DOI Artikel:
Kriegseisen, Anna: Konstrukcja i techniki montażu oraz wykończenia ołtarzy i epitafiów powstałych w gdańskich warsztatach kamieniarskich w XVII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0058
Anna Kriegseisen
Konstrukcja i techniki montażu oraz wykończenia
ołtarzy i epitafiów powstałych w gdańskich
warsztatach kamieniarskich w XVII w.
Materiałoznawstwo zajmuje coraz więcej miejsca w badaniach nad rzeźbą
kamienną. W ostatnich latach pojawiło się wiele tekstów, także dotyczą-
cych Gdańska, traktujących zarówno o rodzajach stosowanych kamieni, jak
i o źródłach ich pozyskiwania i drogach importu1. Kwestia konstrukcji i spo-
sobu montowania elementów kamiennych oraz pozostałych części tak zwanej
małej architektury wydaje się być istotnym uzupełnieniem tych badań.
Powtarzalne schematy stosowania materiałów i składania poszczegól-
nych elementów, a także ich wykończenia można opisać w stosunku do grupy
wyrobów warsztatów kamieniarskich, do której należą nie tylko epitafia i ołta-
rze, ale także kominki czy portale, zarówno wewnętrzne, jak i te montowane
w elewacjach. Opisując siedemnastowieczne gdańskie kamienne epitafium
lub ołtarz, powinno się mieć na myśli bogatą kompozycję, w której zastoso-
wano wiele materiałów przy użyciu bardzo różnorodnych technik wykonania.
1 Duża część tych badań poświęcona jest także materiałom kamiennym stosowanym w war-
sztatach gdańskich XVI i XVII w., zob. Danuta Król, Piotr P. Woźniak, Leszek Zakrzewski, Kamienie
szwedzkie w kulturze i sztuce Pomorza, Gdańsk 2004; Ryszard Szmydki, Marbres mosans dans les
demeures royales en Pologne sous SigismondIII Vasa [w:] Pouvoir(s) de marbres, Liege 2004, s. 77-84;
Henryk Walendowski, Szwedzkie wapienie z Olandii w wielkopolsce, „Nowy Kamieniarz” 2004, nr 1,
s. 45-50; Michał Wardzyński, Zwischen Niederlanden und Polen-Lithauen: Danzig ais Mittler nie-
derłandischer Kunst und Musterbucher [w:] Land und Meer. Kulturelle Austausch zwischen Westeu-
ropa und dem Ostseeraum in der Frtihen Neuzeit, Hg. Martin Krieger, Michael North, Koln 2004,
s. 28-39; Henryk Walendowski, Alabastry z Anglii dawniej i dziś, „Nowy Kamieniarz” 2006, nr 1,
s. 54-56; Aleksandra Lipińska, Wewnętrzne światło. Południowoniderlandzka rzeźba alabastrowa
w Europie Środkowo-Wschodniej, Wrocław 2007; Ryszard Szmydki, Artystyczno-dyplomatyczne
kontakty Zygmunta III Wazy z Niderlandami Południowymi, Lublin 2008, szczególnie s. 205-241;
Michał Wardzyński, Marmury i wapienie południowoniderłandzkie na ziemiach polskich od śred-
niowiecza do 2. poł. XVIII w. Import i zastosowanie w małej architekturze i rzeźbie, „Biuletyn His-
torii Sztuki” 2008, t. 70, 3-4, s. 307-358; Michał Wardzyński, Między Italią i Niderlandami. Środ-
kowoeuropejskie ośrodki kamieniarsko-rzeźbiarskie wobec tradycji nowożytnej. Uwagi z dziedziny
materiałoznawstwa [w:] Materiał rzeźby. Między techniką a semantyką, red. Aleksandra Lipińska,
Wrocław 2009, s. 425-455; Hubert Sylwestrzak, Jolanta Kachnic, Kamienne tworzywo sztuki, Toruń
2010; Michał Wardzyński, Import kamieni i dzieł rzeźby z Gotłandii i Ołandii do Rzeczypospołitej
(od XIII do 2. połowy XVIII wieku), „Porta Aurea” 2010, t. 9, s. 45-118, tu literatura; Aleksandra
Lipińska, Materia światła i ciała. Ałabaster w rzeźbie niederłandzkiej XVI i XVII wieku [w:] Materia
światła i ciała. Ałabaster w rzeźbie niderłandzkiej XVI i XVII wieku / Matter ofłight and flesh. Ałabas-
ter in the Netherlandish sculpture of the 16th andl 7th centuries. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe
w Gdańsku, red. Jacek Kriegseisen, współpr. Aleksandra Lipińska, Gdańsk 2011, s. 12-62.
