DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.25725#0208
PEJZAŻ
Rozpowszechnione przekonanie, że akademia lekceważyła malar-
stwo pejzażowe, jest mylne. Szczególnie rozkwit pejzażu w wieku XIX
każe ten sąd zrewidować i przyjrzeć się, jak malarstwo krajobrazowe
funkcjonowało w ramach systemu, który teoretycznie stawiał je poza
granicami prawdziwej „grandę peinture”.
Pejzaż od momentu, gdy stał się odrębnym gatunkiem malarskim,
to znaczy mniej więcej od drugiej połowy wieku XVI, był przedmiotem
rozważań akademickich teoretyków. Opierając się na tradycji rozróż-
niania stylów retorycznej wypowiedzi oraz na, także wywodzącej się
z antyku, klasyfikacji typów scenograficznych, autorzy ówcześni usiło-
wali ująć rodzący się gatunek malarski w stosowne kategorie. Ideę
podziału malarstwa krajobrazowego na różne style podjęli siedem-
nastowieczni teoretycy Akademii Francuskiej. Roger de Piles dzielił
pejzaże na „heroiczne" - wyrażające wzniosłość i górność, oraz
„pastoralne" - wyrażające prostotę i naturalną prawdę. Inni podziały
mnożyli, znajdując jeszcze wiele odmian krajobrazu, jednak prosty
podział de Piles'a pozostawał w mocy najdłużej.
Obok rozważań teoretyków podniesieniu rangi pejzażu w akade-
mickiej hierarchii wielce przysłużyła się twórczość Nicolasa Poussina
i Claude'a Lorraina. Poważne, dostojne kompozycje krajobrazowe
Poussina, zawsze stanowiące tło dla jakiejś dramatycznej, podniosłej
akcji, były typowymi przykładami pejzaży heroicznych. Obrazy Lorrai-
na - piękna natura rozświetlona słonecznym blaskiem, dająca gościnę
zakochanym i nimfom -to pejzaże pastoralne. Poussin i Lorrain długo
pozostawali najwyższymi autorytetami w dziedzinie twórczości kraj-
obrazowej.
Zwykło się uważać, że nowoczesny pejzaż narodził się w Anglii, że
tamtejszy rozkwit tego gatunku w XVIII wieku, lokalne angielskie
szkoły pejzażowe, wreszcie twórczość wielkich pejzażystów pierwszej
połowy XIX stulecia: Constable'a i Turnera, decydująco oddziałały na
zeszłowieczne malarstwo krajobrazowe. Ich rola jednak nie polegała
na jakimś radykalnym zerwaniu z tradycją. Przeciwnie, twórczość
197
Rozpowszechnione przekonanie, że akademia lekceważyła malar-
stwo pejzażowe, jest mylne. Szczególnie rozkwit pejzażu w wieku XIX
każe ten sąd zrewidować i przyjrzeć się, jak malarstwo krajobrazowe
funkcjonowało w ramach systemu, który teoretycznie stawiał je poza
granicami prawdziwej „grandę peinture”.
Pejzaż od momentu, gdy stał się odrębnym gatunkiem malarskim,
to znaczy mniej więcej od drugiej połowy wieku XVI, był przedmiotem
rozważań akademickich teoretyków. Opierając się na tradycji rozróż-
niania stylów retorycznej wypowiedzi oraz na, także wywodzącej się
z antyku, klasyfikacji typów scenograficznych, autorzy ówcześni usiło-
wali ująć rodzący się gatunek malarski w stosowne kategorie. Ideę
podziału malarstwa krajobrazowego na różne style podjęli siedem-
nastowieczni teoretycy Akademii Francuskiej. Roger de Piles dzielił
pejzaże na „heroiczne" - wyrażające wzniosłość i górność, oraz
„pastoralne" - wyrażające prostotę i naturalną prawdę. Inni podziały
mnożyli, znajdując jeszcze wiele odmian krajobrazu, jednak prosty
podział de Piles'a pozostawał w mocy najdłużej.
Obok rozważań teoretyków podniesieniu rangi pejzażu w akade-
mickiej hierarchii wielce przysłużyła się twórczość Nicolasa Poussina
i Claude'a Lorraina. Poważne, dostojne kompozycje krajobrazowe
Poussina, zawsze stanowiące tło dla jakiejś dramatycznej, podniosłej
akcji, były typowymi przykładami pejzaży heroicznych. Obrazy Lorrai-
na - piękna natura rozświetlona słonecznym blaskiem, dająca gościnę
zakochanym i nimfom -to pejzaże pastoralne. Poussin i Lorrain długo
pozostawali najwyższymi autorytetami w dziedzinie twórczości kraj-
obrazowej.
Zwykło się uważać, że nowoczesny pejzaż narodził się w Anglii, że
tamtejszy rozkwit tego gatunku w XVIII wieku, lokalne angielskie
szkoły pejzażowe, wreszcie twórczość wielkich pejzażystów pierwszej
połowy XIX stulecia: Constable'a i Turnera, decydująco oddziałały na
zeszłowieczne malarstwo krajobrazowe. Ich rola jednak nie polegała
na jakimś radykalnym zerwaniu z tradycją. Przeciwnie, twórczość
197