Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (9.2010)

Andrzej

Woziński


II. 23. Personifikacje
czterech temperamentów,
księga cechu cyrulików
z York, koniec XV w„
Londyn, British Library,
wg R. Klibansky,

E. Panofsky, F. Saxl,

Saturn i Melancholia.
Studia z historii, filozofii,
przyrody, medycyny, religii
oraz sztuki, Kraków 2009

skłania do przypuszczenia, że są to właśnie personifikacje czterech tempera-
mentów. Odnosząc gdańskie figury do najbardziej rozpowszechnionych sche-
matów ikonograficznych, wydaje się, że chłopiec w koronie na głowie uosabia
sangwinika, młodzieniec nad nim, wydymający silnie policzki, dmący z impe-
tem w trąbkę to choleryk, natomiast pozostałe dwie postacie po drugiej stronie
kalendarium: dojrzały mężczyzna grający na trąbce jak gdyby od niechcenia
oraz posępny starzec reprezentują pozostałe dwa temperamenty - flegma-
tyczny i melancholiczny. Przy czym ze względu na wspomniane wyżej prze-
mieszczenia cech w obrębie ikonografii tematu, trudno jednoznacznie orzec,
jakiemu temperamentowi przypisać starca, a jakiemu dojrzałego mężczyznę.
Być może torebkę na pasku u mężczyzny grającego na trąbce należałoby inter-
pretować jako sakiewkę - motyw stanowiący aluzję do skąpstwa melancho-
lika. Wyobrażenia mężczyzn w zegarze w Rostoku różnią się jedynie wiekiem
i strojami, ich zachowanie zaś i wyraz twarzy są u wszystkich podobne. W tym
zatem wypadku należałoby raczej widzieć w nich personifikacje czterech okre-
sów ludzkiego życia.

30