DOI Artikel:
Kriegseisen, Jacek: Złotnicy z rodziny Tolckemit czynni w Elblągu w XVII i XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0061
Leonarda Lepszego, znanego historyka sztuki
i badacza złotnictwa, a w latach 1908-1914 był
notowany jako jego depozyt w Muzeum Naro-
dowym w Krakowie, które zakupiło zabytek
w 1938 r. (ił. 17)107. Jest to mały, obustronnie
złocony kubek o silnie wybrzuszonej dolnej
części korpusu, wsparty na niskiej stopce, deko-
rowany do połowy wysokości trybowanymi,
wąskimi puklami. Jego górna część, znacznie
rozchylona, jest zdobiona grawerowaną wicią
akantową na tle fakturowanego tła108. Lepszy
uważał, że przedmiot został wykonany przez
złotnika z Rygi - Tomasa Smolde (czynnego
wiatach 1580-1602)109, którego znak mistrzow-
ski110 111 faktycznie jest niezwykle podobny
do cechy mistrzowskiej Sigismunda Tolckemita
II, jednak wybicie na tym przedmiocie cechy
miejskiej Elbląga rozwiewa wszelkie wątpliwo-
ści. Dla zabytku można wskazać wiele analogii,
przede wszystkim południowoniemieckich,
które świadczą o rozpowszechnieniu tej formy
naczynia przeznaczonego zapewne do spożywa-
nia mocniejszych napojów (il. 18-19)1U.
Być może z około połowy XVIII w. pochodzi
koniczny kubek (sprzedany 17 listopada 1994 r.
w antykwariacie Lampertz w Kolonii)112, częś-
ciowo złocony i dekorowany ornamentem wstę-
gowym i akantowym z owalnymi medalionami,
11. 16. Sigismund Tolckemit II, kubek
monetowy, około 1736, Elbląg, repr. za:
„Weltkunst” 1978, nr 5, s. 489
11. 17. Sigismund Tolckemit II,
kubeczek, lata trzydzieste XVIII w., Elbląg,
repr. za: „... łyżek srebrnych dwa tuziny”,
s. 350, kat. 1.13.9
107 Leonard Lepszy, Z dziejów złotnictwa elbląskiego, „Wiadomości Numizmatyczne-
-Archeologiczne” 1894, nr 1-2, szp. 136-140, il. 2; Katalog wystawy zabytków starożytnych
we Lwowie w 1894 r., Lwów 1894, s. 41, kat. 326; Katalog wystawy zabytków metalowych w połą-
czeniu z zabytkami cechów krakowskich, I. Dział zabytków metalowych, Kraków 1904, s. 27, kat.
321; Czihak, Die Edełschmiedekunst..., s. 167, nr 57, poz. 3; Skrócony ogólny katalog Muzeum
Narodowego w Krakowie, Kraków 1908, s. 35, kat. 653; Przewodnik po Muzeum Narodowym
w Krakowie, Kraków 1912, s. 78, kat. 1842; Przewodnik po Muzeum Narodowym w Krakowie,
Kraków 1914, s. 78, kat. 1842; Kriegseisen, Złotnictwo elbląskie..., s. 77; „...łyżek srebrnych dwa
tuziny”. Srebra domowe w Gdańsku 1700-1816, Dom Uphagena - Oddział Muzeum Historycz-
nego Miasta Gdańska [katalog wystawy], red. Jacek Kriegseisen, Ewa Barylewska-Szymańska
i in., Gdańsk 2007, s. 350, kat. 1.13.9 (oprać. Alicja Kilijańska).
108 Wymiary: wys. 3,45 cm, śr. górna 4,7 cm, śr. podstawy 2,9 cm, ciężar 22,75 g.
109 Lepszy, Z dziejów..., szp. 140; Annelore Leistikow, Bałtisches Siłber, Luneburg 1996, s. 331.
110 Anna Jursone, Rigas zełtkału izstradajumu kołekcija Rigas vestures un kugniecibas muzejd
16. gs. - 19. gs. 1. puse, Riga 1993, s. 68.
111 „...łyżek srebrnych dwa tuziny”..., s. 351, kat. 1.13.12. (oprać. Alicja Kilijańska).
