Novensia: Studia i Materiały (20.2009)

155

poprzez 7,5YR 7/4, 7,5YR 6/3, 7,5YR 6/4, do 10YR 7/3. Domieszki, głównie
piasek, powodują, że obie powierzchnie naczyń są chropowate. Dodanie do masy
ceramicznej dużej ilości piasku zapewne wynikało z dwóch powodów. Po
pierwsze, tłusta glina kaolinowa wymagała dodatkowego wzbogacenia w krze-
mionkę, w przeciwnym przypadku wypalenie trwałego naczynia byłoby nie-
możliwe. Po drugie, piasek pozwalał na szybkie nagrzanie naczynia i utrzymanie
wysokiej temperatury przez dłuższy czas. Pozostałe domieszki pełniły funkcję
topników oraz umożliwiały dobrą impregnację powierzchni naczyń. Ponieważ, ze
względu na właściwości gliny, musiały być one wypalane w wysokich tempe-
raturach, to niewielkie tylko zeszkliwienie dowodzi małej zawartości alkaliów
w masie ceramicznej. Jednak obecny wygląd naczyń niekoniecznie wiąże się tylko
z wypałem. Przebarwienia mogły powstać w czasie ich użytkowania. Powierzchnia
zewnętrzna większości naczyń jest mocno opalana, czasem wręcz przepieczona.
Szczególnie dotyczy to garnków i tzw. rondli.
Wszystkie naczynia mają kanelowaną powierzchnię zewnętrzną. Profil kaneli
jest różny. Na niektórych dzbankach kanele przypominają zacieśnioną sinusoidę
lub zachodzą na siebie łuskowo, w większości są jednak ostro profilowane
[Dyczek 1991, tab. VIII]. Drugą charakterystyczną cechą tektoniki naczyń jest
profilowany brzeg wylewu. Profilowania, chociaż wykonane według jednej zasady
- ostre krawędzie i głęboki, ale łagodny rowek między nimi - różnią się między
sobą detalami, w tym kątami nachylenia krawędzi i rowka, niezależnie od średnicy
i typu naczynia. Sugeruje to, że wszystkie naczynia produkowano jako komplety
z pokrywkami, które musiały być dostosowane do profilu brzegu i średnicy
danego naczynia.
Jakkolwiek kształty naczyń w dużej mierze - jak się wydaje - były zunifiko-
wane, to jednak występują niewielkie różnice w proporcjach domieszek do masy
ceramicznej, a czasem także w jakości wypału. Różnice te pozwalają sądzić, że
naczynia wytwarzano w więcej niż jednym ośrodku produkcyjnym, a wraz z upły-
wem czasu różnice te się pogłębiały.
Omawiane naczynia przeważnie są zaliczane do kategorii ceramiki kuchennej.
Jednak nie jest to tak oczywiste. Rzeczywiście większość naczyń stanowią garnki
i rondle, jednak mamy także misy i dzbanki, w tym oinochoe. Naczynia mogły
więc łączyć funkcje czysto kuchenne i skromnej zastawy stołowej. W każdym razie
mogły być używane zamiennie: zarówno do przygotowywania, jak i spożywania
potraw.
Naczynia te znajdowano na wszystkich stanowiskach dolnodunajskich (fig. 2),
począwszy od delty, a skończywszy na Singidunum [Bruckner 1981, 100; Nikoiić-
Dordević 2000,46-47,114-115,155-156], a nawet-jak się wydaje -na Aąuincum
[Poczy 1956, pl. VIII, 11], Występowały zatem w południowej Pannonii Dolnej,
północnej Mezji Dolnej i Górnej oraz południowej Dacji [Paraschiv 1997, 322;
Macrea, Protase 1959, 441, fig. 7/2], Uwzględniając obecny stan badań, możemy
stwierdzić, że największe zgrupowania analizowanych naczyń występują w Do-
brudży, w: Callatis, Sacidava, Troesmis, Durostorum, Dinogetia [Radulescu 1971,