DOI article:
Scheffs, Alicja: Wilhelm Richter i jego dzieła w katedrze gnieźnieńskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0032
11. 11. Wilhelm Richter, fragment portalu kaplicy
Bożego Ciała, 1654, nawa boczna, katedra
w Gnieźnie, fot. Alicja Scheffs
idealizowane twarze z wydatnymi policz-
kami, wysokimi czołami, małymi ustami,
prostymi i lekko zadartymi nosami oraz głę-
boko osadzonymi migdałowatymi oczyma
zdradzają duże podobieństwo w sposobie
oddania fizjonomii do wcześniej omówio-
nych figur. Podobny jest także układ wło-
sów - o dużych, regularnych, tym razem
fantazyjnie upiętych lokach.
Omówienie portali o udokumento-
wanym autorstwie pozwoliło określić
zbiór cech charakteryzujących gnieź-
nieńską twórczość warsztatu Wilhelma
Richtera - z zastrzeżeniem, iż poszczególne
elementy tej twórczości pochodzić mogły
od różnych członków pracowni, co można
stwierdzić na podstawie różnic w wykonaniu rzeźby figuralnej. W oparciu o kon-
strukcję i formę tych dzieł można się obecnie pokusić o przypisanie gdańskiemu
twórcy autorstwa dalszych obiektów w kościele metropolitalnym w Gnieźnie.
Arcybiskup Maciej Łubieński w 1643 r. rozpoczął budowę nekropolii rodowej,
na którą miały składać się zrujnowane i opuszczone wówczas kaplice Chebdy oraz
Krzyckiego. Po ich połączeniu i odrestaurowaniu w ościeżach wiodących do nawy
arkad ustawiono dwa identyczne marmurowe portale. Prymas na uposażenie
nowo powstałej kaplicy zapisał 33 tysiące złotych oraz wieś Bystrzyce32. W 1647 r.
spisany został akt erekcyjny, co oznacza zakończenie prac, zatem czas powstania
portali przypada na lata 1643-164733. Nie zachowały się bezpośrednie przekazy
informujące o warsztacie, który je wykonał, jednak zarówno osoba fundatora,
jak i materiał oraz charakterystyczny zestaw ornamentów wskazują na gdański
warsztat Richtera.
Wczesnobarokowe portale prowadzące do kaplicy Łubieńskich (ii. 12,13) repre-
zentują ten sam typ kompozycji, co poświadczone archiwalnie dzieła warsztatu
Richtera. Pełny profil architektonicznego belkowania przeciwstawia się tu dolnej
części portalu, która - pozbawiona akcentów architektury klasycznej - skompo-
nowana jest za pomocą różnobarwnych wątków kamieni. Kaboszony, szyszki,
maszkarony, guzy, małe ucha, woluty i esownice to drobne motywy ornamentalne
występujące we wszystkich potwierdzonych umową z Richterem portalach. Znaj-
dujące się na naczółku duże, pulchne aniołki z charakterystycznymi lokami nad
czołem (ił. 14) zdradzają duże podobieństwo do figur umieszczonych na zwieńcze-
niu portalu kaplicy pw. Pana Jezusa. Staranne opracowanie detali i precyzja szlifu
kamienia również potwierdzają wcześniej wysuniętą atrybucję.
32 Polkowski, Katedra gnieźnieńska..., s. 59-60; Walkowski, Wspomnienia o kościele..., s. 195.
33 Katedra gnieźnieńska..., s. 307.
32
Bożego Ciała, 1654, nawa boczna, katedra
w Gnieźnie, fot. Alicja Scheffs
idealizowane twarze z wydatnymi policz-
kami, wysokimi czołami, małymi ustami,
prostymi i lekko zadartymi nosami oraz głę-
boko osadzonymi migdałowatymi oczyma
zdradzają duże podobieństwo w sposobie
oddania fizjonomii do wcześniej omówio-
nych figur. Podobny jest także układ wło-
sów - o dużych, regularnych, tym razem
fantazyjnie upiętych lokach.
Omówienie portali o udokumento-
wanym autorstwie pozwoliło określić
zbiór cech charakteryzujących gnieź-
nieńską twórczość warsztatu Wilhelma
Richtera - z zastrzeżeniem, iż poszczególne
elementy tej twórczości pochodzić mogły
od różnych członków pracowni, co można
stwierdzić na podstawie różnic w wykonaniu rzeźby figuralnej. W oparciu o kon-
strukcję i formę tych dzieł można się obecnie pokusić o przypisanie gdańskiemu
twórcy autorstwa dalszych obiektów w kościele metropolitalnym w Gnieźnie.
Arcybiskup Maciej Łubieński w 1643 r. rozpoczął budowę nekropolii rodowej,
na którą miały składać się zrujnowane i opuszczone wówczas kaplice Chebdy oraz
Krzyckiego. Po ich połączeniu i odrestaurowaniu w ościeżach wiodących do nawy
arkad ustawiono dwa identyczne marmurowe portale. Prymas na uposażenie
nowo powstałej kaplicy zapisał 33 tysiące złotych oraz wieś Bystrzyce32. W 1647 r.
spisany został akt erekcyjny, co oznacza zakończenie prac, zatem czas powstania
portali przypada na lata 1643-164733. Nie zachowały się bezpośrednie przekazy
informujące o warsztacie, który je wykonał, jednak zarówno osoba fundatora,
jak i materiał oraz charakterystyczny zestaw ornamentów wskazują na gdański
warsztat Richtera.
Wczesnobarokowe portale prowadzące do kaplicy Łubieńskich (ii. 12,13) repre-
zentują ten sam typ kompozycji, co poświadczone archiwalnie dzieła warsztatu
Richtera. Pełny profil architektonicznego belkowania przeciwstawia się tu dolnej
części portalu, która - pozbawiona akcentów architektury klasycznej - skompo-
nowana jest za pomocą różnobarwnych wątków kamieni. Kaboszony, szyszki,
maszkarony, guzy, małe ucha, woluty i esownice to drobne motywy ornamentalne
występujące we wszystkich potwierdzonych umową z Richterem portalach. Znaj-
dujące się na naczółku duże, pulchne aniołki z charakterystycznymi lokami nad
czołem (ił. 14) zdradzają duże podobieństwo do figur umieszczonych na zwieńcze-
niu portalu kaplicy pw. Pana Jezusa. Staranne opracowanie detali i precyzja szlifu
kamienia również potwierdzają wcześniej wysuniętą atrybucję.
32 Polkowski, Katedra gnieźnieńska..., s. 59-60; Walkowski, Wspomnienia o kościele..., s. 195.
33 Katedra gnieźnieńska..., s. 307.
32