Novensia: Studia i Materiały (7.1995)

98

prosta. Duża liczba znalezionych, w mniej lub bardziej zwartych zespołach, płyt i
płytek reliefowych, z których część ma inskrypcje wotywne, oraz jednocześnie od-
krycie pozostałości zabudowy świątynnej przesądzają w sumie o ich charakterze wo-
tywnym i eksponowaniu w sanktuarium8. W Odessos i okolicach sytuacja jest zupeł-
nie inna, mimo iż ok. 100 płyt i płytek z przedstawieniami Jeźdźca Trackiego przez
swoją liczbę sugeruje porównanie z wnętrzem kraju. Nie zostały one jednak znalezio-
ne w zwartych zespołach i ich funkcje były różnorodne.
Charakter części płyt i płytek można określić dzięki widniejącym na nich inskry-
pcjom wotywnym ku czci Herosa Trackiego. Stanowiąc ex-vota, wystawiane przez
pojedyncze osoby lub grupy ludzi, były ustawiane albo zawieszane w świątyni, ale
świątyni jakiego bóstwa? Dedykacje ku czci Herosa Manimadzosa lub Karabasmosa
na płytach i płytkach znajdowanych w Odessos9 bez imion innych bóstw sugerują sa-
modzielne miejsce kultu Herosa, ale nie mogą tego rozstrzygać. Kult kilku bóstw w
jednym miejscu nie musiał pociągać za sobą wspólnych dedykacji, a te z kolei nie
musiały oznaczać wspólnego miejsca kultu10.
Na płytach i płytkach z przedstawieniami Jeźdźca Trackiego znanych z Odessos
sporadycznie pojawiają się dedykacje ku czci innych bóstw11. Ich mała liczba wska-
zuje na jednoznaczne treści, jakie niósł dla mieszkańców Odessos kult Herosa Trac-
kiego. Dedykacje "Hpou [Obuj ’AójtA.]^ovi [Kap]a(3a[ap.tn] sugeru-
ją pewne przemiany, ale nie dają podstaw do rozważań o synkretyzmie religijnym.
S.tosunkowo często występujące w sanktuariach Herosa Trackiego wewnątrz kraju
zjawisko dedykowania płytek z przedstawieniami Jeźdźca Trackiego ku czci innych
bóstw w Odessos uznać trzeba za marginesowe. Było ono wynikiem nie tylko zbyt
często podkreślanego przez badaczy synkretyzmu religijnego ", ale także działania
czynników pozareligijnych, związanych - ogólnie rzecz biorąc - z możliwościami
warsztatów rzeźbiarskich i dostępnością ich produkcji13.
Wśród płyt wotywnych ku czci Herosa Trackiego w Odessos - wystawianych
przez grupy ludzi, czasami bliskich krewnych - szczególne zainteresowanie badaczy
wzbudzały ex-vota kolegiów religijnych, grupujących po kilka i więcej osób, prze-
ważnie z kapłanem na czele (iepevę)14. Bardzo lakoniczne formuły tych stowarzy-
szeń spowodowały wiele dyskusji na temat ich charakteru i przeznaczenia15 (ryc. 3,
8). Niewątpliwie “lapidarność” stylu tych inskrypcji nie mogła stanowić trudności
dla mieszkańców Odessos. Powszechnym zwyczajem musiało być określanie kapła-
na jakiegoś bóstwa samym terminem iBpe^ę albo miejsce eksponowania tych ex-
votów ułatwiało zrozumienie dedykacji. Możliwe, iż wystawienie płyt w miejscu kul-
tu Herosa Trackiego dawało dedykacjom kontekst pozwalający na prawidłowe ich
odczytanie.
Niewątpliwie ex-vota wskazują na powszechny charakter i publiczne miejsce kul-
tu Herosa Trackiego w Odessos. W tym sanktuarium znajdowały się zapewne także
ex-vota bez dedykacji, zawieszane na ścianach lub eksponowane w inny sposób, tak
jak w znanych miejscach kultu Herosa Trackiego. Brak jednak kontekstu archeologi-
cznego oraz - co za tym idzie - religijnego znajdowanych w Odessos i okolicach płyt