DOI Artikel:
Scheffs, Alicja: Wilhelm Richter i jego dzieła w katedrze gnieźnieńskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0024
Alicja Scheffs kościelnych oraz wpływowe rodziny magnackie. Realizowane przez nich prace
dominowały odtąd na terenie Prus Królewskich, Kujaw, Wielkopolski, Mazow-
sza, Podlasia oraz centralnych obszarów Wielkiego Księstwa Litewskiego6.
Jednym z najważniejszych przedstawicieli tej grupy był pochodzący z północ-
nej Westfalii Wilhelm Richter. Urodził się w 1592 r. w Bielefeld, a zmarł w 1667 r.
w Gdańsku, gdzie 22 września został pochowany w kościele św. Katarzyny7.
Początkowo był zatrudniony jako czeladnik w warsztacie architektoniczno-
-rzeźbiarskim Abrahama van den Blocke8. Pracownia prowadzona przez Abra-
hama zrealizowała, przy współpracy z budowniczymi i rzemieślnikami, szereg
najbardziej prestiżowych dzieł zlecanych przez Radę Miejską. W warsztacie
wykonywano zarówno dzieła rzeźbiarskie, jak i elementy małej architektury,
a także całe zespoły dekoracji architektonicznej. Liczba zatrudnionych czelad-
ników podlegała ciągłym zmianom, dochodząc czasami do kilkunastu kamie-
niarzy i kilku rzeźbiarzy9. Po śmierci mistrza Richter poślubił wdowę po Abra-
hamie van den Blocke, Elżbietę Kramer, i stał się oficjalnym spadkobiercą jego
pracowni10. Ze źródeł archiwalnych wiadomo, że ukończył on dwa rozpoczęte
przez mistrza nagrobki - pomnik prymasa Henryka Firleja w Łowiczu i pomnik
biskupa Jerzego Zamoyskiego w Chełmie Lubelskim. Drugie z tych dzieł nie
zachowało się do naszych czasów. Według gdańskiego archiwisty Augusta Bert-
linga obie prace zapewniły Richterowi uznanie odbiorców oraz przywilej kró-
lewski zezwalający na wolne wykonywanie zawodu11.
W dniu 24 lutego 1629 r. Richter przyjął prawo miejskie i został wpisany
do Księgi obywatelstwa Miasta Głównego jako rzeźbiarz i kamieniarz12. Cztery
miesiące później złożył pracę mistrzowską i wstąpił do cechu13. Początkowo pro-
wadzony przez niego warsztat mieścił się przy Targu Węglowym w pobliżu Bramy
Wyżynnej oraz częściowo na wale przy Wieży Więziennej, jednakże od 1636 r.
6 Michał Wardzyński, Marmury i wapienie południowoniderlandzkie na ziemiach polskich
od średniowiecza do 2. poi. XVIII w. Import i zastosowanie w małej architekturze i rzeźbie kamiennej,
„Biuletyn Historii Sztuki” 2008, nr 1-2, s. 326-332.
7 Kevin E. Kandt, Wilhelm Richter [w:] Allgemeines Kunstlerlexikon. Die bildenden Kunstler
aller Zeiten und Vólker, Bd. 98, Miinchen-Leipzig 2018, s. 458.
8 Maria Heydel, Wilhelm Richter [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działa-
jących (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze i graficy, red. Urszula Makowska, Katarzyna
Mikocka-Rachubowa, t. 8, Warszawa 2007, s. 350; Janusz Pałubicki, Wilhelm Richter [w:] Polski
słownik biograficzny, red. Stefan Kieniewicz, t. 31, Kraków 1988, s. 284; Janusz Pałubicki, Wilhelm
Richter [w:] Encyklopedia Gdańska, red. Błażej Śliwiński, Gdańsk 2012, s. 881.
9 Franciszek Skibiński, Warsztat Abrahama van den Blocke i publiczne przedsięwzięcia
budowlane w Gdańsku w pierwszej ćwierci XVII wieku, „Biuletyn Historii Sztuki” 2015, nr 2,
s. 241-265.
10 Pałubicki, Wilhelm Richter [w:] Polski słownik..., s. 284.
11 August Bertling, Der Maler von Danzig, „Danziger Zeitung“ 1885, nr 15593; Biblioteka
Gdańska PAN, Ms. 2490, August Bertling, Exzerpte zur Geschichte der Danziger Gewerke, Danziger
Kunstler.
