Poprzęcka, Maria: Akademizm (Warszawa, 1977)

zresztą kolejną już wystawą malarstwa akademickiego w USA) nazwa-
no nawet ,,Art Pompier: Anti-lmpressionism'". Odbyło się także kilka
wielkich pokazów indywidualnych artystów niegdyś sławnych, a po-
tem przez długie dziesięciolecia pozostających w zapomnieniu i po-
gardzie: Jamesa Tissota (Providence 1968), Hansa Makarta (Baden-
-Baden 1972), Jean-Leona Geróme'a (Dayton 1972), Charlesa Gleyre'a
(Zurych 1975). W przygotowaniu są następne: Bouguereau, Bretona
i innych.
Obok wystaw pojawiać się zaczęły publikacje dążące do pełniej-
szego ujęcia sztuki wieku XIX, a nie tylko wybranych jej nurtów, różnej
wartości opracowania dotyczące samego „pompierstwa”, wreszcie
efektowne (a czasem tylko efekciarskie) albumy prezentujące dwuzna-
czne uroki sztuki Cabanela, Baudry'ego, Bonnata...
Malarstwo akademickie stało się modne. I można się było tego
spodziewać. Historia smaku artystycznego to właśnie dzieje takich
zwrotów, rehabilitacji, przypomnień. Przecież to dopiero romantyzm
przywrócił dobre imię gotykowi, uważanemu przedtem za sztukę
barbarzyńską. Barok długo był tylko „zepsutym renesansem”. Seces-
ja, na którą kilkanaście lat temu przyszła wielka moda, stanowiła dla
poprzedniego pokolenia synonim mieszczaństwa i najgorszego gus-
tu. Obecnie przyszła kolej na akademizm w malarstwie, a na historyzm
i eklektyzm w architekturze. Przyczyny „renesansu pompierów" są
bardzo różne. Jak zwykle w wypadku tego rodzaju przewartościowań,
nie bez znaczenia są tu procesy zachodzące w sztuce współczesnej,
które nagle pozwalają zobaczyć w innym świetle jakiś rozdział sztuki
przeszłości. Powrót w latach sześćdziesiątych naszego wieku do
przedmiotowości i figuracji, rehabilitacja malarstwa tematycznego,
fotograficzny hiperrealizm czy wreszcie utrzymująca się od dawna
fascynacja kiczem - to tylko niektóre z przesłanek tego procesu.
Dla historyków sztuki zajmujących się wiekiem XIX owo przewar-
tościowanie oznaczało przede wszystkim wielkie poszerzenie pola
badawczego, dotąd sztucznie zawężonego. Dojrzano nagle, że droga
sztuki XIX wieku biegnie nie tylko przez punkty wyznaczane obrazami
romantyków, płótnami realistów, pejzażami impresjonistów, wielkimi

7