DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.47029#0028
WIZERUNKI KONNE W ŚREDNIOWIECZU
Treści ideowe oficjalnych wizerunków konnych w czasach średniowiecza, przed-
stawiających królów, a w pierwszym rzędzie cesarzy, były podobnie jak w dobie
antyku, przede wszystkim treściami politycznymi, odzwierciedlającymi strukturę wła-
dzy oraz zależność zachodzącą między państwem, prawem i królem. Zasygnalizowane
pokrótce ideologiczne założenia antycznej doktryny monarchicznej, wypracowane
w państwach hellenistycznych, a przyjęte następnie przez cesarstwo rzymskie, zostały
zmodyfikowane w ramach rozwijającej się nauki kościoła katolickiego1 Miało to
miejsce głównie w IV wieku, po edykcie mediołańskiem, który nadał chrześcijanom nie
tylko prawa religijne, lecz i wszystkie prawa obywatelskie. Kościół musiał podówczas
ustalić swój stosunek do problemu państwa i władzy zarówno w praktyce jak na
gruncie opracowań teoretycznych. Punktem wyjścia dla pisarzy chrześcijańskich były
zarówno stwierdzenia zawarte w Piśmie Świętym2, jak dorobek filozofii starożytnej.
W pierwszym rzędzie stoików greckich i rzymskich, szczególnie Cycerona3. Wynikiem
tego było przyjęcie założenia, iż państwo jest zjawiskiem naturalnym i zostało ukształ-
towane przez normy prawa natury, rozumianego jako najwyższa wartość i siła, której
ludzie podlegali ze swej natury4. Istnienie władzy odpowiada więc naturalnemu po-
rządkowi rzeczy. Według wywodów św. Augustyna, którego myśl polityczna zaważyła
najbardziej na chrześcijańskich koncepcjach państwa, jeżeli władza opiera się na
zasadach natury, a natura wiąże się z planem świata wypływającym z woli Bożej, to
tym samym władza pochodzi od Boga, który jednak nie ustanawia jej bezpośrednio
lecz właśnie poprzez prawo natury5 i ludzkie prawo pozytywne (Jus Comune Gentium),
przez które rozumiano przepisy prawne ustanowione i realizowane w praktyce życia
społecznego i państwowego. Od tej chwili prawo natury (Jus Naturale) najczęściej
utożsamiane z prawem boskim (Ius Divinum) stało się podstawą teoretycznych założeń
ideologii monarchicznej aż do XVIII wieku. Prawu natury jako najwyższej sile istnieją-
cej przed i niezależnie od państwa, podlegali wszyscy bez wyjątku ludzie, a więc papież,
cesarz i inni panujący.
Chrześcijaństwo rozwijało się jednakże w ramach określonej, zastanej struktury
1 Gaudemet (1958); Paschoud (1979), s. 31—72.
2 Podstawowymi dla chrześcijańskiej doktryny monarchicznej aż do Rewolucji Francuskiej były słowa
św. Pawła z Listu do Rzymian (XIII, 1) „non est potestas nisi a Deo" (Nie ma bowiem władzy, która by nie
pochodziła od Boga); Paschoud (1979) s. 32—37.
3 Zawartych głównie w De republica (Cicero 1961, s. 9—189).
4 Kornatowski (1965), s. 169.
5 Jw., s. 177.; Strauss (1969). Podsumowaniem dotychczasowych badań jest zbiór studiów: Le droit
naturel (1959).
Treści ideowe oficjalnych wizerunków konnych w czasach średniowiecza, przed-
stawiających królów, a w pierwszym rzędzie cesarzy, były podobnie jak w dobie
antyku, przede wszystkim treściami politycznymi, odzwierciedlającymi strukturę wła-
dzy oraz zależność zachodzącą między państwem, prawem i królem. Zasygnalizowane
pokrótce ideologiczne założenia antycznej doktryny monarchicznej, wypracowane
w państwach hellenistycznych, a przyjęte następnie przez cesarstwo rzymskie, zostały
zmodyfikowane w ramach rozwijającej się nauki kościoła katolickiego1 Miało to
miejsce głównie w IV wieku, po edykcie mediołańskiem, który nadał chrześcijanom nie
tylko prawa religijne, lecz i wszystkie prawa obywatelskie. Kościół musiał podówczas
ustalić swój stosunek do problemu państwa i władzy zarówno w praktyce jak na
gruncie opracowań teoretycznych. Punktem wyjścia dla pisarzy chrześcijańskich były
zarówno stwierdzenia zawarte w Piśmie Świętym2, jak dorobek filozofii starożytnej.
W pierwszym rzędzie stoików greckich i rzymskich, szczególnie Cycerona3. Wynikiem
tego było przyjęcie założenia, iż państwo jest zjawiskiem naturalnym i zostało ukształ-
towane przez normy prawa natury, rozumianego jako najwyższa wartość i siła, której
ludzie podlegali ze swej natury4. Istnienie władzy odpowiada więc naturalnemu po-
rządkowi rzeczy. Według wywodów św. Augustyna, którego myśl polityczna zaważyła
najbardziej na chrześcijańskich koncepcjach państwa, jeżeli władza opiera się na
zasadach natury, a natura wiąże się z planem świata wypływającym z woli Bożej, to
tym samym władza pochodzi od Boga, który jednak nie ustanawia jej bezpośrednio
lecz właśnie poprzez prawo natury5 i ludzkie prawo pozytywne (Jus Comune Gentium),
przez które rozumiano przepisy prawne ustanowione i realizowane w praktyce życia
społecznego i państwowego. Od tej chwili prawo natury (Jus Naturale) najczęściej
utożsamiane z prawem boskim (Ius Divinum) stało się podstawą teoretycznych założeń
ideologii monarchicznej aż do XVIII wieku. Prawu natury jako najwyższej sile istnieją-
cej przed i niezależnie od państwa, podlegali wszyscy bez wyjątku ludzie, a więc papież,
cesarz i inni panujący.
Chrześcijaństwo rozwijało się jednakże w ramach określonej, zastanej struktury
1 Gaudemet (1958); Paschoud (1979), s. 31—72.
2 Podstawowymi dla chrześcijańskiej doktryny monarchicznej aż do Rewolucji Francuskiej były słowa
św. Pawła z Listu do Rzymian (XIII, 1) „non est potestas nisi a Deo" (Nie ma bowiem władzy, która by nie
pochodziła od Boga); Paschoud (1979) s. 32—37.
3 Zawartych głównie w De republica (Cicero 1961, s. 9—189).
4 Kornatowski (1965), s. 169.
5 Jw., s. 177.; Strauss (1969). Podsumowaniem dotychczasowych badań jest zbiór studiów: Le droit
naturel (1959).