DOI Artikel:
Kriegseisen, Jacek: Złotnicy z rodziny Tolckemit czynni w Elblągu w XVII i XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0054
Jacek pierwszy użyto ich w Święta Wielkanocne w 1730 r.» ale rozliczenie finansowe
Kriegseisen za jch wykonanie nastąpiło - na podstawie wystawionego rachunku - dopiero
22 września tego roku. Wynika z niego, że złotnik otrzymał za swoją pracę 1000 flo-
renów zapłaty, przy czym ich całkowity koszt wyniósł 1713 florenów. Lichtarze
zostały skradzione w nocy z 12 na 13 grudnia 1792 r.61
Pierwszym ze znanych przedmiotów wykonanych przez Sigismunda
Tolckemita II zaliczających się do vasa sacra jest kielich ufundowany w 1742 r.,
znajdujący się dawniej w posiadaniu kościoła w Jasnej (obecnie zaginiony)62.
Był to gładki, złocony kielich o czwórdzielnej i profilowanej stopie, zapewne
podkreślonej podziałami pionowymi, opatrzony inskrypcją poświadczeniową:
„Tempore Sim. Górkii Past. Lichte. Hic Calix Comp. 126 fl. Anno 1742”63, więc
sprawiony za 126 florenów za czasów pastora Simona Górkę64. Stanowił komplet
z gładką, niezdobioną pateną (zaginioną)65, a także z puszką na komunikanty
(zaginioną) o grawerowanej pokrywie66, opatrzoną inskrypcją („M. F. 1742”),
więc datowaną podobnie jak kielich67. Dla tego samego kościoła złotnik wykonał
w 1770 r. konew na wino komunijne (zaginioną), ufundowaną przez wdowę
Annę Marię Holtzbecherin z domu Schubertin, która pochodziła z pobliskiej
Złotnicy. Był to zabytek w kształcie kufla z pokrywą zwieńczoną gałką deko-
rowaną ornamentem muszlowym i główkami anielskimi. Na konwi widniała
inskrypcja: „Anno 1770 von Gulden Feldt Anna Maria Schubertin Verwittipte
Holtzbecherin”68.
W kościele w Dzierzgoniu znajdował się kielich o ośmiodzielnej, zaak-
centowanej podziałami pionowymi, mocno wysklepionej stopie zdobionej
ornamentem regencyjnym i identycznie dekorowanym koszyczku czary oraz
przynależna do niego gładka patena (zaginione)69 (ił. 9). Niezwykle podobny
do niego kielich, pochodzący zapewne z nieokreślonej miejscowości w Prusach
Królewskich, znalazł się po 1945 r. w posiadaniu kościoła konkatedralnego
w Kamieniu Pomorskim70.
61 AP Gdańsk, 378/90, k. 1 lv., 19v.; 378/135, s. 35; 492/897, s. 492; por. Fuchs, Beschreibung
der Stadt Ełbing..., s. 388; Czihak, Die Edełschmiedekunst..., s. 159-160.
62 Wymiary: wys. 28,5 cm.
63 Czihak, Die Edelschmiedekunst..., s. 167, nr 57, poz. 18; Schmid, Die Bau- und Kunstden-
kmałer..., Bd. 3, H. 13, s. 288; Woźniak, Złotnictwo sakralne..., s. 83, przyp. 264.
64 Pastor Górkę (ur. w Dzierzgoniu lub w Starym Mieście w Prusach Książęcych) do Jasnej
został ordynowany w 1738 r. i objął urząd najpóźniej w sierpniu tego roku. Zmarł tamże w 1787 r.,
zob. Aleksander Klemp, Protestanci w dobrach prywatnych w Prusach Królewskich od drugiej połowy
XVII do drugiej połowy XVIII wieku, Gdańsk 1994, s. 210.
65 Czihak, Die Edełschmiedekunst..., s. 167, nr 57, poz. 18a; Schmid, Die Bau- und Kunstden-
krndler..., Bd. 3, H. 13, s. 288.
