Modus: Prace z historii sztuki (18.2018)

Jednak nie wszystko idzie tak dobrze. Są biedni, nie mają pieniędzy na farby, nie
wspominając o innych sprawach. A świat, który chcieli zmieniać, nie chce drgnąć
w posadach. Akademia też jest rozczarowaniem. Zamiast czegoś się w niej nauczyć,
sami wnoszą w jej mury ożywczy ferment. Nie wszystkim się to podoba. Mnożą się
przed nimi trudności. Oni jednak uparcie próbują forsować bastiony, chociaż sami
nie do końca wierzą, że są tego warte - Osostowicz pęcznieje z dumy otrzymawszy
zaproszenie do udziału w wystawie Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”6.
Blonder w tym czasie dużo maluje i jeszcze więcej rysuje. Jeśli sobie Stern przy-
znawał funkcję politycznego przywódcy Grupy, Blondera zaliczał do jednego z przy-
wódców artystycznych. I rzeczywiście, chociaż sprawy polityczne były dla Blondera
istotne, malowanie było znacznie ważniejsze. W1933 roku uczestniczy w wystawie
Plastyków Nowoczesnych w Warszawie razem z Henrykiem Stażewskim, Katarzyną
Kobro i Władysławem Strzemińskim. Tego samego roku bierze udział w pierwszej wy-
stawie Grupy Krakowskiej we Lwowie. Pokazuje na nich prace zarówno abstrakcyjne,
jak i przedstawiające. Zostaje zauważony przez krytykę artystyczną. Dosyć zgodnie
recenzenci doceniają przede wszystkim walor ekspresyjny jego prac. W tym kierun-
ku pójdzie jego późniejsza twórczość, zwłaszcza z lat czterdziestych. Na razie wciąż
jeszcze poszukuje, porusza się w obrębie różnych konwencji. W1934 roku powstaje
jedna z jego najbardziej znanych kompozycji: Więzienie, namalowana pod wpływem
wydarzeń, które rozegrały się na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w 1932 roku
i zakończyły się aresztowaniem jego kolegów oraz relegowaniem ich z uczelni.
Tego samego 1934 roku, po pięciu semestrach, Blonder kończy edukację w kra-
kowskiej szkole. Staje przed pytaniem „Co dalej?”. Próbuje swoich sił w Warszawie,
zajmuje się reklamą. W1935 roku wyjeżdża do Bielska, gdzie znajduje zatrudnienie
jako reżyser i scenograf w teatrze młodzieżowym działającym przy Żydowskiej
Szkole Powszechnej. Równocześnie współpracuje, podobnie jak kilkoro innych
członków Grupy Krakowskiej, z Teatrem „Cricot”7. Nie jest w stanie nigdzie dłużej
zagrzać miejsca. W 1936 roku jest ponownie w Warszawie. Trudno mu się utrzy-
mać. Zaczyna chorować. Dzięki stypendium Ministerstwa Wyznań Religijnych
i Oświecenia Publicznego udaje mu się wyjechać na kurację do Zakopanego. Maluje
wtedy przede wszystkim pejzaże. Jakby na przekór trudnościom życiowym zaczyna
odnosić pierwsze sukcesy. W styczniu 1936 roku uzyskuje odznaczenie honorowe
podczas ogólnopolskiego Salonu Plastyków w ips w Warszawie. Jest pierwszym
członkiem Grupy Krakowskiej, któremu zorganizowano wystawę indywidualną -
w maju 1937 roku w warszawskim Salonie Henryka Koterby. Leon Strakun zalicza
ją do najciekawszych wydarzeń sezonu8. Chwalą ją również Konrad Winkler i Jerzy
Wolff9. Na pewno daje mu to sporo satysfakcji, niemniej problemy życiowe zaczy-
nają go przytłaczać. Jest wciąż chory, jego ścieżki z Bertą Grunberg zaczynają się

6 S. Osostowicz, Listy, oprać. I. Jakimowicz, Kraków 1978, s. 101.
7 W1935 r. Sasza Blonder współtworzył razem z Marią Jaremą i Jonaszem Sternem oprawę scenicz-
ną przedstawienia efemerycznego teatrzyku „Tam-Tam” powołanego przy teatrze „Cricot”. Na-
zwisko Blondera widnieje na afiszu, który wydrukowano z tej okazji. Tego samego roku z Jaremą,
Sternem oraz Henrykiem Wicińskim wziął udział w szopce politycznej Lajkonik, korporant
i Hamlet wystawionej na „dużej scenie” teatru „Cricot”. Zob. S. Żytyński, Szopki Adama Polewki,
w: Cyganeria i polityka. Wspomnienia krakowskie 1919-1939, red. J. Bogucka-Ordyńcowa et al„
Warszawa 1964, s.390.
8 L. Strakun, Z wystaw. Sasza Blonder - Janusz Treffler, „Ster”, 1937, nr 19, s. 8.
9 K. Winkler, Z warszawskich wystaw, Wystawa zbiorowa S. Blondera w Salonie Koterby, „Pion”,
1937, nr 21, s. 8; J. Wolff, Pod Arkadami, „Arkady”, 1937, s. 328.

Z prowincji do metropolii - przypadek Saszy Blondera

157