DOI Artikel:
Bochnak, Adam: Julian Pagaczewski
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26759#0060
52
1900), profesor Wydziału Lekarskiego UJ, znany w swoim czasie zbieracz
dywanów i nowoczesnego malarstwa polskiego. W domu wuja zetknął się
Pagaczewski już jako chłopiec z Jackiem Malczewskim i Kazimierzem Pochwal-
skim, a bliskie te znajomości utrzymały się i w latach późniejszych. Po ukoń-
czeniu szkoły powszechnej i w łatach 1885—1891 sześciu klas Gimnazjum
im. Sobieskiego w Krakowie (z roczną przerwą po kłasie III z powodu cho-
roby oczu) przez następne dwa łata nie chodził do szkoły z powodu wątłego
stanu zdrowia, lecz uczył się w domu. Dnia 28 września 1893 zdał z odzna-
czeniem maturę jako eksternista w Gimnazjum im. Sobieskiego. Dnia 5 paź-
dziernika 1893 zapisał się na Wydział Filozoficzny UJ, obierając zrazu historię
jako przedmiot studiów. W seminariach Wincentego Zakrzewskiego i Sta-
nisława Smołki kolegował m. in. z Wacławem Sobieskim i Franciszkiem
Bujakiem. Wnet jednak, w czasie drugiego roku studiów, zaszedłszy przy-
padkowo na wykład Mariana Sokołowskiego zmienił kierunek specjalizacji
i został historykiem sztuki. Sokołowski od razu poznał się na wartości Pa-
gaczewskiego i postanowił wykształcić go na swego następcę na katedrze
uniwersyteckiej. Jeszcze w czasie studiów powołał go na swego asystenta —
był nim od 25 października 1896 do 1 sierpnia 1901 — a w r. 1902 wciągnął
go formałnie do współpracy w Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejętnoś-
ci, w której „Sprawozdaniach” już od r. 1896 Pagaczewski ogłaszał liczne
komunikaty. W latach 1904—1909 Pagaczewski pełnił obowiązki sekretarza
wspomnianej Komisji. Sokołowskiemu zawdzięczał szerokość zainteresowań
naukowych i szczególne umiłowanie połskiej przeszłości artystycznej. Dru-
gim historykiem sztuki, który niewątpliwy wpływ wywarł na Pagaczewskiego
w czasie jego studiów uniwersyteckich, był Władysław Łuszczkiewicz, naj-
bardziej obok Sokołowskiego zasłużony z tej generacji. Pagaczewski nieraz
zachodził do starego Łuszczkiewicza do Muzeum Narodowego i wnet nawią-
zała się między nimi zażyłość, można powiedzieć przyjaźń, mimo wynoszącej
46 lat różnicy wieku. Pagaczewski współdziałał z Łuszczkiewiczem przy
opracowaniu przezeń monografii kościoła Św. Andrzeja w Krakowie, a wkrót-
ce potem uzupełnił ją własnymi, zupełnie samodzielnymi badaniami nad
zabytkami w przyłegłym klasztorze klarysek, gdzie odkrył bizantyjską mo-
zaikę, całą serię figurek jasełkowych od XIV do początku XIX wieku, mnóstwo
cennych dzieł złotnictwa od epoki wczesnego gotyku po barok i rokoko
oraz wspaniały zbiór haftów polskich z w. XVII i XVIII. Już więc we wczes-
nych swoich badaniach Pagaczewski zainteresował się tak później silnie przez
siebie uwzględnianą dziedziną rzemiosła artystycznego.
