DOI article:
Sulewska, Renata: Augsburskie wzory wyposażenia kościołów Prus Królewskich w drugiej połowie XVIII w.
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0034
Renata z „rycin ornamentalnych” jako źródeł inspiracji dla kompozycji rzeźb figu-
Sulewska ralnych jest zjawiskiem wartym podkreślenia. Poszukując wzorów dla tego
rodzaju prac, często sięga się do grafiki ilustracyjnej czy reprodukcyjnej. Tym-
czasem wymienione przykłady dowodzą, że dla wielu mistrzów - autorów
prac z Prus Królewskich - augsburskie „ryciny ornamentalne” były liczącym
się źródłem inspiracji, także dla figur. Czasami zresztą ryciny te stawały się
podstawą dla całości lub części programu dzieła.
Wykorzystanie w snycerstwie Prus Królewskich w drugiej połowie XVIII w.
wzorów publikowanych w oficynach augsburskich jest zagadnieniem dosko-
nale wpisującym się w szersze zjawisko oddziaływania publikowanych w tym
ośrodku rycin czy szerzej oddziaływania sztuki południowych Niemiec, które
obserwujemy na tym terenie. Przykładów podobnych tendencji dostarczają
nam dekoracyjne dzieła malarskie, jak na przykład w pobernardyńskim koś-
ciele w Zamartem109, czy prace złotnicze, o czym pisali między innymi Michał
Woźniak i Jacek Kriegseisen110. Jest to równocześnie zjawisko uzupełniające
podobne tendencje obecne w sztuce całej Rzeczpospolitej111, w której oddzia-
ływanie tych wzorów jest częste i wielorakie112, ale równocześnie równoległe
(sygn. Ptier) z serii Unterschiedliche Neue inventirte Altare, mit darzu gehórigen Profillen und
Grundrissen opublikowanej przez Martina Engelbrechta, zob. Betlej, Zbiór..., ii. 66-69.
109 O dekoracji zob. KZSP, t. 10, z. 5, s. 75-77; Mariusz Karpowicz, Sztuka polska
XVIII wieku, Warszawa 1985, s. 279-282. Można wykazać, że brat Paschalis Wołos, który
w latach 1777-1778 wykonał dekorację malarską tego kościoła, podczas pracy korzystał ze wzo-
rów publikowanych w Augsburgu. Przynajmniej dwa architektoniczno-dekoracyjne motywy
umieszczone na ścianach zostały wykonane według wzoru Klauberów, rycin z opublikowanej
przez nich serii „b” (w zbiorach MAK w Wiedniu, zob. http://sammlung.mak.at/search?q=kla
uber&start=33&rows=l; http://sammlung.mak.at/search?q=klauber&start=37&rows=l dostęp
2.06.2016).
110 Michał Woźniak, Wpływy augsburskie w złotnictwie gdańskim XVII-XVIII stulecia,
„Biuletyn Historii Sztuki” 1985, nr 1/2, s. 95-125; Jacek Kriegseisen, Związki Gdańska i Elbląga
z Augsburgiem w XVII wieku i w pierwszej połowie XVIII wieku [w:] Świat ze srebra..., s. 45-47.
111 Jako przykłady można tu wymienić chociażby dzieła zainspirowane rycinami Klau-
berów. Autor ołtarzy (głównego i bocznych) w zbudowanym w latach 1740-1745 kościele p.w.
św. Marcina w Borzęciczkach w Wielkopolsce ukształtował retabula, wykorzystując elementy
z ryciny nr 1 serii „K” (przedstawiającej ołtarze) wydanej przez Johanna Baptistę i Josepha Se-
bastiana Klauberów na podstawie własnej „inwencji”(w zbiorach MAK w Wiedniu, zob. http://
sammlung.mak.at/search?q=klauber&start=64&rows=l dostęp 2.06.2016). O znajomości rycin
wydawanych przez Klauberów przez Walentego Żebrowskiego pisała Magdalena Witwińska
(eadem, Rokokowy obraz natury w malarstwie ściennym Walentego Zebrowskiego [w:] Sztuka
a natura. Materiały XXXVIII Sesji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki przeprowadzo-
nej 23-25 listopada 1989 roku w Katowicach, Katowice 1991, s. 239, 245-246). Do wskazanych
przez badaczkę wzorów znanych temu bernardyńskiemu malarzowi, można dodać serię „d”
z przedstawieniami czterech wiatrów i inskrypcjami z Metamorfoz Owidiusza, z której zosta-
ły zaczerpnięte elementy do ukształtowania niektórych fantazyjnych form architektonicznych
w warszawskim kościele p.w. św. Anny (rycina nr 1 - Eurus; zbiory MAK w Wiedniu, zob. http://
sammlung.mak.at/search?q=klauber&start=40&rows=l dostęp 2.06.2016).
