DOI Artikel:
Wójcik, Agata: Inspiracje sztuką ludową w meblarstwie artystów kręgu Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana
Zitierlink: https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/modus2020/0216
a także rysunki i akwarele autorstwa Tetmajera i Warchałowskiego, dokumentujące
rzemiosło ludowe zwłaszcza z terenów ziemi krakowskiej i Śląska4. W tym samym
miejscu od 28 stycznia do 17 marca 1902 roku prezentowano większą ekspozycję,
której jedna część była poświęcona sztuce ludowej. Organizatorzy wyjaśniali, że nie
jest ona skierowana do etnografów, lecz do artystów i rzemieślników, a jej celem jest
olśnienie ich nieznanymi motywami, kolorami i formami, odwrócenie ich uwagi
od sztuki zagranicznej, a wskazanie, że poprzez studia rodzimej sztuki można
zacząć tworzyć w sposób oryginalny. Kreując aranżacje wystawy, przemieszano
przedmioty z różnych regionów kraju i zestawiono je ze sobą, tworząc malownicze
kompozycje, które miały pobudzić wyobraźnię twórców. Na wystawie znalazło
się ponad 150 przedmiotów, rysunków i fotografii z Beskidu Śląskiego, Podhala,
ziemi krakowskiej i sądeckiej, a także z zaboru rosyjskiego - ziemi kujawskiej,
kurpiowskiej, łowickiej. Na potrzeby ekspozycji swoje kolekcje udostępniło Mu-
zeum im. Dra T. Chałubińskiego w Zakopanem oraz Zygmunt Gnatowski, Maria
Dembowska, Seweryn Udziela i inni kolekcjonerzy sztuki ludowej5.
Wystawa krakowska została zaprezentowana - w nieco zmienionej formie -
w Warszawie, w gmachu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, w dniach od
30 września do 17 listopada 1902 roku6. Dzięki większej powierzchni wystawowej
i pozyskaniu nowych materiałów powiększono dział ludowy i podzielono go na re-
giony. W odróżnieniu od wystawy krakowskiej w Warszawie wyeksponowano znacz-
nie liczniejsze obiekty pochodzące z zaboru rosyjskiego. Nie zabrakło tym razem
przedmiotów z Wileńszczyzny. Ciekawy zespół tworzyły dwie kolekcje - rysunków
ukazujących pisanki Tadeusza Dowgirda i przedmiotów ze Żmudzi Michała Bren-
stejna7. Prezentacja ludowego rzemiosła w gmachu, w którym zazwyczaj wystawiano
malarstwo, wzbudziła w Warszawie bardzo rozbieżne opinie. Część krytyków podzi-
wiała różnorodność ornamentów ludowych, bogactwo kolorów i emanującą z nich
siłę8, sporo było jednak opinii jednoznacznie negatywnych. W pracach twórców
ludowych widziano tylko ich prymitywność, która miała świadczyć o zapóźnieniu
polskiego rzemiosła. Postrzegający w ten sposób dzieła sztuki ludowej dochodzili do
wniosku, że nie może ona stać się podwaliną dla rozwoju polskiej sztuki stosowanej9.
Relacjonująca wystawę korespondentka czasopisma dla pań pisała: „Są atoli wpośród
tych wzorów zdobnictwa ludowego, okazy tak w swej nieudolności szpetne, tak po
prostu odrażające potwornością formy i barw jaskrawością, albo li tak dziecinnie
naiwne w pojęciu i wykonaniu, że chyba niczego wspólnego nie mają z podwaliną
przyszłej sztuki”10. Wypowiedzi w tym tonie było znacznie więcej.
4 Towarzystwo „Polska Sztuka stosowana”, „Głos Narodu”, 1901, nr 244, s. 4.
5 Zob. Katalog 1. Wystawy Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana”, Kraków 1902; Sprawozdanie
Towarzystwa, s. 17-21.
6 Zob. I. Huml, Zachęta eksponuje sztukę stosowaną (wokół wystawy 1902 roku), w: Towarzystwo
Zachęty Sztuk Pięknych. Materiały z sesji, red. J. Sosnowska, Warszawa 1993, s. 59-67.
7 Zob. Katałog 11-ej wystawy krakowskiego Towarzystwa Sztuki Stosowanej, Warszawa 1902.
8 K. Broniewski, Z Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Druga wystawa krakowskiego Towarzystwa
Połska Sztuka Stosowana, „Biblioteka Warszawska”, 4,1902, s. 349-360; J. Bandrowski, Połska
Sztuka Stosowana w Pałacu Sztuki, „Słowo Polskie”, 1902, nr 250, s. 1-2; Ze sztuki, „Tygodnik
Mód i Powieści”, 1902, nr 41, s. 485-486.
9 Styl połski, „Wędrowiec”, 1902, nr 44, s. 867; Albertus, Z Pałacu Sztuki Polskiej. Wystawa sztuki
stosowanej, „Życie i Sztuka”, 1902, nr 43, s. 451-452.
