Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (13.2014)

IL 22. Christian Friedrich Rudolph,
ryt. Johann Gottfried Thelott, wyd.
Jeremias Wolff, MAK - Osterre-
ichisches Museum fur angewandte
Kunst / Gegenwartskunst, Wiedeń,
fot. © MAK


II. 23. Godziszewo, kościół
p.w. św. Jana Nepomucena, ołtarz
główny św. Barnarda z Clairvaux,
1764, fot. Renata Sulewska

św. Bartłomieja w Koninie86. Wszystkie są bardzo cie-
kawymi przykładami dopasowania wzoru do tworzo-
nej nowej struktury uzależnionej od miejsca, w którym
miała być umieszczona. Najbliższy rycinie Christiana
Friedricha Rudolpha jest ołtarz św. Bernarda z Clairvaux
w Godziszewie (ił. 23), ufundowany przez księdza Kon-
rada Zielezińskiego w 1764 r.87 Powtórzono w nim więk-
szość elementów, wykorzystując prawą część nastawy
przedstawionej na rycinie, czyli zarówno kompozycję,
jak i część detali ornamentalnych, a także posadowione
na wieńczącym retabulum baldachimie figury aniołków
podtrzymujących cesarską koronę.
Znacznie bardziej monumentalną formę uzyskał,
słabszy artystycznie, ołtarz ustawiony w bocznej kaplicy
kościoła w Gniewie. Do wysokiej części centralnej
zostały dodane dwa niższe filary ustawione bliżej
narożników kaplicy. Zarówno one, jak i główne pod-
pory wydzielające pole środkowe zwieńczone są fan-
tazyjnie kształtowanymi kapitelami, a u podstawy zwi-
jają się w woluty. Motyw zwinięcia dolnej części filara
czy pilastra występuje także w ołtarzach w Piasecz-
nie i Ratowie. Mógł zostać zapożyczony z innego
wzoru na przykład Habermanna88, ale nie można też
wykluczyć, że istniał jakiś inny wzór Rudolpha z tak
ukształtowaną podporą lub że odwołując się do wzoru
Rudolpha, stworzył go inny artysta. Wśród sztychów
wydawanych w Augsburgu niektóre wykazują bardzo
bliskie związki, choć są dziełami różnych autorów.
Boczne filary gniewskiego ołtarza zostały połączone
z częścią środkową bramkami, a na ich kapitele opada
spływająca ze zwieńczenia nastawy rzeźbiona tkanina.
nr 2 z serii Johann Jakob Schubler Zehende Ausgabe seined vorhaben-
den Wercks wydanej przez Jeremiasa Wolffa; Marcin Zgliński, Nowo-
żytny prospekt organowy i jego twórcy, Warszawa 2012, s. 198, ił. 399.
86 Ołtarz wzmiankowany [w:] KZSR t. 5: Województwo poznań-
skie, red. Jerzy Z. Łoziński, Barbara Wolff-Łozińska, z. 9: Powiat
koniński, oprać. Joanna Eckhardtówna, Józefa Orańska, Warszawa
1952, s. 9.
87 „Altare majus noviter anno p[ro]x[im]e elapso erectum arte
sculptorea elaboratum, post exsiccationem sui deaurandum [...]”,
zob. ADR sygn. G 61: Visitatio [...] Tribus Decanatibus, Gedanensi,
Starogardiensi & Dirschaviensi, s. 285; KZSP, Seria nowa, t. 5, z. 3,
s. 10, ił. 94.
88 Rycina nr 4 z serii 49 opublikowanej przez Hertla, zob. przyp. 24

26