Modus: Prace z historii sztuki (20.2020)

Zarys problematyki
ukazywania modlitwy świętych
w sztuce nowożytnej

modus
prace z historii sztuki
art history journal
xx, 2020
0

For English - see p. 159

Niniejszy artykuł stanowi wprowadzenie do problematyki związanej ze sposobem Julianna karp
ukazywania świętych w trakcie modlitwy w epoce nowożytnej1. Celem jest przed-
stawienie konkretnych przykładów sposobów obrazowania wizji mistycznych,
a także adoracji krucyfiksu jako nowatorskich rozwiązań obrazowania modlitwy,
które pojawiły się w epoce nowożytnej. W prezentowanym wywodzie posłużono
się tekstami świętych pisarzy Kościoła katolickiego, opisującymi zalecane wiernym
praktyki religijne, ponieważ zaobserwowane przemiany obrazowania wiążą się
również ze zmianami w zakresie samej pobożności i kultu. Wyrazem tego procesu
jest podejście do modlitwy zależne od historycznych przekształceń instytucji Koś-
cioła. W późnym średniowieczu pobożność prywatna miała charakter adoracyjny,
była zwrócona w stronę emocjonalnego przeżycia. Jednak w epoce potrydenckiej,
dzięki oficjalnym zaleceniom została ona ukierunkowana na wewnętrzną kontem-
plację i osobiste doświadczenie. Nowożytni teoretycy sztuki w swoich traktatach
popierali dążenie do prawdziwości historycznej, naturalizmu oraz odpowiedniego
ukazywania emocji, to właśnie te środki wyrazu wpływały również na afektywny
odbiór dzieła. Szczególne odbicie tych wskazań stanowią wizerunki świętych
ukazywanych podczas modlitwy, wyróżniające się ekspresyjną mimiką twarzy,
świadczącą o doświadczaniu przez obrazowane osoby wewnętrznego przeżycia
(uniesione w górę oczy i półotwarte usta). Ponieważ święci poprzez przykład
swojego życia stanowili wzór do naśladowania dla wiernych, kształtowanie się ich
ikonografii można uznać za celowe, odgórnie kreowane. Przedstawione wnioski
dotyczą głównie celu oraz możliwych przyczyn podjęcia danego sposobu obra-
zowania. Analiza została dokonana na wybranych dziełach sztuki, pochodzących
z różnych środowisk artystycznych, a także ze zróżnicowanego przedziału czaso-
wego (lata od pierwszej połowy xvi wieku, aż do pierwszej połowy xvn wieku).

1 Artykuł powstał na podstawie pracy magisterskiej pt. Wprowadzenie do problemu ukazywania mod-
litwy świętych w sztuce nowożytnej, napisanej pod kierunkiem prof. dr. hab. Piotra Krasnego w In-
stytucie Historii Sztuki uj w r. 2019 i stanowi jedynie zarys poruszanej w niej problematyki.

ARTYKUŁY 133