12 APG, 300,60/5, s. 117.
13 APG, 300, C/2059, s. 267-268.
24
dominowały odtąd na terenie Prus Królewskich, Kujaw, Wielkopolski, Mazow-
sza, Podlasia oraz centralnych obszarów Wielkiego Księstwa Litewskiego6.
Jednym z najważniejszych przedstawicieli tej grupy był pochodzący z północ-
nej Westfalii Wilhelm Richter. Urodził się w 1592 r. w Bielefeld, a zmarł w 1667 r.
w Gdańsku, gdzie 22 września został pochowany w kościele św. Katarzyny7.
Początkowo był zatrudniony jako czeladnik w warsztacie architektoniczno-
-rzeźbiarskim Abrahama van den Blocke8. Pracownia prowadzona przez Abra-
hama zrealizowała, przy współpracy z budowniczymi i rzemieślnikami, szereg
najbardziej prestiżowych dzieł zlecanych przez Radę Miejską. W warsztacie
wykonywano zarówno dzieła rzeźbiarskie, jak i elementy małej architektury,
a także całe zespoły dekoracji architektonicznej. Liczba zatrudnionych czelad-
ników podlegała ciągłym zmianom, dochodząc czasami do kilkunastu kamie-
niarzy i kilku rzeźbiarzy9. Po śmierci mistrza Richter poślubił wdowę po Abra-
hamie van den Blocke, Elżbietę Kramer, i stał się oficjalnym spadkobiercą jego
pracowni10. Ze źródeł archiwalnych wiadomo, że ukończył on dwa rozpoczęte
przez mistrza nagrobki - pomnik prymasa Henryka Firleja w Łowiczu i pomnik
biskupa Jerzego Zamoyskiego w Chełmie Lubelskim. Drugie z tych dzieł nie
zachowało się do naszych czasów. Według gdańskiego archiwisty Augusta Bert-
linga obie prace zapewniły Richterowi uznanie odbiorców oraz przywilej kró-
lewski zezwalający na wolne wykonywanie zawodu11.
W dniu 24 lutego 1629 r. Richter przyjął prawo miejskie i został wpisany
do Księgi obywatelstwa Miasta Głównego jako rzeźbiarz i kamieniarz12. Cztery
miesiące później złożył pracę mistrzowską i wstąpił do cechu13. Początkowo pro-
wadzony przez niego warsztat mieścił się przy Targu Węglowym w pobliżu Bramy
Wyżynnej oraz częściowo na wale przy Wieży Więziennej, jednakże od 1636 r.
6 Michał Wardzyński, Marmury i wapienie południowoniderlandzkie na ziemiach polskich
od średniowiecza do 2. poi. XVIII w. Import i zastosowanie w małej architekturze i rzeźbie kamiennej,
„Biuletyn Historii Sztuki” 2008, nr 1-2, s. 326-332.
7 Kevin E. Kandt, Wilhelm Richter [w:] Allgemeines Kunstlerlexikon. Die bildenden Kunstler
aller Zeiten und Vólker, Bd. 98, Miinchen-Leipzig 2018, s. 458.
8 Maria Heydel, Wilhelm Richter [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działa-
jących (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze i graficy, red. Urszula Makowska, Katarzyna
Mikocka-Rachubowa, t. 8, Warszawa 2007, s. 350; Janusz Pałubicki, Wilhelm Richter [w:] Polski
słownik biograficzny, red. Stefan Kieniewicz, t. 31, Kraków 1988, s. 284; Janusz Pałubicki, Wilhelm
Richter [w:] Encyklopedia Gdańska, red. Błażej Śliwiński, Gdańsk 2012, s. 881.
9 Franciszek Skibiński, Warsztat Abrahama van den Blocke i publiczne przedsięwzięcia
budowlane w Gdańsku w pierwszej ćwierci XVII wieku, „Biuletyn Historii Sztuki” 2015, nr 2,
s. 241-265.
10 Pałubicki, Wilhelm Richter [w:] Polski słownik..., s. 284.
11 August Bertling, Der Maler von Danzig, „Danziger Zeitung“ 1885, nr 15593; Biblioteka
Gdańska PAN, Ms. 2490, August Bertling, Exzerpte zur Geschichte der Danziger Gewerke, Danziger
Kunstler.
12 APG, 300,60/5, s. 117.
13 APG, 300, C/2059, s. 267-268.
24