Modus: Prace z historii sztuki (20.2020)

tpss prezentowało rzemiosło ludowe również na łamach własnego czasopisma
wydawanego od listopada 1902 roku, zatytułowanego „Wydawnictwo Towarzystwa
Polska Sztuka Stosowanej. Materiały”. Czasopismo redagowali Jerzy Warchałowski
i Edward Trojanowski, a od zeszytu dziesiątego z Warchałowskim współpracowali
Józef Czajkowski i Jan Bukowski. Pismo nie miało celów naukowych, „lecz danie
szeregu wrażeń artystycznych i wydobycie artystycznych pierwiastków z pewnej
dziedziny zjawisk”11. Zeszyty miały umożliwić dostęp do wzorów ludowych tym,
którzy nie mogli bezpośrednio poznać kolekcji i wystaw tpss. Periodyk zawierał
czasami niewielki tekst wprowadzający i szereg wysokiej jakości kart z reproduk-
cjami, które czytelnik mógł grupować według poszczególnych kategorii - regionów,
motywów itp. tpss reprodukowało materiały ludowe z różnych regionów kraju.
Od pierwszego do piątego numeru karty zeszytów zapełniły zdjęcia pasów kon-
tuszowych, ludowych mebli, dekoracji malowanych we wnętrzach chat, sprzętów
domowych, wycinanek, pisanek i haftów. Redakcja z dużą starannością umieszczała
w podpisach informacje o miejscu pochodzenia, autorstwie, kolekcji, z której po-
chodzi obiekt, a także o osobie, która skopiowała reprodukowany przedmiot.
Od początku działalności tpss gromadziło przedmioty i rysunki dokumen-
tujące rzemiosło ludowe, a kolekcję tę powiększały dary miłośników sztuki ludo-
wej12. W roku 1909 odnotowano 1950 wpisów do księgi inwentarzowej, zgroma-
dzonych obiektów było jednak znacznie więcej, ponieważ pod jednym numerem
wpisywano kilka przedmiotów13. Największą grupę tworzyły wycinanki i ich
kopie, pochodzące między innymi z ziemi łowickiej i kurpiowskiej. Z powodu
braku miejsca nie gromadzono oryginalnych mebli ludowych, jednak starano
się zbierać ich rysunki, na których utrwalono zwłaszcza malowane skrzynie.
Kolekcja zawierała także znaczący zbiór rysunków pisanek. Poza tym pokaźną
grupę tworzyły ludowe stroje i przedmioty domowe oraz ich rysunki i fotografie.
Zainteresowanie Towarzystwa wzbudzały między innymi czerpaki, sitka, łyżni-
ki, skrzyneczki, dzbanki, garnuszki, kądziele, misy, łyżki, noże, uprzęże i okucia.
Zbiory przechowywano w siedzibie tpss i codziennie istniała możliwość bezpłat-
nego zapoznania się z nimi. Towarzystwo również chętnie wypożyczało zebrane
przedmioty, między innymi w roku 1904 udostępniło część zbiorów warszawskiej
Szkole Sztuk Pięknych, w pierwszej kolejności wysyłając do niej wycinanki, które
miały stać się inspiracją dla studentów14. Znacząca część kolekcji zgromadzonej
przez tpss znajduje się obecnie w Muzeum Etnograficznym w Krakowie.
tpss interesowało się także dawną polską architekturą drewnianą. Już na
wystawie warszawskiej w 1902 roku pokazano rysunki i fotografie świeckiej i sa-
kralnej architektury drewnianej15. W dniach od 13 kwietnia do 15 maja 1905 roku
Towarzystwo zorganizowało w Krakowie wystawę dokumentującą zabytki bu-
downictwa drewnianego na ziemiach polskich. Zaprezentowano na niej około
11 11. sprawozdanie Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana’ w Krakowie 1903, Kraków 1904,
s. 12-13.
12 Zob. A. Wójcik, Kolekcja ludowego rzemiosła i dokumentacji sztuki użytkowej początku xx wieku
Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana, w: Polskie kolekcjonerstwo rzemiosła artystycznego, red.
M. Białonowska, M. Bryl, A. Frąckowska, Warszawa 2018, s. 98-103.
13 viii. sprawozdanie Towarzystwa „Połska Sztuka Stosowana” w Krakowie r. 1909, Kraków 1909,
s.8.
14 J. Warchałowski, O Towarzystwo Polskiej Sztuki Stosowanej w Krakowie, „Słowo Polskie”, 1904,
nr 457, s. 1-2.
15 Katalog 11-ej wystawy, s. 3-23.

Inspiracje sztuką ludową w meblarstwie artystów kręgu Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana 217