DOI Artikel:
Krakowski, Piotr: Historia sztuki nowoczesnej na Uniwersytecie Jagiellońskim po drugiej wojnie, Światowej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26759#0167
149
książkę, której sam już tytuł, Ikonosfera, stał się odkrywczym pojęciem, od
razu przyswojonym przez badaczy sztuki” 53.
Nie ulega wątpłiwości, że ukoronowaniem i ostatecznym podsumowaniem
badań traktujących o informacyjnej funkcji sztuki stała się książka Ikonosfera,
choć i w innych publikacjach autor stale do nich wraca. Znajdujemy w niej
ostateczną konkluzję poglądów Porębskiego, odnoszących się do przydatności
w badaniach nad sztuką pojęć i metod stosowanych w semiologii, teorii
informacji, strukturalizmie. Porębski, wykorzystując te metody, równocześnie
podchodzi do nich krytycznie, stojąc na stanowisku, „w którym wyraźnie
dochodzi do głosu przekonanie o odmienności semiologicznej obrazów w sto-
sunku do komunikatów językowych” 54. Jest przeciwny „zwykłemu przenie-
sieniu podejścia semiologicznego o genezie lingwistycznej na dzieła sztuk
wizualnych. Wprowadza zdecydowanie rozróżnienie pomiędzy studiami se-
miotycznymi i studiami, które określa jako ikoniczne, nad dziełami sztuki” 55.
Porębski akceptuje w pełni doświadczenia wynikające z semiotyki, równo-
cześnie dostrzega ich ograniczony zakres w badaniach nad sztuką i zbyt za-
wężoną możliwość analizy. Obok „tekstowej struktury obrazu”, która inte-
resuje semiołoga, zwraca uwagę na „strukturę malarską”, opierającą się na
„decyzjach technologicznych i morfologicznych, formacie, kolorycie, fakturze,
wyważeniu skali i kompozycji” 56.
Andrzej Jakimowicz, recenzując Ikonosferę, wyraził przekonanie, że
„w Ikonosferze i w związku z Ikonosferą Porębski doszedł do jakiegoś zna-
czącego, ważnego etapu swojej życiowej drogi naukowca. Pospinał rozproszone
wątki, zawęził to, co się mogło wydawać meandrami jego myśli badawczej.
Ogarnął przy tym horyzonty tak rozległe, że aż oszałamiające. Do tego za-
stosował — z nieostentacyjną przekorą — tryb wywodu radykalnie zwięzły,
nieozdobny, zdawałoby się beznamiętny” 57.
Jednakże pierwsze prace tego typu powstały znacznie wcześniej. Na wstę-
pie wymienić należy rozprawę pt. Sztuka a informacja ogłoszoną w trzecim
tomie „Rocznika Historii Sztuki” (Wrocław—Warszawa—Kraków 1962,
s. 44—111), w której Porębski podejmuje próby zastosowania do historii
sztuki cybernetyki. Jdentyczny tytuł nosi inne studium opublikowane w książ-
ce Pożegnanie z krytyką (Kraków 1966), stanowiące zmienioną wersję roz-
prawy z r. 1962.
Badaniom profesora Porębskiego nad sztuką nowoczesną towarzyszyły
od początku i nadal towarzyszą liczne wyjazdy zagraniczne, poczynając od
pierwszego stypendium paryskiego w r. 1949, a na udziale w różnych kon-
53 J. Białostocki, Opinia ..., s. 2.
64 Tenże, Historia sztuki wśród nauk humanistycznych, Wrocław—Warszawa—Kraków—
Gdańsk 1980, s. 101.
55 Tamże, s. 102.
56 M. Porębski, Sybirskie..., s. 13—31.
67 A. Jakimowicz, Struktura stawania się, Miesięcznik Literacki r. VIII, wrzesień 1973,
nr 9/85/, s. 137.
książkę, której sam już tytuł, Ikonosfera, stał się odkrywczym pojęciem, od
razu przyswojonym przez badaczy sztuki” 53.
Nie ulega wątpłiwości, że ukoronowaniem i ostatecznym podsumowaniem
badań traktujących o informacyjnej funkcji sztuki stała się książka Ikonosfera,
choć i w innych publikacjach autor stale do nich wraca. Znajdujemy w niej
ostateczną konkluzję poglądów Porębskiego, odnoszących się do przydatności
w badaniach nad sztuką pojęć i metod stosowanych w semiologii, teorii
informacji, strukturalizmie. Porębski, wykorzystując te metody, równocześnie
podchodzi do nich krytycznie, stojąc na stanowisku, „w którym wyraźnie
dochodzi do głosu przekonanie o odmienności semiologicznej obrazów w sto-
sunku do komunikatów językowych” 54. Jest przeciwny „zwykłemu przenie-
sieniu podejścia semiologicznego o genezie lingwistycznej na dzieła sztuk
wizualnych. Wprowadza zdecydowanie rozróżnienie pomiędzy studiami se-
miotycznymi i studiami, które określa jako ikoniczne, nad dziełami sztuki” 55.
Porębski akceptuje w pełni doświadczenia wynikające z semiotyki, równo-
cześnie dostrzega ich ograniczony zakres w badaniach nad sztuką i zbyt za-
wężoną możliwość analizy. Obok „tekstowej struktury obrazu”, która inte-
resuje semiołoga, zwraca uwagę na „strukturę malarską”, opierającą się na
„decyzjach technologicznych i morfologicznych, formacie, kolorycie, fakturze,
wyważeniu skali i kompozycji” 56.
Andrzej Jakimowicz, recenzując Ikonosferę, wyraził przekonanie, że
„w Ikonosferze i w związku z Ikonosferą Porębski doszedł do jakiegoś zna-
czącego, ważnego etapu swojej życiowej drogi naukowca. Pospinał rozproszone
wątki, zawęził to, co się mogło wydawać meandrami jego myśli badawczej.
Ogarnął przy tym horyzonty tak rozległe, że aż oszałamiające. Do tego za-
stosował — z nieostentacyjną przekorą — tryb wywodu radykalnie zwięzły,
nieozdobny, zdawałoby się beznamiętny” 57.
Jednakże pierwsze prace tego typu powstały znacznie wcześniej. Na wstę-
pie wymienić należy rozprawę pt. Sztuka a informacja ogłoszoną w trzecim
tomie „Rocznika Historii Sztuki” (Wrocław—Warszawa—Kraków 1962,
s. 44—111), w której Porębski podejmuje próby zastosowania do historii
sztuki cybernetyki. Jdentyczny tytuł nosi inne studium opublikowane w książ-
ce Pożegnanie z krytyką (Kraków 1966), stanowiące zmienioną wersję roz-
prawy z r. 1962.
Badaniom profesora Porębskiego nad sztuką nowoczesną towarzyszyły
od początku i nadal towarzyszą liczne wyjazdy zagraniczne, poczynając od
pierwszego stypendium paryskiego w r. 1949, a na udziale w różnych kon-
53 J. Białostocki, Opinia ..., s. 2.
64 Tenże, Historia sztuki wśród nauk humanistycznych, Wrocław—Warszawa—Kraków—
Gdańsk 1980, s. 101.
55 Tamże, s. 102.
56 M. Porębski, Sybirskie..., s. 13—31.
67 A. Jakimowicz, Struktura stawania się, Miesięcznik Literacki r. VIII, wrzesień 1973,
nr 9/85/, s. 137.