56
Konstrukcja i techniki montażu oraz wykończenia
ołtarzy i epitafiów powstałych w gdańskich
warsztatach kamieniarskich w XVII w.
Materiałoznawstwo zajmuje coraz więcej miejsca w badaniach nad rzeźbą
kamienną. W ostatnich latach pojawiło się wiele tekstów, także dotyczą-
cych Gdańska, traktujących zarówno o rodzajach stosowanych kamieni, jak
i o źródłach ich pozyskiwania i drogach importu1. Kwestia konstrukcji i spo-
sobu montowania elementów kamiennych oraz pozostałych części tak zwanej
małej architektury wydaje się być istotnym uzupełnieniem tych badań.
Powtarzalne schematy stosowania materiałów i składania poszczegól-
nych elementów, a także ich wykończenia można opisać w stosunku do grupy
wyrobów warsztatów kamieniarskich, do której należą nie tylko epitafia i ołta-
rze, ale także kominki czy portale, zarówno wewnętrzne, jak i te montowane
w elewacjach. Opisując siedemnastowieczne gdańskie kamienne epitafium
lub ołtarz, powinno się mieć na myśli bogatą kompozycję, w której zastoso-
wano wiele materiałów przy użyciu bardzo różnorodnych technik wykonania.
1 Duża część tych badań poświęcona jest także materiałom kamiennym stosowanym w war-
sztatach gdańskich XVI i XVII w., zob. Danuta Król, Piotr P. Woźniak, Leszek Zakrzewski, Kamienie
szwedzkie w kulturze i sztuce Pomorza, Gdańsk 2004; Ryszard Szmydki, Marbres mosans dans les
demeures royales en Pologne sous SigismondIII Vasa [w:] Pouvoir(s) de marbres, Liege 2004, s. 77-84;
Henryk Walendowski, Szwedzkie wapienie z Olandii w wielkopolsce, „Nowy Kamieniarz” 2004, nr 1,
s. 45-50; Michał Wardzyński, Zwischen Niederlanden und Polen-Lithauen: Danzig ais Mittler nie-
derłandischer Kunst und Musterbucher [w:] Land und Meer. Kulturelle Austausch zwischen Westeu-
ropa und dem Ostseeraum in der Frtihen Neuzeit, Hg. Martin Krieger, Michael North, Koln 2004,
s. 28-39; Henryk Walendowski, Alabastry z Anglii dawniej i dziś, „Nowy Kamieniarz” 2006, nr 1,
s. 54-56; Aleksandra Lipińska, Wewnętrzne światło. Południowoniderlandzka rzeźba alabastrowa
w Europie Środkowo-Wschodniej, Wrocław 2007; Ryszard Szmydki, Artystyczno-dyplomatyczne
kontakty Zygmunta III Wazy z Niderlandami Południowymi, Lublin 2008, szczególnie s. 205-241;
Michał Wardzyński, Marmury i wapienie południowoniderłandzkie na ziemiach polskich od śred-
niowiecza do 2. poł. XVIII w. Import i zastosowanie w małej architekturze i rzeźbie, „Biuletyn His-
torii Sztuki” 2008, t. 70, 3-4, s. 307-358; Michał Wardzyński, Między Italią i Niderlandami. Środ-
kowoeuropejskie ośrodki kamieniarsko-rzeźbiarskie wobec tradycji nowożytnej. Uwagi z dziedziny
materiałoznawstwa [w:] Materiał rzeźby. Między techniką a semantyką, red. Aleksandra Lipińska,
Wrocław 2009, s. 425-455; Hubert Sylwestrzak, Jolanta Kachnic, Kamienne tworzywo sztuki, Toruń
2010; Michał Wardzyński, Import kamieni i dzieł rzeźby z Gotłandii i Ołandii do Rzeczypospołitej
(od XIII do 2. połowy XVIII wieku), „Porta Aurea” 2010, t. 9, s. 45-118, tu literatura; Aleksandra
Lipińska, Materia światła i ciała. Ałabaster w rzeźbie niederłandzkiej XVI i XVII wieku [w:] Materia
światła i ciała. Ałabaster w rzeźbie niderłandzkiej XVI i XVII wieku / Matter ofłight and flesh. Ałabas-
ter in the Netherlandish sculpture of the 16th andl 7th centuries. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe
w Gdańsku, red. Jacek Kriegseisen, współpr. Aleksandra Lipińska, Gdańsk 2011, s. 12-62.
56