DOI Artikel:
Markiewicz, Anna: "Różne sztuki wód" i Bernini: Wersal Ludwika XIV w relacjach polskich podróżników (1661-1715)
Zitierlink:https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/modus2020/0125
descriptu vix est possible.”44 We can surmise that the detailed information regard-
ing the new statuę decorating the Versailles gardens was provided to the young
sons of Ruthenian Voivode by the influential courtier Alexandre de Bontemps,
who always warmly welcomed them, also to his own household.
A dozen or so years later, a relative of the Jabłonowski family son of Płock
Voivode, Stanisław Bonifacy Krasiński (ca. 1668-1717) visited Versailles while on
an educational journey through the countries of Western Europę. In the years 1699
and 1700, this traveller visited the court of Louis xiv many times, and his impres-
sions from his visits were included in an atypical diary, written in verse,45 and not
fully given justice by researchers to datę. When on 3 February 1699 the young man
visited the Pałace of Versailles, he admired the royal apartments above all, and
noted the exquisite interior furnishings and the richness of the materials used.46
Having seen the pałace interiors, Krasiński went on to the gardens, where he was
particularly struck by Pierre Pugefs Perseus and Andromeda sculpture, and he
44 BCzart., ms 1152 n, p. 185. Issues linked to Berninis work are discussed, among others, in:
R.W. Berger, Berninis Louis xiv Equestrian. A Closer Examination oflts Fortunes at Versail-
les, “The Art Bulletin”, 63,1981, no. 2, pp. 232-248; R. Wittkower, Berninis bust of Louis xiv,
London 1951; S. Hoog, Le Bernin. Louis xiv, une statuę “deplacee”, Paris 1989. On 27 vni 1687,
the tutor of the young nobleman noted also another sculpture, a statuę of Louis xiv by Martin
Desjardins: “Z południa byliśmy w gabinecie Delfina Jmci, gdzie znamienite widzieliśmy rari-
tates od różnych drogich kamieni, od wyśmienitych dowcipnego rzemieśnika sztuk różnych
specjałach. Stąd szliśmy na dół do ogroda i do pomarańczarniej, do której wchodząc przeciw
samych wrót stoi króla Jmci statua z białego marmuru, nad nią ten wiersz: Pace beat bello
totum qui terruit orbem.” [Since noon we were in the cabinet of His Majesty the Dauphin,
where we saw exquisite raritates of various precious Stones and skilful craftsmanship of many
kinds of art. Thence we proceeded down to the garden and to the orangery, in the vicinity
of which, opposite the entrance, stands a statuę of His Majesty the King of white marble,
with the maxim above it: Pace beat bello totum qui terruit orbem.], J.M. Kossowicz, Diariusz
podróży, p. 658.
45 [S.B. Krasiński], Compendium dyariuszu niemieckiey, francuskiey, angielskiey, olenderskiey
peregrynacyi krótkim opisaniem na kartę wylane i wydane: Jaśnie Wielmożnemu Oycu y Do-
brodzieiowi, [Warszawa 1705]. The most extensive discussions of Krasińskis journey are found
in: A. Sajkowski, Opowieści misjonarzy, konkwistadorów, pielgrzymów i innych świata ciekawych,
Poznań 1991, pp. 273-278; M. Kamecka, “Do cudzych krajów.”Edukacyjne podróże szlachty pol-
skiej do Francji w epoce saskiej, Białystok 2012, pp. 18-19; J. Ruszczycówna, Portrety Krasińskich
w Muzeum Narodowym w Warszawie, “Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 10,1966,
pp. 242-250; I. Zatorska, Aux confins de la litterature. Journal de voyage, en prose ou en vers, a
lafin du xviiF siecle en Pologne, “Acta Philologica”, 25,1998, pp. 47-60; eadem, M. Kamecka,
Les Polonais en France 1696-1795. Bio-bibliographie provisoire, Warszawa 2010, p. 73.
46 [S.B. Krasiński], Compendium dyariuszu, p. E:
“Gdzie naybarziey na weyściu trzy pokoje chwalą,
które przed wielką widzieć (w tey różności) salą;
ieden do audyencyi, w drugim pełno sprzętów
do grania, a trzeci jest do apartamentów:
te przy królu się (jako widziałem, powiadam)
odziennie przy muzyce odprawują dla dam.
Te zaś wszystkie (którem już namienił) pokoje
Mają (iak każdy zgadnie) ornamenta swoie.
W pokoju, gdzie królewski syn gra (nie uwierzy
anikt) iak tam piękny obraz jest Pańskiej wieczerzy;
Ten, iakom tu od kilku słyszał kawalerów,
Kilkadziesiąt tysięcy kosztuje talerów.
Pięknych obrazów, sztuk gwałt, od złota, od stali,
Od srebra, y kryształu, widziałem na sali.”
[Three rooms at the entrance, the most dazzling of all,
Lead to the abundant splendour of great hall;
First room for Kings audiences; musical instruments
Of various kinds furnish the second; third, the apartments
Resounding (I have witnessed this) with pleasant musie daily
Where the King graciously entertains noble ladies.
Each of these rooms (which I already mentioned)
Displays its own (you guessed it) distinctive decorations
The room where the Kings Dauphin plays (good sir,behold)
Has a superb canvas of Last Supper on the wali
As I was often told by several cavaliers,
That paintings worth counts in tens of thousands thalers
Abundant precious paintings, various arts in the great hall
Of gold, Steel, silver, crystal, I have seen them all.]
