DOI Artikel:
Sulewska, Renata: Augsburskie wzory wyposażenia kościołów Prus Królewskich w drugiej połowie XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0013
chóru muzycznego kościoła w Pogód-
kach, powstały na podstawie jednego
z serii sztychów (nr 3, ił. 5) wydanych
przez Gottfrieda Bernharda Góza, a wy-
konanych według „inwencji” Josepha
Antona Feuchtmayera (1696-1770)19.
Przedstawione na rycinach tej serii ołta-
rze tego autora stylistycznie odpowiada-
ją jego pracom z połowy lat czterdzies-
tych XVIII w., powstały więc zapewne
między 1742 a 1745 r.20 Serię, do której
należą, można zaliczyć do jednej z wcześ-
niej opublikowanych w Augsburgu, pre-
zentujących formy rokokowe wykształco-
ne na gruncie sztuki francuskiej21. Porów-
nując oba pogódkowskie ołtarze - analo-
giczne pod względem struktury, dekoracji
snycerskiej i sposobu wykonania - z ich
wzorem, zauważamy przede wszystkim
zmianę proporcji poszczególnych części.
Podwyższone zwieńczenie niczym obe-
lisk czy wysmukła piramida o silnie po-
falowanych krawędziach góruje nad ca-
łością. Podwyższenie mensy i częściowe
przysłonięcie cokołu dodatkowo obniża
optycznie centralną część nastaw. Rów-
nocześnie poprzez wprowadzenie więk-
II. 5. Joseph Anton Feuchtmayer, wyd. Gottfried
Bernhard Góz, rycina nr 3, repr. Betlej, Zbiór..., ii. 84
szej ilości ornamentu nastawy stały się bardziej dekoracyjne. Warto zwrócić
uwagę, że w ołtarzach nie tylko zachowano ikonografię figur asystujących
(anioły), ale w retabulum św. Bernarda z Clairvaux także kompozycję figur
Feuchmayera. Wzory tego artysty zostały wykorzystane do stworzenia jesz-
cze jednego retabulum w kościele w Pogódkach. Ołtarz w kaplicy Bractwa
Aniołów Stróżów wykonany, jak sądzę, w tym samym warsztacie co wcześ¬
niejszy ołtarz z kaplicy Wniebowzięcia NMP, powstał według kolejnego szty-
chu tej samej serii Feuchmayera - ryciny numer 5 (por. ił. 14)22.
19 Por. Betlej, Zbiór..ii. 84; KZSP, Seria nowa, t. 5, z. 3, il. 102.
20 Ulrich Knapp, Joseph Anton Feuchtmayer 1696-1770, Konstanz 1996, s. 156-157, 366.
21 Dzięki wzorom ołtarzy i opublikowanym także przez Gottfrieda Bernharda Góza ro-
kokowym kartuszom (wszystkie wydane ponownie jeszcze w końcu XVIII w. przez Johanna
Simona Neggesa) sztuka Josepha Antona Feuchmayera mogła oddziałać bardzo daleko poza
region jego aktywności twórczej. Knapp, Joseph Anton..., s. 157, 366.
22 Betlej, Zbiór..il. 86.
11
kach, powstały na podstawie jednego
z serii sztychów (nr 3, ił. 5) wydanych
przez Gottfrieda Bernharda Góza, a wy-
konanych według „inwencji” Josepha
Antona Feuchtmayera (1696-1770)19.
Przedstawione na rycinach tej serii ołta-
rze tego autora stylistycznie odpowiada-
ją jego pracom z połowy lat czterdzies-
tych XVIII w., powstały więc zapewne
między 1742 a 1745 r.20 Serię, do której
należą, można zaliczyć do jednej z wcześ-
niej opublikowanych w Augsburgu, pre-
zentujących formy rokokowe wykształco-
ne na gruncie sztuki francuskiej21. Porów-
nując oba pogódkowskie ołtarze - analo-
giczne pod względem struktury, dekoracji
snycerskiej i sposobu wykonania - z ich
wzorem, zauważamy przede wszystkim
zmianę proporcji poszczególnych części.
Podwyższone zwieńczenie niczym obe-
lisk czy wysmukła piramida o silnie po-
falowanych krawędziach góruje nad ca-
łością. Podwyższenie mensy i częściowe
przysłonięcie cokołu dodatkowo obniża
optycznie centralną część nastaw. Rów-
nocześnie poprzez wprowadzenie więk-
II. 5. Joseph Anton Feuchtmayer, wyd. Gottfried
Bernhard Góz, rycina nr 3, repr. Betlej, Zbiór..., ii. 84
szej ilości ornamentu nastawy stały się bardziej dekoracyjne. Warto zwrócić
uwagę, że w ołtarzach nie tylko zachowano ikonografię figur asystujących
(anioły), ale w retabulum św. Bernarda z Clairvaux także kompozycję figur
Feuchmayera. Wzory tego artysty zostały wykorzystane do stworzenia jesz-
cze jednego retabulum w kościele w Pogódkach. Ołtarz w kaplicy Bractwa
Aniołów Stróżów wykonany, jak sądzę, w tym samym warsztacie co wcześ¬
niejszy ołtarz z kaplicy Wniebowzięcia NMP, powstał według kolejnego szty-
chu tej samej serii Feuchmayera - ryciny numer 5 (por. ił. 14)22.
19 Por. Betlej, Zbiór..ii. 84; KZSP, Seria nowa, t. 5, z. 3, il. 102.
20 Ulrich Knapp, Joseph Anton Feuchtmayer 1696-1770, Konstanz 1996, s. 156-157, 366.
21 Dzięki wzorom ołtarzy i opublikowanym także przez Gottfrieda Bernharda Góza ro-
kokowym kartuszom (wszystkie wydane ponownie jeszcze w końcu XVIII w. przez Johanna
Simona Neggesa) sztuka Josepha Antona Feuchmayera mogła oddziałać bardzo daleko poza
region jego aktywności twórczej. Knapp, Joseph Anton..., s. 157, 366.
22 Betlej, Zbiór..il. 86.
11