DOI Artikel:
Sulewska, Renata: Augsburskie wzory wyposażenia kościołów Prus Królewskich w drugiej połowie XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0015
sławionego Wincentego Kadłubka), ustawiony przy pierwszym filarze od stro- Augsburskie
ny epistoły jest określony jako „niezupełnie jeszcze domalowany”26. W tym sa- wzory
mym protokole wizytacji zarówno ambona, jak i chrzcielnica określone są jako
nowo postawione, jeszcze niemalowane, musiały więc powstać około 1780 r.27
W tym czasie nowy był również chór muzyczny, prospekt, ławki i konfesjonały28.
Spośród dziewięciu najważniejszych dzieł tworzących wyposażenie tego wnę-
trza - siedmiu ołtarzy, ambony i chrzcielnicy - dla pięciu można wskazać „ry-
ciny ornamentalne”, na podstawie których ukształtowano bądź całą ich struk¬
turę, bądź jej fragmenty. W jednym
źródła inspiracji można się domyślać.
Można więc przypuszczać, że wszystkie
powstały na bazie takich wzorów i kwe-
stią czasu jest ustalenie pozostałych.
Ołtarz główny (ił. 6) opisany jako: „do-
syć wspaniały z drzewa nowo postawio-
ny, z dwiema po stronach drzwiami, nad
któremi statuy zrzniate SS. Apostołów
Piotra i Pawła. W nim obraz Najświętszej
Panny, który w dni powszechne i święta
mniej uroczyste innym obrazem Trójcy
Najś[więtszej] Matkę Boską Koronującej
zamyka się [...] Jeszcze niemalowany”29,
został opracowany na podstawie sztychu
Franza Xavera Habermanna (nr 3 z serii
nr 160 wydanej przez Hertla; ił. 7)30. Pra-
cujący w Augsburgu artysta przedstawił
tu dwuwariantową propozycję rozwiąza-
nia monumentalnej nastawy z ażurowy-
mi prześwitami po bokach. Anonimowy
twórca ołtarza z Nowej Cerkwi stwo-
rzył kompilację tych dwóch wariantów,
II. 6. Nowa Cerkiew, kościół p.w. Wniebowzięcia
NMP, ołtarz główny, fot. Renata Sulewska
26 ADP, sygn. G 71: Visitatio [...] Decanatuum Neoburgensis &Maevensis, k. 75 r.-v.
27 Ibidem, k. 75 v. Warto dodać, że opierając się na opisie chrzcielnicy zamieszczonym
w tym protokole wizytacji, możemy stwierdzić, iż obecnie brakuje niektórych elementów.
W 1780 r. jej baldachim wieńczył nie tylko krucyfiks, ale także figury Marii i św. Jana. Chrzciel-
nica ta bowiem opisana jest jako „[...] nowo postawiona dosyć wspaniała. [...] z drzewa sznyt-
cerską robotą postawiona, w której kopule dosyć wysokiej, krzyż z Ukrzyżowanym; po stronach
zaś Krzyża statuy Matki Bolesnej i S. Jana”.
28 ADP, sygn. G 71: Visitatio [...] Decanatuum Neoburgensis &Maevensis, k. 76 r.
29 Ibidem, k. 75 r.
30 Zob. Betlej, Zbiór..il. 15, 78. Ten sam wzór Habermanna został wykorzystany do wy-
konania nastawy głównej w kościele w Klonówce. Tu jednak zwieńczenie ma ciekawsze formy,
a dodatkowo retabulum wzbogaca kotara. O tym motywie zob. w dalszej części artykułu.
13
ny epistoły jest określony jako „niezupełnie jeszcze domalowany”26. W tym sa- wzory
mym protokole wizytacji zarówno ambona, jak i chrzcielnica określone są jako
nowo postawione, jeszcze niemalowane, musiały więc powstać około 1780 r.27
W tym czasie nowy był również chór muzyczny, prospekt, ławki i konfesjonały28.
Spośród dziewięciu najważniejszych dzieł tworzących wyposażenie tego wnę-
trza - siedmiu ołtarzy, ambony i chrzcielnicy - dla pięciu można wskazać „ry-
ciny ornamentalne”, na podstawie których ukształtowano bądź całą ich struk¬
turę, bądź jej fragmenty. W jednym
źródła inspiracji można się domyślać.
Można więc przypuszczać, że wszystkie
powstały na bazie takich wzorów i kwe-
stią czasu jest ustalenie pozostałych.
Ołtarz główny (ił. 6) opisany jako: „do-
syć wspaniały z drzewa nowo postawio-
ny, z dwiema po stronach drzwiami, nad
któremi statuy zrzniate SS. Apostołów
Piotra i Pawła. W nim obraz Najświętszej
Panny, który w dni powszechne i święta
mniej uroczyste innym obrazem Trójcy
Najś[więtszej] Matkę Boską Koronującej
zamyka się [...] Jeszcze niemalowany”29,
został opracowany na podstawie sztychu
Franza Xavera Habermanna (nr 3 z serii
nr 160 wydanej przez Hertla; ił. 7)30. Pra-
cujący w Augsburgu artysta przedstawił
tu dwuwariantową propozycję rozwiąza-
nia monumentalnej nastawy z ażurowy-
mi prześwitami po bokach. Anonimowy
twórca ołtarza z Nowej Cerkwi stwo-
rzył kompilację tych dwóch wariantów,
II. 6. Nowa Cerkiew, kościół p.w. Wniebowzięcia
NMP, ołtarz główny, fot. Renata Sulewska
26 ADP, sygn. G 71: Visitatio [...] Decanatuum Neoburgensis &Maevensis, k. 75 r.-v.
27 Ibidem, k. 75 v. Warto dodać, że opierając się na opisie chrzcielnicy zamieszczonym
w tym protokole wizytacji, możemy stwierdzić, iż obecnie brakuje niektórych elementów.
W 1780 r. jej baldachim wieńczył nie tylko krucyfiks, ale także figury Marii i św. Jana. Chrzciel-
nica ta bowiem opisana jest jako „[...] nowo postawiona dosyć wspaniała. [...] z drzewa sznyt-
cerską robotą postawiona, w której kopule dosyć wysokiej, krzyż z Ukrzyżowanym; po stronach
zaś Krzyża statuy Matki Bolesnej i S. Jana”.
28 ADP, sygn. G 71: Visitatio [...] Decanatuum Neoburgensis &Maevensis, k. 76 r.
29 Ibidem, k. 75 r.
30 Zob. Betlej, Zbiór..il. 15, 78. Ten sam wzór Habermanna został wykorzystany do wy-
konania nastawy głównej w kościele w Klonówce. Tu jednak zwieńczenie ma ciekawsze formy,
a dodatkowo retabulum wzbogaca kotara. O tym motywie zob. w dalszej części artykułu.
13