DOI Artikel:
Śliwa, Anna: Sakralne realizacje Wacława Szczeblewskiego na Pomorzu – w kręgu inspiracji kaszubszczyzną
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0143
Anna Śliwa
Sakralne realizacje Wacława Szczeblewskiego
na Pomorzu - w kręgu inspiracji kaszubszczyzną
Sztuka sakralna stanowi ważny nurt w twórczości Wacława Szczeblewskiego.
Ten interesujący pomorski artysta w dwudziestoleciu międzywojennym zasłu-
żył się przede wszystkim jako pedagog - założyciel Pomorskiej Szkoły Sztuk
Pięknych. Projektowanie dekoracji wnętrz, zarówno sakralnych jak i świeckich,
choć obecne i przed wojną, w okresie po 1945 r. zdominowało jego twórczość.
W kościołach Pomorza powstało wówczas wiele polichromii, z których do cza-
sów obecnych zachował się jedynie wystrój kościoła św. św. Piotra i Pawła
w Chmielnie na Kaszubach. Obok malarstwa monumentalnego artysta pro-
jektował witraże i uprawiał religijne malarstwo sztalugowe. Na terenie Gdyni,
Kaszub i Kociewia wciąż odnaleźć można ślady jego twórczości zarówno
w kościołach, jak i prywatnych mieszkaniach. Niezwykle ciekawym dopeł-
nieniem obrazu sakralnej spuścizny Szczeblewskiego są odnalezione w domu
artysty projekty wystroju wnętrz kościelnych, stanowiące nierzadko jedyny
dokument nieistniejących już realizacji. W niniejszym artykule opublikowano
je po raz pierwszy.
Najwcześniejszy kontakt ze sztuką sakralną zapewnił Szczeblewskiemu
rodzinny Pelplin, w którym artysta przyszedł na świat w 1888 r. Pelplińska
katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z dziełami Hermana Hana,
Hansa Kriega, Bartłomieja Strobla i Andrzeja Stecha musiała znacząco oddzia-
ływać na młodego ucznia Collegium Marianum. Ten zaś tym chętniej spę-
dzał w niej wolny czas, że przy pracach konserwatorskich w świątyni zatrud-
niony był wprowadzający go w arkana sztuki Stefan Lewicki (1834-1912),
wykształcony w Rzymie pelpliński malarz1. Być może to właśnie dzięki jego
rekomendacji biskup Augustyn Rosentreter zdecydował się wesprzeć finan-
sowo talent młodego Wacława i umożliwił mu podjęcie edukacji artystycznej
w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie. Znaczenie dla twórczości
Szczeblewskiego miała też znajomość z Janem Karnowskim, późniejszym
1 Stefan Lewicki po ukończeniu w 1869 r. studiów w Rzymie osiedlił się w Pelplinie i utrzy-
mywał się głównie z zamówień od władz kościelnych. Uprawiał malarstwo religijne, historyczne,
był także dobrym portrecistą. W Pelplinie przeprowadził m.in. renowację malowideł w kruż-
gankach byłego opactwa cysterskiego. Por. Józef Borzyszkowski, Inteligencja polska w Prusach
Zachodnich 1848-1920, Gdańsk 1986, s. 83,161,177; idem, Polscy przedstawiciele wolnych zawo-
dów w Prusach Zachodnich w drugiej połowie XIX wieku [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku.
Studia 3, red. Ryszarda Czepulis-Rastenis, Warszawa 1983, s. 92-93; Ryszard Szwoch, Ludzie
pędzla i pióra rodem z Kociewia, „Pomorze Gdańskie” 1984, nr 3, s. 47-48; Słownik biograficzny
Pomorza Nadwiślańskiego, red. Stanisław Gierszewski, t. 3, L-P, Gdańsk 1997, s. 59-61. O pel-
plińskim gimnazjum por. Jan Karnowski, Moja droga kaszubska, oprać. Józef Borzyszkowski,
Gdańsk 1981, s. 15.
143
Sakralne realizacje Wacława Szczeblewskiego
na Pomorzu - w kręgu inspiracji kaszubszczyzną
Sztuka sakralna stanowi ważny nurt w twórczości Wacława Szczeblewskiego.
Ten interesujący pomorski artysta w dwudziestoleciu międzywojennym zasłu-
żył się przede wszystkim jako pedagog - założyciel Pomorskiej Szkoły Sztuk
Pięknych. Projektowanie dekoracji wnętrz, zarówno sakralnych jak i świeckich,
choć obecne i przed wojną, w okresie po 1945 r. zdominowało jego twórczość.
W kościołach Pomorza powstało wówczas wiele polichromii, z których do cza-
sów obecnych zachował się jedynie wystrój kościoła św. św. Piotra i Pawła
w Chmielnie na Kaszubach. Obok malarstwa monumentalnego artysta pro-
jektował witraże i uprawiał religijne malarstwo sztalugowe. Na terenie Gdyni,
Kaszub i Kociewia wciąż odnaleźć można ślady jego twórczości zarówno
w kościołach, jak i prywatnych mieszkaniach. Niezwykle ciekawym dopeł-
nieniem obrazu sakralnej spuścizny Szczeblewskiego są odnalezione w domu
artysty projekty wystroju wnętrz kościelnych, stanowiące nierzadko jedyny
dokument nieistniejących już realizacji. W niniejszym artykule opublikowano
je po raz pierwszy.
Najwcześniejszy kontakt ze sztuką sakralną zapewnił Szczeblewskiemu
rodzinny Pelplin, w którym artysta przyszedł na świat w 1888 r. Pelplińska
katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z dziełami Hermana Hana,
Hansa Kriega, Bartłomieja Strobla i Andrzeja Stecha musiała znacząco oddzia-
ływać na młodego ucznia Collegium Marianum. Ten zaś tym chętniej spę-
dzał w niej wolny czas, że przy pracach konserwatorskich w świątyni zatrud-
niony był wprowadzający go w arkana sztuki Stefan Lewicki (1834-1912),
wykształcony w Rzymie pelpliński malarz1. Być może to właśnie dzięki jego
rekomendacji biskup Augustyn Rosentreter zdecydował się wesprzeć finan-
sowo talent młodego Wacława i umożliwił mu podjęcie edukacji artystycznej
w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie. Znaczenie dla twórczości
Szczeblewskiego miała też znajomość z Janem Karnowskim, późniejszym
1 Stefan Lewicki po ukończeniu w 1869 r. studiów w Rzymie osiedlił się w Pelplinie i utrzy-
mywał się głównie z zamówień od władz kościelnych. Uprawiał malarstwo religijne, historyczne,
był także dobrym portrecistą. W Pelplinie przeprowadził m.in. renowację malowideł w kruż-
gankach byłego opactwa cysterskiego. Por. Józef Borzyszkowski, Inteligencja polska w Prusach
Zachodnich 1848-1920, Gdańsk 1986, s. 83,161,177; idem, Polscy przedstawiciele wolnych zawo-
dów w Prusach Zachodnich w drugiej połowie XIX wieku [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku.
Studia 3, red. Ryszarda Czepulis-Rastenis, Warszawa 1983, s. 92-93; Ryszard Szwoch, Ludzie
pędzla i pióra rodem z Kociewia, „Pomorze Gdańskie” 1984, nr 3, s. 47-48; Słownik biograficzny
Pomorza Nadwiślańskiego, red. Stanisław Gierszewski, t. 3, L-P, Gdańsk 1997, s. 59-61. O pel-
plińskim gimnazjum por. Jan Karnowski, Moja droga kaszubska, oprać. Józef Borzyszkowski,
Gdańsk 1981, s. 15.
143