DOI Artikel:
Scheffs, Alicja: Wilhelm Richter i jego dzieła w katedrze gnieźnieńskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0028
Alicja Scheffs Dzieła te zostały wykonane z wielobarwnych polerowanych wapieni: czar-
nego (lizeny, obudowa arkady, gzymsy, woluty naczółka) i brązowego (tło
żagielków, fryzu, zwieńczenia), oraz z alabastru (nakładki, plastyka figuralna).
Po opracowaniu wzorca każdego z nich Richter zobowiązany był przedstawić
kapitule projekt, który zatwierdzano i przekazywano do dalszej realizacji31.
Dzięki temu zrealizowane w warsztacie Richtera portale są niezwykle spójne
pod względem formalnym: zamknięte półkolem ościeże flankuje para wąskich,
inkrustowanych barwnymi wykładzinami lizen. Lizeny niosą wydatne belko-
wanie, którego naczółek wieńczy pełnoplastyczna rzeźba figuralna. W przyłu-
czach nad archiwoltą umieszczono rzeźbione główki aniołków lub trójkątne
kaboszony, a w kluczu nad arkadą guz z białego marmuru bądź główkę aniołka.
Powyżej koronującego gzymsu, pomiędzy wolutami przerwanego, wywiniętego
do wnętrza naczółka, znajduje się tondo z herbem.
W każdym z portali powtarzają się podobne motywy: członowanie kom-
pozycji wątkami wielobarwnych kamieni, przeciwstawienie płaskiej, zróżni-
cowanej jedynie kolorystycznie dekoracji pary wąskich lizen rozbudowanemu
belkowaniu oraz drobne motywy ornamentalne, takie jak kaboszony, szyszki
i kule. Widoczne jest zamiłowanie do prostych, częściowo abstrakcyjnych form
w połączeniu z umiejętnością kompilacji struktur opartych na elementach kla-
sycznych. Nienaganny montaż detali oraz staranne opracowanie kamieni wska-
zują na dobre opanowanie rzemiosła.
Drobiazgowo odkute główki aniołków (il. 5), znajdujące się w przyłuczach
portali stojących w arkadach prezbiterium, również poświadczają tę opinię.
Otoczone wieńcem finezyjnych loków i umieszczone na tle rozpostartych pod
kątem prostym skrzydeł sugerują dobrej klasy rzeźbiarza. Ich delikatne twa-
rze z wydatnymi, lekko opadającymi policzkami, wysokimi czołami, małymi
oczyma i ustami oraz z lekko zadartymi nosami odznaczają się wysoką precyzją
wykonania. Alegoryczne postacie umieszczone w zwieńczeniu portali (il. 6) znaj-
dujących się w arkadach prezbiterium okrywa bogato udrapowana szata, która
pomimo wydatnych fałd ułożonych w dekoracyjne kaskady pozwala dostrzec
pełny wolumen ciała. Stosunkowo statyczne pozy owych postaci lekko dynami-
zuje rozpostarcie rąk, w których pierwotnie mogły się znajdować jakieś atrybuty.
Dla pozbawionych indywidualnego wyrazu twarzy charakterystyczne są wysokie
czoła, dość głęboko osadzone duże, migdałowate oczy oraz lekko zadarty, prosty
nos. Podobny jest też w nich układ włosów, o paru dużych regularnych puklach
tuż nad czołem i kilku delikatniejszych, okalających twarz lokach. Ze względu
na ciężkie proporcje postaci oraz dość ostentacyjną gestykulację możemy uznać,
że jest to plastyka figuralna, wykonana poprawnie, lecz bez polotu. Umiesz-
czone na cokole, nad kolistym występem, postaci św. Wojciecha i św. Stanisława
(il. 7) także są statyczne i zastygłe w swoich stereotypowych pozach. Figura
św. Wojciecha w biskupim stroju, z przewieszonym na piersi paliuszem oraz
31 AAGn, A. Cap. Luzy F 7, dokument 3.
28
nego (lizeny, obudowa arkady, gzymsy, woluty naczółka) i brązowego (tło
żagielków, fryzu, zwieńczenia), oraz z alabastru (nakładki, plastyka figuralna).
Po opracowaniu wzorca każdego z nich Richter zobowiązany był przedstawić
kapitule projekt, który zatwierdzano i przekazywano do dalszej realizacji31.
Dzięki temu zrealizowane w warsztacie Richtera portale są niezwykle spójne
pod względem formalnym: zamknięte półkolem ościeże flankuje para wąskich,
inkrustowanych barwnymi wykładzinami lizen. Lizeny niosą wydatne belko-
wanie, którego naczółek wieńczy pełnoplastyczna rzeźba figuralna. W przyłu-
czach nad archiwoltą umieszczono rzeźbione główki aniołków lub trójkątne
kaboszony, a w kluczu nad arkadą guz z białego marmuru bądź główkę aniołka.
Powyżej koronującego gzymsu, pomiędzy wolutami przerwanego, wywiniętego
do wnętrza naczółka, znajduje się tondo z herbem.
W każdym z portali powtarzają się podobne motywy: członowanie kom-
pozycji wątkami wielobarwnych kamieni, przeciwstawienie płaskiej, zróżni-
cowanej jedynie kolorystycznie dekoracji pary wąskich lizen rozbudowanemu
belkowaniu oraz drobne motywy ornamentalne, takie jak kaboszony, szyszki
i kule. Widoczne jest zamiłowanie do prostych, częściowo abstrakcyjnych form
w połączeniu z umiejętnością kompilacji struktur opartych na elementach kla-
sycznych. Nienaganny montaż detali oraz staranne opracowanie kamieni wska-
zują na dobre opanowanie rzemiosła.
Drobiazgowo odkute główki aniołków (il. 5), znajdujące się w przyłuczach
portali stojących w arkadach prezbiterium, również poświadczają tę opinię.
Otoczone wieńcem finezyjnych loków i umieszczone na tle rozpostartych pod
kątem prostym skrzydeł sugerują dobrej klasy rzeźbiarza. Ich delikatne twa-
rze z wydatnymi, lekko opadającymi policzkami, wysokimi czołami, małymi
oczyma i ustami oraz z lekko zadartymi nosami odznaczają się wysoką precyzją
wykonania. Alegoryczne postacie umieszczone w zwieńczeniu portali (il. 6) znaj-
dujących się w arkadach prezbiterium okrywa bogato udrapowana szata, która
pomimo wydatnych fałd ułożonych w dekoracyjne kaskady pozwala dostrzec
pełny wolumen ciała. Stosunkowo statyczne pozy owych postaci lekko dynami-
zuje rozpostarcie rąk, w których pierwotnie mogły się znajdować jakieś atrybuty.
Dla pozbawionych indywidualnego wyrazu twarzy charakterystyczne są wysokie
czoła, dość głęboko osadzone duże, migdałowate oczy oraz lekko zadarty, prosty
nos. Podobny jest też w nich układ włosów, o paru dużych regularnych puklach
tuż nad czołem i kilku delikatniejszych, okalających twarz lokach. Ze względu
na ciężkie proporcje postaci oraz dość ostentacyjną gestykulację możemy uznać,
że jest to plastyka figuralna, wykonana poprawnie, lecz bez polotu. Umiesz-
czone na cokole, nad kolistym występem, postaci św. Wojciecha i św. Stanisława
(il. 7) także są statyczne i zastygłe w swoich stereotypowych pozach. Figura
św. Wojciecha w biskupim stroju, z przewieszonym na piersi paliuszem oraz
31 AAGn, A. Cap. Luzy F 7, dokument 3.
28