Uniwersytet Jagielloński w Krakowie [Hrsg.]: Prace z Historii Sztuki (14.1977)

szemrania, gwizdania i sykania wysłuchała odczytu Przybyszewskiego i spo-
kojnie pozwoliła spłynąć po sobie fali posępnego nastroju, przełewającego się
z niesłychaną siłą z poematu Maeterlincka. [...] P. Zapolska wytrwała do
końca przedstawienia w wymuszonej, męczącej pozie. [...] Przedstawienie
wypadło dobrze [...]. Znakomicie obmyślana «mise en scene» przyczyniła
niemało do wywołania i podtrzymania nastroju. [...] Bo «Interieur» to nie-
powstrzymany pochód bezlitosnego nieszczęścia, to szum skrzydeł niepojętej
potęgi, uderzającej z góry na istotę ludzką, jak jastrząb na gołębia uderza. [...]
Nie ma w nim mozolnie obmyślanych problematów i sztucznie tworzonych
konfłiktów. Wszystko proste i jasne: zwykły przypadek, prości ludzie chylący
się ku ziemi, jak kłosypod wiewem burzy, idącej z głębokiego nieba,
zakrytego chmurą tajemnicy” 3. Ale gdy nasz recenzent nie wychodzi poza
wyliczenie paru „młodopolskich” stereotypów, to dramat Maeterlincka zdumie-
wa swoją niestereotypową i awangardową formą.

Pierwszą cechą Wnętrza jest charakterystyczny podział przestrzeni na dwa
symetryczne miejsca akcji: 1. plan zewnętrzny — widoczny dla widowni —
stary ogród za domem, aktorzy: starzec, obcy, dziewczęta: Maria i Marta,
chłop i tłum, 2. plan wewnętrzny — niewidoczny dla widowni — wnętrze
domu, aktorami są jego mieszkańcy — rodzina: ojciec, matka, dwie dziewczyn-
ki i dziecko, „które nie przebudziło się” 4. O akcji we wnętrzu domu dowiadu-
jemy się za pośrednictwem postaci znajdujących się w ogrodzie, które obserwują
i komentują ruchy domowników. Z ciemnym ogrodem, gdyż akcja rozgrywa się
w nocy, kontrastuje widoczny przez okna cichy, jasny pokój, w którym miesz-
kańcy „siedzą [...] zasłonięci od wroga tylko tymi marnymi oknami [...];
zamknęli drzwi, więc myślą, że nic złego stać się im nie może, a nie wiedzą,
że coś zawsze się duszom przytrafia, bo świat nie kończy się na progu domu. [... ]
Gdy jedna z osób tu znajdujących się powstanie, chodzi, lub gestykuluje,
ruchy wydają się poważne, powolne, nie powtarzają się często, jakby były
uduchowione odległością, światłem i mieniącą się zasłoną okna” 5.

Podstawowym elementem kompozycji utworu jest zatem kontrast zam-
kniętego, wyizolowanego, jasnego wnętrza, w którym nieświadomi swojego
losu mieszkańcy grają niemą pantomimę, i mrocznej zewnętrzności, z której
przychodzi nieszczęście (śmierć), które puka do drzwi 6. Maeterlinck wykorzy-
stuje dwa tematy: a) ciekawości — ludzie zaglądający do wnętrza — i b) nie-
świadomości domowników. Jest to, stosując kryterium psychoanalityczne.

3 Życie, Kraków, marzec 1899, nr 5, s. 98.

4 M. Maeterlinck, Wnętrze, tłum. Zygmunt Sarnecki, Lwów 1901, s. 37.

5 Tamże, s. 9.

6 Jest nim śmierć trzeciej, obłąkanej siostry, która utopiła się, podobnie jak Ofelia z Hamleta,
pierwowzór tej postaci. „Takie jak ona wspominają z uśmiechem o opadających kwiatach, a płaczą
w ciemności” (Maeterlinck, o. c., s. 16). „Szczegóiny zaś kłopot był z jej włosami, które ułożyć
się nie chciały” (tamże, s. 28). Tworzy się, charakterystyczny dla modernizmu, obraz topielicy z roz-
puszczonymi włosami, leżącej w wodzie pośród kwiatów wodnych, np.: Ofelia namalowana przez
sir Johna Everett Millais (Londyn, Tate Gallery), albo Wanda z Legendy Wyspiańskiego.

90