112 Wymiary: wys. 10,2 cm, ciężar 160 g, zob. „Kunstpreis Jahrbuch” 1995, nr 50, s. 496.
61
i badacza złotnictwa, a w latach 1908-1914 był
notowany jako jego depozyt w Muzeum Naro-
dowym w Krakowie, które zakupiło zabytek
w 1938 r. (ił. 17)107. Jest to mały, obustronnie
złocony kubek o silnie wybrzuszonej dolnej
części korpusu, wsparty na niskiej stopce, deko-
rowany do połowy wysokości trybowanymi,
wąskimi puklami. Jego górna część, znacznie
rozchylona, jest zdobiona grawerowaną wicią
akantową na tle fakturowanego tła108. Lepszy
uważał, że przedmiot został wykonany przez
złotnika z Rygi - Tomasa Smolde (czynnego
wiatach 1580-1602)109, którego znak mistrzow-
ski110 111 faktycznie jest niezwykle podobny
do cechy mistrzowskiej Sigismunda Tolckemita
II, jednak wybicie na tym przedmiocie cechy
miejskiej Elbląga rozwiewa wszelkie wątpliwo-
ści. Dla zabytku można wskazać wiele analogii,
przede wszystkim południowoniemieckich,
które świadczą o rozpowszechnieniu tej formy
naczynia przeznaczonego zapewne do spożywa-
nia mocniejszych napojów (il. 18-19)1U.
Być może z około połowy XVIII w. pochodzi
koniczny kubek (sprzedany 17 listopada 1994 r.
w antykwariacie Lampertz w Kolonii)112, częś-
ciowo złocony i dekorowany ornamentem wstę-
gowym i akantowym z owalnymi medalionami,
11. 16. Sigismund Tolckemit II, kubek
monetowy, około 1736, Elbląg, repr. za:
„Weltkunst” 1978, nr 5, s. 489
11. 17. Sigismund Tolckemit II,
kubeczek, lata trzydzieste XVIII w., Elbląg,
repr. za: „... łyżek srebrnych dwa tuziny”,
s. 350, kat. 1.13.9
107 Leonard Lepszy, Z dziejów złotnictwa elbląskiego, „Wiadomości Numizmatyczne-
-Archeologiczne” 1894, nr 1-2, szp. 136-140, il. 2; Katalog wystawy zabytków starożytnych
we Lwowie w 1894 r., Lwów 1894, s. 41, kat. 326; Katalog wystawy zabytków metalowych w połą-
czeniu z zabytkami cechów krakowskich, I. Dział zabytków metalowych, Kraków 1904, s. 27, kat.
321; Czihak, Die Edełschmiedekunst..., s. 167, nr 57, poz. 3; Skrócony ogólny katalog Muzeum
Narodowego w Krakowie, Kraków 1908, s. 35, kat. 653; Przewodnik po Muzeum Narodowym
w Krakowie, Kraków 1912, s. 78, kat. 1842; Przewodnik po Muzeum Narodowym w Krakowie,
Kraków 1914, s. 78, kat. 1842; Kriegseisen, Złotnictwo elbląskie..., s. 77; „...łyżek srebrnych dwa
tuziny”. Srebra domowe w Gdańsku 1700-1816, Dom Uphagena - Oddział Muzeum Historycz-
nego Miasta Gdańska [katalog wystawy], red. Jacek Kriegseisen, Ewa Barylewska-Szymańska
i in., Gdańsk 2007, s. 350, kat. 1.13.9 (oprać. Alicja Kilijańska).
108 Wymiary: wys. 3,45 cm, śr. górna 4,7 cm, śr. podstawy 2,9 cm, ciężar 22,75 g.
109 Lepszy, Z dziejów..., szp. 140; Annelore Leistikow, Bałtisches Siłber, Luneburg 1996, s. 331.
110 Anna Jursone, Rigas zełtkału izstradajumu kołekcija Rigas vestures un kugniecibas muzejd
16. gs. - 19. gs. 1. puse, Riga 1993, s. 68.
111 „...łyżek srebrnych dwa tuziny”..., s. 351, kat. 1.13.12. (oprać. Alicja Kilijańska).
112 Wymiary: wys. 10,2 cm, ciężar 160 g, zob. „Kunstpreis Jahrbuch” 1995, nr 50, s. 496.
61