Modus: Prace z historii sztuki (20.2020)

Inspiracje sztuką ludową
w meblarstwie artystów
kręgu Towarzystwa Polska
Sztuka Stosowana1

modus
prace z historii sztuki
art history journal
xx, 2020
0

For English - see p. 229

8 czerwca 1901 roku w Krakowie, jak pisał Eligiusz Niewiadomski, „kilku «na- AGATA WÓJCIK
rwańcom» [...] strzeliło do łba, że sztuka stoi nie tylko obrazami, i że nie powinna
być zamykana pod kluczem na wystawie, ale [powinna - A.W.] być wszędzie

i u każdego - w całej treści życia”2. „Narwańcy” ci, w których gronie znaleźli się
Edward Trojanowski, Jerzy Warchałowski, Włodzimierz Tetmajer, Karol Tichy,
Józef Czajkowski i Stanisław Goliński, powołali do życia Towarzystwo Polska
Sztuka Stosowana (tpss). W pierwszym sprawozdaniu z działalności Towarzystwa
wskazywano, że jego celem będzie „budzenie oryginalnej twórczości w dziedzinie
sztuki zastosowanej do przemysłu i budownictwa i nadanie jej cech odrębności
narodowej, a zarazem stworzenie niezbędnej do tego atmosfery rodzimej i na-
stroju artystycznego”3.
tpss upatrywało korzeni polskości i równocześnie szukało źródeł inspiracji
w kilku obszarach - sztuce i rzemiośle ludowym, architekturze drewnianej i dwor-
kowej, a także w dawnym polskim rzemiośle artystycznym. W kręgu Towarzy-
stwa dostrzegano ulotność sztuki ludowej, zanik tradycji ludowych, a także brak
powszechnego uznania dla nich. Dlatego poprzez organizację wystaw, tworzenie
kolekcji ludowego rzemiosła, wydawanie czasopisma starano się szerzyć zamiło-
wanie do ludowości i przeświadczenie o jej znaczeniu. Już pierwszemu walnemu
zebraniu (23 października 1901) towarzyszyła niewielka wystawa ludowego rzemio-
sła artystycznego. W Sukiennicach wystawiono ludowe tkaniny, skrzynie, ceramikę,
1 Artykuł powstał w ramach projektu badawczego zatytułowanego „Ojcowie polskiego designu.
Towarzystwo Polska Sztuka Stosowana. Architektura wnętrz i meblarstwo”, finansowanego
przez Narodowe Centrum Nauki (2015/17/D/HS2/01215). Tekst jest rozbudowaną wersją referatu
wygłoszonego na konferencji pt. Blask i splendor. Rzemiosło artystyczne od średniowiecza do
współczesności, zorganizowanej przez Instytut Historii Sztuki i Kultury oraz Uniwersytet Jana
Pawła n w Krakowie w dniach 23-24 vi 2016 r.

2 E. Niewiadomski, O połskiej sztuce stosowanej i jej przyjęciu w Warszawie, „Witeź”, 1908, z. 7,
s. 364-

3 Sprawozdanie Towarzystwa „Połska Sztuka Stosowana” w Krakowie 1901-1902, Kraków 1903,
s.4.

ARTYKUŁY 215