112 O znajomości i wykorzystywaniu tego rodzaju wzorów pisali np. Zbigniew Rewski,
Polski stolarz dekorator z XVIII w. i jego klientela, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1949,
32
Sulewska ralnych jest zjawiskiem wartym podkreślenia. Poszukując wzorów dla tego
rodzaju prac, często sięga się do grafiki ilustracyjnej czy reprodukcyjnej. Tym-
czasem wymienione przykłady dowodzą, że dla wielu mistrzów - autorów
prac z Prus Królewskich - augsburskie „ryciny ornamentalne” były liczącym
się źródłem inspiracji, także dla figur. Czasami zresztą ryciny te stawały się
podstawą dla całości lub części programu dzieła.
Wykorzystanie w snycerstwie Prus Królewskich w drugiej połowie XVIII w.
wzorów publikowanych w oficynach augsburskich jest zagadnieniem dosko-
nale wpisującym się w szersze zjawisko oddziaływania publikowanych w tym
ośrodku rycin czy szerzej oddziaływania sztuki południowych Niemiec, które
obserwujemy na tym terenie. Przykładów podobnych tendencji dostarczają
nam dekoracyjne dzieła malarskie, jak na przykład w pobernardyńskim koś-
ciele w Zamartem109, czy prace złotnicze, o czym pisali między innymi Michał
Woźniak i Jacek Kriegseisen110. Jest to równocześnie zjawisko uzupełniające
podobne tendencje obecne w sztuce całej Rzeczpospolitej111, w której oddzia-
ływanie tych wzorów jest częste i wielorakie112, ale równocześnie równoległe
(sygn. Ptier) z serii Unterschiedliche Neue inventirte Altare, mit darzu gehórigen Profillen und
Grundrissen opublikowanej przez Martina Engelbrechta, zob. Betlej, Zbiór..., ii. 66-69.
109 O dekoracji zob. KZSP, t. 10, z. 5, s. 75-77; Mariusz Karpowicz, Sztuka polska
XVIII wieku, Warszawa 1985, s. 279-282. Można wykazać, że brat Paschalis Wołos, który
w latach 1777-1778 wykonał dekorację malarską tego kościoła, podczas pracy korzystał ze wzo-
rów publikowanych w Augsburgu. Przynajmniej dwa architektoniczno-dekoracyjne motywy
umieszczone na ścianach zostały wykonane według wzoru Klauberów, rycin z opublikowanej
przez nich serii „b” (w zbiorach MAK w Wiedniu, zob. http://sammlung.mak.at/search?q=kla
uber&start=33&rows=l; http://sammlung.mak.at/search?q=klauber&start=37&rows=l dostęp
2.06.2016).
110 Michał Woźniak, Wpływy augsburskie w złotnictwie gdańskim XVII-XVIII stulecia,
„Biuletyn Historii Sztuki” 1985, nr 1/2, s. 95-125; Jacek Kriegseisen, Związki Gdańska i Elbląga
z Augsburgiem w XVII wieku i w pierwszej połowie XVIII wieku [w:] Świat ze srebra..., s. 45-47.
111 Jako przykłady można tu wymienić chociażby dzieła zainspirowane rycinami Klau-
berów. Autor ołtarzy (głównego i bocznych) w zbudowanym w latach 1740-1745 kościele p.w.
św. Marcina w Borzęciczkach w Wielkopolsce ukształtował retabula, wykorzystując elementy
z ryciny nr 1 serii „K” (przedstawiającej ołtarze) wydanej przez Johanna Baptistę i Josepha Se-
bastiana Klauberów na podstawie własnej „inwencji”(w zbiorach MAK w Wiedniu, zob. http://
sammlung.mak.at/search?q=klauber&start=64&rows=l dostęp 2.06.2016). O znajomości rycin
wydawanych przez Klauberów przez Walentego Żebrowskiego pisała Magdalena Witwińska
(eadem, Rokokowy obraz natury w malarstwie ściennym Walentego Zebrowskiego [w:] Sztuka
a natura. Materiały XXXVIII Sesji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki przeprowadzo-
nej 23-25 listopada 1989 roku w Katowicach, Katowice 1991, s. 239, 245-246). Do wskazanych
przez badaczkę wzorów znanych temu bernardyńskiemu malarzowi, można dodać serię „d”
z przedstawieniami czterech wiatrów i inskrypcjami z Metamorfoz Owidiusza, z której zosta-
ły zaczerpnięte elementy do ukształtowania niektórych fantazyjnych form architektonicznych
w warszawskim kościele p.w. św. Anny (rycina nr 1 - Eurus; zbiory MAK w Wiedniu, zob. http://
sammlung.mak.at/search?q=klauber&start=40&rows=l dostęp 2.06.2016).
112 O znajomości i wykorzystywaniu tego rodzaju wzorów pisali np. Zbigniew Rewski,
Polski stolarz dekorator z XVIII w. i jego klientela, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1949,
32