10 Z. Seidlerowa, Wystawa Krakowskiego Towarzystwa Sztuki Stosowanej, „Bluszcz”, 1902, nr 43,
s. 512-513-
216
ARTYKUŁY
Agata Wójcik
rzemiosło ludowe zwłaszcza z terenów ziemi krakowskiej i Śląska4. W tym samym
miejscu od 28 stycznia do 17 marca 1902 roku prezentowano większą ekspozycję,
której jedna część była poświęcona sztuce ludowej. Organizatorzy wyjaśniali, że nie
jest ona skierowana do etnografów, lecz do artystów i rzemieślników, a jej celem jest
olśnienie ich nieznanymi motywami, kolorami i formami, odwrócenie ich uwagi
od sztuki zagranicznej, a wskazanie, że poprzez studia rodzimej sztuki można
zacząć tworzyć w sposób oryginalny. Kreując aranżacje wystawy, przemieszano
przedmioty z różnych regionów kraju i zestawiono je ze sobą, tworząc malownicze
kompozycje, które miały pobudzić wyobraźnię twórców. Na wystawie znalazło
się ponad 150 przedmiotów, rysunków i fotografii z Beskidu Śląskiego, Podhala,
ziemi krakowskiej i sądeckiej, a także z zaboru rosyjskiego - ziemi kujawskiej,
kurpiowskiej, łowickiej. Na potrzeby ekspozycji swoje kolekcje udostępniło Mu-
zeum im. Dra T. Chałubińskiego w Zakopanem oraz Zygmunt Gnatowski, Maria
Dembowska, Seweryn Udziela i inni kolekcjonerzy sztuki ludowej5.
Wystawa krakowska została zaprezentowana - w nieco zmienionej formie -
w Warszawie, w gmachu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, w dniach od
30 września do 17 listopada 1902 roku6. Dzięki większej powierzchni wystawowej
i pozyskaniu nowych materiałów powiększono dział ludowy i podzielono go na re-
giony. W odróżnieniu od wystawy krakowskiej w Warszawie wyeksponowano znacz-
nie liczniejsze obiekty pochodzące z zaboru rosyjskiego. Nie zabrakło tym razem
przedmiotów z Wileńszczyzny. Ciekawy zespół tworzyły dwie kolekcje - rysunków
ukazujących pisanki Tadeusza Dowgirda i przedmiotów ze Żmudzi Michała Bren-
stejna7. Prezentacja ludowego rzemiosła w gmachu, w którym zazwyczaj wystawiano
malarstwo, wzbudziła w Warszawie bardzo rozbieżne opinie. Część krytyków podzi-
wiała różnorodność ornamentów ludowych, bogactwo kolorów i emanującą z nich
siłę8, sporo było jednak opinii jednoznacznie negatywnych. W pracach twórców
ludowych widziano tylko ich prymitywność, która miała świadczyć o zapóźnieniu
polskiego rzemiosła. Postrzegający w ten sposób dzieła sztuki ludowej dochodzili do
wniosku, że nie może ona stać się podwaliną dla rozwoju polskiej sztuki stosowanej9.
Relacjonująca wystawę korespondentka czasopisma dla pań pisała: „Są atoli wpośród
tych wzorów zdobnictwa ludowego, okazy tak w swej nieudolności szpetne, tak po
prostu odrażające potwornością formy i barw jaskrawością, albo li tak dziecinnie
naiwne w pojęciu i wykonaniu, że chyba niczego wspólnego nie mają z podwaliną
przyszłej sztuki”10. Wypowiedzi w tym tonie było znacznie więcej.
4 Towarzystwo „Polska Sztuka stosowana”, „Głos Narodu”, 1901, nr 244, s. 4.
5 Zob. Katalog 1. Wystawy Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana”, Kraków 1902; Sprawozdanie
Towarzystwa, s. 17-21.
6 Zob. I. Huml, Zachęta eksponuje sztukę stosowaną (wokół wystawy 1902 roku), w: Towarzystwo
Zachęty Sztuk Pięknych. Materiały z sesji, red. J. Sosnowska, Warszawa 1993, s. 59-67.
7 Zob. Katałog 11-ej wystawy krakowskiego Towarzystwa Sztuki Stosowanej, Warszawa 1902.
8 K. Broniewski, Z Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Druga wystawa krakowskiego Towarzystwa
Połska Sztuka Stosowana, „Biblioteka Warszawska”, 4,1902, s. 349-360; J. Bandrowski, Połska
Sztuka Stosowana w Pałacu Sztuki, „Słowo Polskie”, 1902, nr 250, s. 1-2; Ze sztuki, „Tygodnik
Mód i Powieści”, 1902, nr 41, s. 485-486.
9 Styl połski, „Wędrowiec”, 1902, nr 44, s. 867; Albertus, Z Pałacu Sztuki Polskiej. Wystawa sztuki
stosowanej, „Życie i Sztuka”, 1902, nr 43, s. 451-452.
10 Z. Seidlerowa, Wystawa Krakowskiego Towarzystwa Sztuki Stosowanej, „Bluszcz”, 1902, nr 43,
s. 512-513-
216
ARTYKUŁY
Agata Wójcik