DOI Artikel:
Gryglewicz, Tomasz: Wnętrze: interpretacja plakatu Stanisława Wyspiańskiego do dramatu Maurycego Maeterlincka
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26678#0117
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU J AGIELL OŃS KIEGO
CCCCLXXIX
PRACE Z HISTORII SZTUKI Z. 14
1977
Tomasz Gryglewicz
WNĘTRZE
INTERPRETACJA PLAKATU STANISŁAWA WYSPIAŃSKIEGO
DO DRAMATU MAURYCEGO MAETERLINCKA
Ale działo się to za szybą, tą która
zawsze oddzielała go od świata.
(St. I. Witkiewicz, Nienasycenie)
Wizcrunek dziewczynki opartej dłońmi o szybę (il. 2), pochodzący z pre-
mierowego plakatu wykonanego przez S. Wyspiańskiego do sztuki M. Maeter-
hncka Wnętrze, jest motywem znanym, popularnym i często reprodukowa-
nym h Uderza trafne oddanie przez Wyspiańskiego tytułu dramatu poprzez
symbol graficzny. Element znaczący ściśle przylega do elementu znaczonego.
Ponieważ wnętrze jest podstawowym pojęciem, którym człowiek operuje
w konfrontacji z otaczającą go przestrzenią, obraz jest bogaty treściowo,
a jego ekspresja apeluje do najpierwotniejszych, archetypicznych skojarzeń.
W symbolizmie, którego wybitnymi przedstawicielami byli Maeterlinck
i Wyspiański, posługiwano się przede wszystkim takim słownikiem znaków,
których elementami znaczonymi były podstawowe abstrakcyjne pojęcia,
desygnujące uniwersalne i archetypiczne skojarzenia i emocje głęboko zako-
rzenione w podświadomości indywidualnej lub kolektywnej 1 2.
Piąty numer Życia z r. 1899 przynosi w działe recenzji teatralnych informację:
„20 lutego — «Mistyka i Maeterlinck» odczyt S. Przybyszewskiego; «Wnętrze»
(Interieur) M. Maeterlincka”. Dalej recenzent donosi, że publiczność „bez
1 Plakat znajduje się w zbiorach krakowskiej ASP oraz krakowskiego Muzeum Narodowego
(nr inw.: III ryc. 2101); pozycja 536 katalogu w: Stanislaw Wyspiański. Dziela malarskie. Tekst:
S. Przybyszewski i T. Żuk-Skarszewski, indeks: S. Świerz, Warszawa—Bydgoszcz 1925.
2 Obok pojęć o charakterze abstrakcyjnym, takich jak: dobro, zło, prawda, lub emotywnym:
miłość, tęsknota, smutek etc., występują pojęcia określające właściwości przestrzenne rzeczywistości:
wnętrze i strona zewnętrzna, strona lewa i prawa, góra i dół, którym odpowiadają stale wyobrażenia
i wartości niezależnie od kręgu kulturowego lub cywilizacji, np. w większości religii bóg zamieszkuje
u góry, a piekło jest na dole, a zatem góra jest wartościowsza od dołu, zob.: S. Czarnowski,
Góra i dól w systemie kierunków sakralnych, w: Czarnowski, Dzieła, III, Warszawa 1956, s. 237—
241.
89
CCCCLXXIX
PRACE Z HISTORII SZTUKI Z. 14
1977
Tomasz Gryglewicz
WNĘTRZE
INTERPRETACJA PLAKATU STANISŁAWA WYSPIAŃSKIEGO
DO DRAMATU MAURYCEGO MAETERLINCKA
Ale działo się to za szybą, tą która
zawsze oddzielała go od świata.
(St. I. Witkiewicz, Nienasycenie)
Wizcrunek dziewczynki opartej dłońmi o szybę (il. 2), pochodzący z pre-
mierowego plakatu wykonanego przez S. Wyspiańskiego do sztuki M. Maeter-
hncka Wnętrze, jest motywem znanym, popularnym i często reprodukowa-
nym h Uderza trafne oddanie przez Wyspiańskiego tytułu dramatu poprzez
symbol graficzny. Element znaczący ściśle przylega do elementu znaczonego.
Ponieważ wnętrze jest podstawowym pojęciem, którym człowiek operuje
w konfrontacji z otaczającą go przestrzenią, obraz jest bogaty treściowo,
a jego ekspresja apeluje do najpierwotniejszych, archetypicznych skojarzeń.
W symbolizmie, którego wybitnymi przedstawicielami byli Maeterlinck
i Wyspiański, posługiwano się przede wszystkim takim słownikiem znaków,
których elementami znaczonymi były podstawowe abstrakcyjne pojęcia,
desygnujące uniwersalne i archetypiczne skojarzenia i emocje głęboko zako-
rzenione w podświadomości indywidualnej lub kolektywnej 1 2.
Piąty numer Życia z r. 1899 przynosi w działe recenzji teatralnych informację:
„20 lutego — «Mistyka i Maeterlinck» odczyt S. Przybyszewskiego; «Wnętrze»
(Interieur) M. Maeterlincka”. Dalej recenzent donosi, że publiczność „bez
1 Plakat znajduje się w zbiorach krakowskiej ASP oraz krakowskiego Muzeum Narodowego
(nr inw.: III ryc. 2101); pozycja 536 katalogu w: Stanislaw Wyspiański. Dziela malarskie. Tekst:
S. Przybyszewski i T. Żuk-Skarszewski, indeks: S. Świerz, Warszawa—Bydgoszcz 1925.
2 Obok pojęć o charakterze abstrakcyjnym, takich jak: dobro, zło, prawda, lub emotywnym:
miłość, tęsknota, smutek etc., występują pojęcia określające właściwości przestrzenne rzeczywistości:
wnętrze i strona zewnętrzna, strona lewa i prawa, góra i dół, którym odpowiadają stale wyobrażenia
i wartości niezależnie od kręgu kulturowego lub cywilizacji, np. w większości religii bóg zamieszkuje
u góry, a piekło jest na dole, a zatem góra jest wartościowsza od dołu, zob.: S. Czarnowski,
Góra i dól w systemie kierunków sakralnych, w: Czarnowski, Dzieła, III, Warszawa 1956, s. 237—
241.
89