66 Wymiary: dł. 10 cm.
67 Schmid, DieBau- undKunstdenkmałer..., Bd. 3, H. 13, s. 288.
68 Ibidem.
69 Ibidem, s. 274, tab. XI; Woźniak, Złotnictwo sakrałne..., s. 83, przyp. 264, ił. 123.
70 Woźniak, Złotnictwo sakrałne..., s. 83, przyp. 264; 261, przyp. 39, ił. 122.
54
Kriegseisen za jch wykonanie nastąpiło - na podstawie wystawionego rachunku - dopiero
22 września tego roku. Wynika z niego, że złotnik otrzymał za swoją pracę 1000 flo-
renów zapłaty, przy czym ich całkowity koszt wyniósł 1713 florenów. Lichtarze
zostały skradzione w nocy z 12 na 13 grudnia 1792 r.61
Pierwszym ze znanych przedmiotów wykonanych przez Sigismunda
Tolckemita II zaliczających się do vasa sacra jest kielich ufundowany w 1742 r.,
znajdujący się dawniej w posiadaniu kościoła w Jasnej (obecnie zaginiony)62.
Był to gładki, złocony kielich o czwórdzielnej i profilowanej stopie, zapewne
podkreślonej podziałami pionowymi, opatrzony inskrypcją poświadczeniową:
„Tempore Sim. Górkii Past. Lichte. Hic Calix Comp. 126 fl. Anno 1742”63, więc
sprawiony za 126 florenów za czasów pastora Simona Górkę64. Stanowił komplet
z gładką, niezdobioną pateną (zaginioną)65, a także z puszką na komunikanty
(zaginioną) o grawerowanej pokrywie66, opatrzoną inskrypcją („M. F. 1742”),
więc datowaną podobnie jak kielich67. Dla tego samego kościoła złotnik wykonał
w 1770 r. konew na wino komunijne (zaginioną), ufundowaną przez wdowę
Annę Marię Holtzbecherin z domu Schubertin, która pochodziła z pobliskiej
Złotnicy. Był to zabytek w kształcie kufla z pokrywą zwieńczoną gałką deko-
rowaną ornamentem muszlowym i główkami anielskimi. Na konwi widniała
inskrypcja: „Anno 1770 von Gulden Feldt Anna Maria Schubertin Verwittipte
Holtzbecherin”68.
W kościele w Dzierzgoniu znajdował się kielich o ośmiodzielnej, zaak-
centowanej podziałami pionowymi, mocno wysklepionej stopie zdobionej
ornamentem regencyjnym i identycznie dekorowanym koszyczku czary oraz
przynależna do niego gładka patena (zaginione)69 (ił. 9). Niezwykle podobny
do niego kielich, pochodzący zapewne z nieokreślonej miejscowości w Prusach
Królewskich, znalazł się po 1945 r. w posiadaniu kościoła konkatedralnego
w Kamieniu Pomorskim70.
61 AP Gdańsk, 378/90, k. 1 lv., 19v.; 378/135, s. 35; 492/897, s. 492; por. Fuchs, Beschreibung
der Stadt Ełbing..., s. 388; Czihak, Die Edełschmiedekunst..., s. 159-160.
62 Wymiary: wys. 28,5 cm.
63 Czihak, Die Edelschmiedekunst..., s. 167, nr 57, poz. 18; Schmid, Die Bau- und Kunstden-
kmałer..., Bd. 3, H. 13, s. 288; Woźniak, Złotnictwo sakralne..., s. 83, przyp. 264.
64 Pastor Górkę (ur. w Dzierzgoniu lub w Starym Mieście w Prusach Książęcych) do Jasnej
został ordynowany w 1738 r. i objął urząd najpóźniej w sierpniu tego roku. Zmarł tamże w 1787 r.,
zob. Aleksander Klemp, Protestanci w dobrach prywatnych w Prusach Królewskich od drugiej połowy
XVII do drugiej połowy XVIII wieku, Gdańsk 1994, s. 210.
65 Czihak, Die Edełschmiedekunst..., s. 167, nr 57, poz. 18a; Schmid, Die Bau- und Kunstden-
krndler..., Bd. 3, H. 13, s. 288.
66 Wymiary: dł. 10 cm.
67 Schmid, DieBau- undKunstdenkmałer..., Bd. 3, H. 13, s. 288.
68 Ibidem.
69 Ibidem, s. 274, tab. XI; Woźniak, Złotnictwo sakrałne..., s. 83, przyp. 264, ił. 123.
70 Woźniak, Złotnictwo sakrałne..., s. 83, przyp. 264; 261, przyp. 39, ił. 122.
54