracowaniu Alarda10 i opisów
działalności wydawniczej Doena Pietersza11. Wyraźnie brakuje jednak podstawo-
wych badań, eksponujących fundamentalne poglądy i sposób myślenia o Eucharystii
i jej interpretacji propagowanej przez rzeczonego humanistę.
Z drugiej strony, interpretacja owego kluczowego Sakramentu, jaką przedstawił
Luter, została wielokrotnie i obszernie omówiona w licznych monografiach i arty-
kułach. Wymienimy tu najważniejsze prace istotne dla zakresu niniejszych badań.
Ralph W. Quere12 w artykule The Truth ofthe Divine Words: Luthers Sermons
on the Eucharist, 1521-28, and the Structure of Eucharistic Meaning zidentyfikował
stałe i zmienne elementy w interpretacji doktryny transsubstancjacji, którą Luter
podawał w latach 20. xvi wieku - a więc w przełomowym momencie, naznaczo-
nym odchodzeniem od katolickiej interpretacji Eucharystii i starcia z radykalnymi
przedstawicielami Reformacji13.
Należy przywołać tu także ważną pracę nad wczesną teologią Marcina Lutra,
autorstwa Christopha Burgera (Tradition und Neubeginn. Martin Luther in sei-
nenfruhen Jahren, Tubingen 2014)14. Burger przeanalizował, w jaki sposób Luter
jeszcze w czasach klasztornych, a także na początku Reformacji, krytycznie oceniał
kluczowe koncepcje teologii późnego średniowiecza („Gnade”, „Gottesliebe”, „Got-
tesfurcht”, kult maryjny itd.). Szczegółowa analiza wpływu niderlandzkiej devotio
moderna - nowoczesnej pobożności - na wczesne dokonania Lutra15 ma istotne
znaczenie dla niniejszego opracowania.
Niedawno, w jubileuszowym roku Reformacji, Lyndal Roper podjął udaną próbę
przeanalizowania na nowo biografii Lutra16, koncentrując się w szczególności na
8 Jacob Cornelisz van Oostsanen (ca. 1475-1533): de renaissance in Amsterdam en Alkmaar, red.
D. Meuwissen, P. van den Brink, Y. Bleyerveld, Zwolle 2014, s.319.
9 A.J. Kólker, Alardus Aemstelredamus en Cornelius Crocus. Twee Amsterdamse priester-humani-
sten. Hun leven, werken en theologische opvattingen. Bijdrage tot de kennis van het Humanisme
in Noord-Nederland in de eerste helft van de zestiende eeuw, Nijmegen 1963, s. 357.
10 L. Jardine, Inventing Rudolph Agricola: Cultural Transmission, Renaissance Dialectic, and the
Emerging Humanities, w: The Transmission ofCulture in Early Modern Europę, red. A. Blair,
A. Grafton, Philadelphia 1990, s. 39-86.
11 H. de. Waardt, Endor and Amsterdam, s. 126-139.
12 R.W. Quere, Changes and Constants: Structure in Luthers Understanding ofthe Real Presence
in the 1520’s, „The Sixteenth Century Journal”, 16,1985, nr 1, s. 45-78.
13 T.J. Davis, “The Truth ofthe Divine Words”: Luthers Sermons on the Eucharist, 1521-28, and the
Structure of Eucharistic Meaning, „The Sixteenth Century Journal”, 30,1999, nr 2, s. 323-342.
14 Ch. Burger, Tradition und Neubeginn. Martin Luther in seinen fruhen Jahren, Tubingen 2014,
s.251.
15 Ibidem, s. 78ff.
16 L. Roper, Martin Luther: Renegade and Prophet, New York 2018, s. 541.
Dwie wieczerze: ilustracje Jacoba Cornelisza van Oostsanena do Passio DominiNostri...
51
nen: renesans w Amsterdamie i Alkmaar”. Wystawie towarzyszył katalog pod tym
samym tytułem, pod redakcją Daantje Meuwissena, Petera van den Brinka i Yvonne
Bleyerveld8. Autorzy katalogu badają formę i styl, a także poszukują związków mię-
dzy dziełami Jacoba Cornelisza i innych artystów z jego rodziny.