Łuszczkiewicz zmarł w r. 1900, na dwa tygodnie przed pamiętnym obcho-
dem pięćsetlecia UJ, nie doczekawszy wręczenia dyplomu doktora honoris
causa, nadanego mu przy sposobności tego jubileuszu. Krakowskie Muzeum
Narodowe objęli po nim w r. 1901 dwaj uczniowie Sokołowskiego, 30-letni
Feliks Kopera, od niedawna docent UJ, w charakterze dyrektora i 27-letni
Pagaczewski, będący w trakcie przygotowywania się do doktoratu (absolu-
torium otrzymał 21 lutego 1900), w charakterze od 1 sierpnia 1901 zastępcy
1900), profesor Wydziału Lekarskiego UJ, znany w swoim czasie zbieracz
dywanów i nowoczesnego malarstwa polskiego. W domu wuja zetknął się
Pagaczewski już jako chłopiec z Jackiem Malczewskim i Kazimierzem Pochwal-
skim, a bliskie te znajomości utrzymały się i w latach późniejszych. Po ukoń-
czeniu szkoły powszechnej i w łatach 1885—1891 sześciu klas Gimnazjum
im. Sobieskiego w Krakowie (z roczną przerwą po kłasie III z powodu cho-
roby oczu) przez następne dwa łata nie chodził do szkoły z powodu wątłego
stanu zdrowia, lecz uczył się w domu. Dnia 28 września 1893 zdał z odzna-
czeniem maturę jako eksternista w Gimnazjum im. Sobieskiego. Dnia 5 paź-
dziernika 1893 zapisał się na Wydział Filozoficzny UJ, obierając zrazu historię
jako przedmiot studiów. W seminariach Wincentego Zakrzewskiego i Sta-
nisława Smołki kolegował m. in. z Wacławem Sobieskim i Franciszkiem
Bujakiem. Wnet jednak, w czasie drugiego roku studiów, zaszedłszy przy-
padkowo na wykład Mariana Sokołowskiego zmienił kierunek specjalizacji
i został historykiem sztuki. Sokołowski od razu poznał się na wartości Pa-
gaczewskiego i postanowił wykształcić go na swego następcę na katedrze
uniwersyteckiej. Jeszcze w czasie studiów powołał go na swego asystenta —
był nim od 25 października 1896 do 1 sierpnia 1901 — a w r. 1902 wciągnął
go formałnie do współpracy w Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejętnoś-
ci, w której „Sprawozdaniach” już od r. 1896 Pagaczewski ogłaszał liczne
komunikaty. W latach 1904—1909 Pagaczewski pełnił obowiązki sekretarza
wspomnianej Komisji. Sokołowskiemu zawdzięczał szerokość zainteresowań
naukowych i szczególne umiłowanie połskiej przeszłości artystycznej. Dru-
gim historykiem sztuki, który niewątpliwy wpływ wywarł na Pagaczewskiego
w czasie jego studiów uniwersyteckich, był Władysław Łuszczkiewicz, naj-
bardziej obok Sokołowskiego zasłużony z tej generacji. Pagaczewski nieraz
zachodził do starego Łuszczkiewicza do Muzeum Narodowego i wnet nawią-
zała się między nimi zażyłość, można powiedzieć przyjaźń, mimo wynoszącej
46 lat różnicy wieku. Pagaczewski współdziałał z Łuszczkiewiczem przy
opracowaniu przezeń monografii kościoła Św. Andrzeja w Krakowie, a wkrót-
ce potem uzupełnił ją własnymi, zupełnie samodzielnymi badaniami nad
zabytkami w przyłegłym klasztorze klarysek, gdzie odkrył bizantyjską mo-
zaikę, całą serię figurek jasełkowych od XIV do początku XIX wieku, mnóstwo
cennych dzieł złotnictwa od epoki wczesnego gotyku po barok i rokoko
oraz wspaniały zbiór haftów polskich z w. XVII i XVIII. Już więc we wczes-
nych swoich badaniach Pagaczewski zainteresował się tak później silnie przez
siebie uwzględnianą dziedziną rzemiosła artystycznego.
Łuszczkiewicz zmarł w r. 1900, na dwa tygodnie przed pamiętnym obcho-
dem pięćsetlecia UJ, nie doczekawszy wręczenia dyplomu doktora honoris
causa, nadanego mu przy sposobności tego jubileuszu. Krakowskie Muzeum
Narodowe objęli po nim w r. 1901 dwaj uczniowie Sokołowskiego, 30-letni
Feliks Kopera, od niedawna docent UJ, w charakterze dyrektora i 27-letni
Pagaczewski, będący w trakcie przygotowywania się do doktoratu (absolu-
torium otrzymał 21 lutego 1900), w charakterze od 1 sierpnia 1901 zastępcy