Modus: Prace z historii sztuki (20.2020)

Kościół podominikański
w Poznaniu - uwagi na temat
pierwotnego układu
przestrzennego i dekoracji
architektonicznej

modus
prace z historii sztuki
art history journal
xx, 2020
0

For English - see p. 29

Kościół podominikański w Poznaniu, pierwotnie pw. św. Dominika, a od 1920
roku będący pod opieką jezuitów i noszący wezwanie Najświętszego Serca
Jezusowego oraz Matki Boskiej Pocieszenia, jest najstarszą murowaną bu-
dowlą położonej na lewym brzegu rzeki Warty części miasta, a jednocześnie
należy do pierwszych siedzib zakonu dominikanów na terenie Polski. Pomi-
mo licznych przebudów przetrwały do dziś jego oryginalne średniowieczne
mury obwodowe wzniesione z cegły oraz niektóre elementy dekoracyjne,
w tym ceglano-kamienny portal zachodni, zworniki sklepienia prezbite-
rium, fragmenty kamieniarki okiennej i ceramicznego fryzu z motywem lilii
heraldycznej.
Pierwszym badaczem, który zwrócił uwagę na poznański kościół Domini-
kanów, był Józef Łukaszewicz. Jako że oryginalne mury kościoła były wówczas
w całości otynkowane, historyk błędnie zadatował powstanie na tym miejscu
pierwszej murowanej świątyni na przełom xv i xvi wieku, przyjmując, iż kościół
trzynastowieczny wzniesiony był z drewna1. W konsekwencji tego stwierdzenia
przez kolejne dziesięciolecia nie zainteresował się obiektem żaden z badaczy
architektury średniowiecznej. Sytuacji nie zmieniło nawet spektakularne odkry-
cie w 1923 roku dekoracyjnie opracowanego średniowiecznego portalu2. Dopiero
w 1952 roku rozpoczęły się badania średniowiecznej architektury świątyni, kie-
rowane przez Eugeniusza Linette i zwieńczone publikacją serii poświęconych
jej artykułów naukowych3. W latach 1957-1958 rozebrano dziewiętnastowieczną

JUSTYNA
KAMIŃSKA

1 J. Łukaszewicz, Klasztor Dominikański w Poznaniu, „Przyjaciel Ludu”, 1,1835, nr 48, s. 381.
2 Opublikowano wtedy jedynie dwie wzmianki prasowe na ten temat: H. Likowski, Portal gotycki
przy kościele podominikańskim, „Kurier Poznański”, 18,1923, nr 112, s. 2; N. Pajzderski, Odnowienie
kościoła po dominikańskiego w Poznaniu, ibidem, nr 267, s. 6.
3 E. Linette, Zabytek wczesnogotyckiego budownictwa w Poznaniu, „Przegląd Zachodni”, 9,1953,
z. 6-8: Studia Poznańskie. Ku uczczeniu 1000-lecia miasta i 700-lecia samorządu miejskiego (po-
łowa x w. - 1253-1953), s. 466-479; idem, Odkrycia w kościele podominikańskim w Poznaniu,
„Kronika Miasta Poznania”, 26,1958, nr 4, s. 53-58; idem, Wczesnogotycki wystrój chóru kościoła

ARTYKUŁY 5