W drugiej grupie opracowań znajdziemy szeroki wybór prac. Życie i twórczość
Alarda z Amsterdamu, a także jego poszczególne dzieła zostały częściowo opisane
w monografii autorstwa Alberta J. Kólkera9, który rzuca nieco światła na życie
samego Alarda oraz innego humanisty z Amsterdamu, przyjaciela Erasmusa, Cor-
neliusa Crocusa. W innych publikacjach znalazło się także kilka odniesień do De
inventione dialectica autorstwa Rudolfa Agricoli w opracowaniu Alarda10 i opisów
działalności wydawniczej Doena Pietersza11. Wyraźnie brakuje jednak podstawo-
wych badań, eksponujących fundamentalne poglądy i sposób myślenia o Eucharystii
i jej interpretacji propagowanej przez rzeczonego humanistę.
Z drugiej strony, interpretacja owego kluczowego Sakramentu, jaką przedstawił
Luter, została wielokrotnie i obszernie omówiona w licznych monografiach i arty-
kułach. Wymienimy tu najważniejsze prace istotne dla zakresu niniejszych badań.
Ralph W. Quere12 w artykule The Truth ofthe Divine Words: Luthers Sermons
on the Eucharist, 1521-28, and the Structure of Eucharistic Meaning zidentyfikował
stałe i zmienne elementy w interpretacji doktryny transsubstancjacji, którą Luter
podawał w latach 20. xvi wieku - a więc w przełomowym momencie, naznaczo-
nym odchodzeniem od katolickiej interpretacji Eucharystii i starcia z radykalnymi
przedstawicielami Reformacji13.
Należy przywołać tu także ważną pracę nad wczesną teologią Marcina Lutra,
autorstwa Christopha Burgera (Tradition und Neubeginn. Martin Luther in sei-
nenfruhen Jahren, Tubingen 2014)14. Burger przeanalizował, w jaki sposób Luter
jeszcze w czasach klasztornych, a także na początku Reformacji, krytycznie oceniał
kluczowe koncepcje teologii późnego średniowiecza („Gnade”, „Gottesliebe”, „Got-
tesfurcht”, kult maryjny itd.). Szczegółowa analiza wpływu niderlandzkiej devotio
moderna - nowoczesnej pobożności - na wczesne dokonania Lutra15 ma istotne
znaczenie dla niniejszego opracowania.
Niedawno, w jubileuszowym roku Reformacji, Lyndal Roper podjął udaną próbę
przeanalizowania na nowo biografii Lutra16, koncentrując się w szczególności na
8 Jacob Cornelisz van Oostsanen (ca. 1475-1533): de renaissance in Amsterdam en Alkmaar, red.
D. Meuwissen, P. van den Brink, Y. Bleyerveld, Zwolle 2014, s.319.
9 A.J. Kólker, Alardus Aemstelredamus en Cornelius Crocus. Twee Amsterdamse priester-humani-
sten. Hun leven, werken en theologische opvattingen. Bijdrage tot de kennis van het Humanisme
in Noord-Nederland in de eerste helft van de zestiende eeuw, Nijmegen 1963, s. 357.
10 L. Jardine, Inventing Rudolph Agricola: Cultural Transmission, Renaissance Dialectic, and the
Emerging Humanities, w: The Transmission ofCulture in Early Modern Europę, red. A. Blair,
A. Grafton, Philadelphia 1990, s. 39-86.
11 H. de. Waardt, Endor and Amsterdam, s. 126-139.
12 R.W. Quere, Changes and Constants: Structure in Luthers Understanding ofthe Real Presence
in the 1520’s, „The Sixteenth Century Journal”, 16,1985, nr 1, s. 45-78.
13 T.J. Davis, “The Truth ofthe Divine Words”: Luthers Sermons on the Eucharist, 1521-28, and the
Structure of Eucharistic Meaning, „The Sixteenth Century Journal”, 30,1999, nr 2, s. 323-342.
14 Ch. Burger, Tradition und Neubeginn. Martin Luther in seinen fruhen Jahren, Tubingen 2014,
s.251.
15 Ibidem, s. 78ff.
16 L. Roper, Martin Luther: Renegade and Prophet, New York 2018, s. 541.
Dwie wieczerze: ilustracje Jacoba Cornelisza van Oostsanena do Passio DominiNostri...
51