DOI Artikel:
Scheffs, Alicja: Wilhelm Richter i jego dzieła w katedrze gnieźnieńskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0034
Alicja Scheffs Kolejnym gnieźnieńskim dziełem noszącym cechy stylowe znamienne dla
warsztatu Richtera jest portal wiodący do kaplicy Kołudzkich. Wcześniej w tym
miejscu istniała kaplica Drya, jednakże ze względu na brak funduszy popadła
w ruinę. Za namową ks. Szymona Kołudzkiego kapituła metropolitalna zgodziła się
przeznaczyć ją na kaplicę grobową34. Nowy fundator odrestaurował i wyposażył
to miejsce we wczesnobarokowy, marmurowy portal, zamknięty żelazną kratą
w typie renesansowym, ołtarz z czarnego i białego marmuru, tablicę fundacyjną
i epitafium w obramieniu z trybowanej i złoconej blachy oraz płytę nagrobną35.
Kołudzki na uposażenie ufundowanej przez siebie kaplicy w 1652 r. zapisał sześć
wsi: Modliszewo, Modliszewko, Dembowo, Łabiszynek, Wolę i Piotrowo36. Jeśli
wykucie napisu fundacyjnego na ścianie kaplicy oznacza końcową fazę prac, to ele-
menty wyposażenia oraz portal można datować na czas przed 1652 r.
Poza drobnymi szczegółami w dziele powtórzona została kompozycja - znana
z wcześniej omówionych prac - polegająca na obramowaniu półkolistych ościeży
profilowaną, wystającą przed tło płytą, inkru-
stowaniu lizen kolorowymi nakładkami
i poziomymi występami (il. 15). Plastyczne
wolutowe konsole podtrzymują wydatne bel-
kowanie z wyłamanym naczółkiem, na którym
siedzą pełnoplastyczne postacie pulchnych
aniołków (il. 16). Ich pyzate twarze okolone
są wieńcem charakterystycznych loków.
W środkowym polu zwieńczenia umiesz-
czono dekoracyjny kartusz, na którym wid-
nieje herb Pomian, powyżej, na wydzielonej
płycie stoi krucyfiks. Sposób, w jaki wymode-
lowano otaczające kartusz woluty i esownice
oraz odkuto znajdującą się w wypukłym polu
głowę byka, jest bardzo podobny do sposobu,
w jaki została wyrzeźbiona dekoracja kartusza
umieszczonego w zwieńczeniu portalu kaplicy
Łubieńskich. Z pewnością wykonawca tego
dzieła pracował także przy portalu Łubień-
skich. Tu również został wykorzystany ten
sam zespół ornamentów, jakiego Richter
używał w dziełach wykonanych na polecenie
IL 15. Wilhelm Richter (atryb.), portal kaplicy
Kołudzkich, 1652, wschodnia strona ambitu,
katedra w Gnieźnie, fot. Alicja Scheffs
kapituły. Alicja Saar-Kozłowska przypisuje
zarówno portal, jak i całe wyposażenie kaplicy
Kołudzkich warsztatowi Richtera, wskazuje
34 Walkowski, Wspomnienia o kościele..s. 202-203.
35 Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 5, Województwo poznańskie, z. 3, Powiat gnieźnieński,
red. Teresa Ruszczyńska, Aniela Sławska, Warszawa 1963, s. 29.
36 Polkowski, Katedra gnieźnieńska..., s. 61.
34
warsztatu Richtera jest portal wiodący do kaplicy Kołudzkich. Wcześniej w tym
miejscu istniała kaplica Drya, jednakże ze względu na brak funduszy popadła
w ruinę. Za namową ks. Szymona Kołudzkiego kapituła metropolitalna zgodziła się
przeznaczyć ją na kaplicę grobową34. Nowy fundator odrestaurował i wyposażył
to miejsce we wczesnobarokowy, marmurowy portal, zamknięty żelazną kratą
w typie renesansowym, ołtarz z czarnego i białego marmuru, tablicę fundacyjną
i epitafium w obramieniu z trybowanej i złoconej blachy oraz płytę nagrobną35.
Kołudzki na uposażenie ufundowanej przez siebie kaplicy w 1652 r. zapisał sześć
wsi: Modliszewo, Modliszewko, Dembowo, Łabiszynek, Wolę i Piotrowo36. Jeśli
wykucie napisu fundacyjnego na ścianie kaplicy oznacza końcową fazę prac, to ele-
menty wyposażenia oraz portal można datować na czas przed 1652 r.
Poza drobnymi szczegółami w dziele powtórzona została kompozycja - znana
z wcześniej omówionych prac - polegająca na obramowaniu półkolistych ościeży
profilowaną, wystającą przed tło płytą, inkru-
stowaniu lizen kolorowymi nakładkami
i poziomymi występami (il. 15). Plastyczne
wolutowe konsole podtrzymują wydatne bel-
kowanie z wyłamanym naczółkiem, na którym
siedzą pełnoplastyczne postacie pulchnych
aniołków (il. 16). Ich pyzate twarze okolone
są wieńcem charakterystycznych loków.
W środkowym polu zwieńczenia umiesz-
czono dekoracyjny kartusz, na którym wid-
nieje herb Pomian, powyżej, na wydzielonej
płycie stoi krucyfiks. Sposób, w jaki wymode-
lowano otaczające kartusz woluty i esownice
oraz odkuto znajdującą się w wypukłym polu
głowę byka, jest bardzo podobny do sposobu,
w jaki została wyrzeźbiona dekoracja kartusza
umieszczonego w zwieńczeniu portalu kaplicy
Łubieńskich. Z pewnością wykonawca tego
dzieła pracował także przy portalu Łubień-
skich. Tu również został wykorzystany ten
sam zespół ornamentów, jakiego Richter
używał w dziełach wykonanych na polecenie
IL 15. Wilhelm Richter (atryb.), portal kaplicy
Kołudzkich, 1652, wschodnia strona ambitu,
katedra w Gnieźnie, fot. Alicja Scheffs
kapituły. Alicja Saar-Kozłowska przypisuje
zarówno portal, jak i całe wyposażenie kaplicy
Kołudzkich warsztatowi Richtera, wskazuje
34 Walkowski, Wspomnienia o kościele..s. 202-203.
35 Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 5, Województwo poznańskie, z. 3, Powiat gnieźnieński,
red. Teresa Ruszczyńska, Aniela Sławska, Warszawa 1963, s. 29.
36 Polkowski, Katedra gnieźnieńska..., s. 61.
34