“Various water arts” and Bernini...
125
ing the new statuę decorating the Versailles gardens was provided to the young
sons of Ruthenian Voivode by the influential courtier Alexandre de Bontemps,
who always warmly welcomed them, also to his own household.
A dozen or so years later, a relative of the Jabłonowski family son of Płock
Voivode, Stanisław Bonifacy Krasiński (ca. 1668-1717) visited Versailles while on
an educational journey through the countries of Western Europę. In the years 1699
and 1700, this traveller visited the court of Louis xiv many times, and his impres-
sions from his visits were included in an atypical diary, written in verse,45 and not
fully given justice by researchers to datę. When on 3 February 1699 the young man
visited the Pałace of Versailles, he admired the royal apartments above all, and
noted the exquisite interior furnishings and the richness of the materials used.46
Having seen the pałace interiors, Krasiński went on to the gardens, where he was
particularly struck by Pierre Pugefs Perseus and Andromeda sculpture, and he
44 BCzart., ms 1152 n, p. 185. Issues linked to Berninis work are discussed, among others, in:
R.W. Berger, Berninis Louis xiv Equestrian. A Closer Examination oflts Fortunes at Versail-
les, “The Art Bulletin”, 63,1981, no. 2, pp. 232-248; R. Wittkower, Berninis bust of Louis xiv,
London 1951; S. Hoog, Le Bernin. Louis xiv, une statuę “deplacee”, Paris 1989. On 27 vni 1687,
the tutor of the young nobleman noted also another sculpture, a statuę of Louis xiv by Martin
Desjardins: “Z południa byliśmy w gabinecie Delfina Jmci, gdzie znamienite widzieliśmy rari-
tates od różnych drogich kamieni, od wyśmienitych dowcipnego rzemieśnika sztuk różnych
specjałach. Stąd szliśmy na dół do ogroda i do pomarańczarniej, do której wchodząc przeciw
samych wrót stoi króla Jmci statua z białego marmuru, nad nią ten wiersz: Pace beat bello
totum qui terruit orbem.” [Since noon we were in the cabinet of His Majesty the Dauphin,
where we saw exquisite raritates of various precious Stones and skilful craftsmanship of many
kinds of art. Thence we proceeded down to the garden and to the orangery, in the vicinity
of which, opposite the entrance, stands a statuę of His Majesty the King of white marble,
with the maxim above it: Pace beat bello totum qui terruit orbem.], J.M. Kossowicz, Diariusz
podróży, p. 658.
45 [S.B. Krasiński], Compendium dyariuszu niemieckiey, francuskiey, angielskiey, olenderskiey
peregrynacyi krótkim opisaniem na kartę wylane i wydane: Jaśnie Wielmożnemu Oycu y Do-
brodzieiowi, [Warszawa 1705]. The most extensive discussions of Krasińskis journey are found
in: A. Sajkowski, Opowieści misjonarzy, konkwistadorów, pielgrzymów i innych świata ciekawych,
Poznań 1991, pp. 273-278; M. Kamecka, “Do cudzych krajów.”Edukacyjne podróże szlachty pol-
skiej do Francji w epoce saskiej, Białystok 2012, pp. 18-19; J. Ruszczycówna, Portrety Krasińskich
w Muzeum Narodowym w Warszawie, “Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 10,1966,
pp. 242-250; I. Zatorska, Aux confins de la litterature. Journal de voyage, en prose ou en vers, a
lafin du xviiF siecle en Pologne, “Acta Philologica”, 25,1998, pp. 47-60; eadem, M. Kamecka,
Les Polonais en France 1696-1795. Bio-bibliographie provisoire, Warszawa 2010, p. 73.
46 [S.B. Krasiński], Compendium dyariuszu, p. E:
“Gdzie naybarziey na weyściu trzy pokoje chwalą,
które przed wielką widzieć (w tey różności) salą;
ieden do audyencyi, w drugim pełno sprzętów
do grania, a trzeci jest do apartamentów:
te przy królu się (jako widziałem, powiadam)
odziennie przy muzyce odprawują dla dam.
Te zaś wszystkie (którem już namienił) pokoje
Mają (iak każdy zgadnie) ornamenta swoie.
W pokoju, gdzie królewski syn gra (nie uwierzy
anikt) iak tam piękny obraz jest Pańskiej wieczerzy;
Ten, iakom tu od kilku słyszał kawalerów,
Kilkadziesiąt tysięcy kosztuje talerów.
Pięknych obrazów, sztuk gwałt, od złota, od stali,
Od srebra, y kryształu, widziałem na sali.”
[Three rooms at the entrance, the most dazzling of all,
Lead to the abundant splendour of great hall;
First room for Kings audiences; musical instruments
Of various kinds furnish the second; third, the apartments
Resounding (I have witnessed this) with pleasant musie daily
Where the King graciously entertains noble ladies.
Each of these rooms (which I already mentioned)
Displays its own (you guessed it) distinctive decorations
The room where the Kings Dauphin plays (good sir,behold)
Has a superb canvas of Last Supper on the wali
As I was often told by several cavaliers,
That paintings worth counts in tens of thousands thalers
Abundant precious paintings, various arts in the great hall
Of gold, Steel, silver, crystal, I have seen them all.]
“Various water arts” and Bernini...
125